فلسفه سیاسی/تعریف، تاریخچه و نظریه ها

کتاب فلسفه سیاسی

فلسفه سیاسی چیست و چه کاربردی دارد

در این درس دانشجویان با مباحث مقدماتی حاوی بر تبیین مفهومی فلسفه و سیاست آشنا می شوند. مبانی هستی شناختی سیاست در اندیشه اسلامی و موضوعاتی چون ربوبیت تشریعی، ضرورت قانون الهی و حاکمیت خداوند که ریشه در خالقیت و مالکیت الهی دارد از دیگر مباحث این درس است.

برخی از مطالب این درس درباره ی معرفت شناختی، انسان شناختی، ارزش شناختی، روش شناختی و تأثیر آن بر دانش سیاسی و رفتار سیاسی از محورهای مهم بحث در این درس می باشد.

فلسفه سیاست مطالعه مسئله هایی مانند سیاست، دموکراسی، حقوق بشر، آزادی، عدالت، مالکیت، حقوق، قانون و شیوهٔ اجرا کردن آن توسط قوای حاکم از منظر فلسفی است. می‌توان از آن به عنوان یک عقیده سیاسی یاد کرد که در عمل سیاست معمولا از فلسفهٔ خویش پیروی نمی‌کند.

معنی فلسفه سیاسی و ویژگی آن امروزه به همان اندازه روشن است که از زمان بروز آن در آتن تا به حال مشهور بوده است . هر عمل سیاسی یا به هدف تغییر وضع موجود صورت پذیر می باشد. هر گاه میل و آرزو بازگشت به حفظ وضع موجود باشد ، منظور این است که از تغییر در جهت بدتر شدن جلوگیری شود.

هر وقت مایل به تغییر باشید ، منظور آن است که تغییراتی در جهت بهتر شدن می آید ، پس تمام اعمال سیاسی به وسیله مفاهیم بهتر یا بدتر هدایت می شود . امّا مصداق  تصور بهتر یا بدتر تامل در باره امر خوب یا بد است . آگاهی به امر خیر تمام اعمال ما را هدایت می‏ کند. باید به این نکته توجه کرد که در میان برداشت های مختلف درباره ی مفهوم فلسفه سیاسی ، به سختی می توان یک تفکر مشترک مشاهده کرد ، زیرا طرز فکر ها بسیار متنوع و متفاوت است.

پاسخ های متفاوت و مختلف برای پرسش از امکان یا امتناع فلسفه سیاسی اسلامی وجود دارد . برخی از فیلسوفان مسلمان را مقلد فیلسوفان یونان شمرده و کارشان را تزیین فلسفه با آیات قرآن و روایات برخورد کرده اند. بعضی دیگر با ارائه تعریف هایی از فلسفه سیاسی ، بر این باورند که طبق پاره ای از تعریف ها می توان به فلسفه سیاسی اسلامی باور داشت و براساس برخی از تعریف ها نمی توان به چنین فلسفه ای قائل شد.

فلسفه سیاسی در یونان باستان

فلسفه سیاسی در یونان باستان 

ریشه فلسفه سیاست در غرب به فلسفه یونان باستان بر می گردد جایی که فلسفه سیاست با کتاب جمهوری افلاطون در قرن چهارم پیش از میلاد شروع شد. یونان باستان توسط شهر دولت‌هایی ساخته شده بود که هر یک از آن‌ها شکل خاص و مختلفی از سازمان سیاسی را در شهر خود اعمال می‌کردند.

این مدل حکومت‌ها توسط افلاطون به چهار گروه دسته‌بندی شد: تیموکراسی، استبداد، دموکراسی و اولیگارشی . یکی از مهم‌ترین کارهای کلاسیکی که در زمینه فلسفه سیاست انجام شده‌است، جمهوری افلاطون  می باشد ، که توسط ارسطو در کتاب سیاست پیگیری و ادامه داده شد. 

گروه فلسفه سیاسی مرکز تحقیقات حکومت اسلامی

از دیگر مراکزی که به این موضوع می پردازند ، گروه تازه تأسیس فلسفه سیاسی در مرکز تحقیقات حکومت اسلامی است که وابسته به دبیرخانه مجلس خبرگان است . همچنین ضمن طراحی پروژه هایی در حال انجام تحقیق در موضوعات مختلفی در این زمینه می باشد.

این گروه ۱ سال است که تاسیس شده و برخی طرح های پژوهشی اعضای هیأت علمی آن نیز به تازگی تصویب شده است هنوز هیچ اثری در زمینه فلسفه سیاسی چاپ و منتشر نکرده  و افزون بر این که هیچ نشست علمی و یا نقد کتاب نیز از سوی این گروه برگزار نشده است. این گروه پنج عضو هیأت علمی است که از این تعداد چهار عضو فعال می باشد .

گروه فلسفه سیاسی مرکز تحقیقات حکومت اسلامی

گروه فلسفه سیاسی انجمن مطالعات سیاسی

این انجمن اگر چه  به صورت غیر دولتی (NGO) ثبت و مشغول فعالیت است اما از سوی معاونت پژوهشی حوزه علمیه قم پشتیبانی و حمایت می شود و در شمار انجمن های حوزه علمیه قم حساب می شود . از این جهت وابسته به حوزه علمیه می باشد.

اهمیت گروه فلسفه سیاسی انجمن مطالعات سیاسی از آن رو است که محلی است برای تبادل نظر علاقه مندان به موضوعات فلسفه سیاسی که در حوزه علمیه و یا در مراکز حاشیه ای آن به آموزش و پژوهش اشتغال دارند. 

فلسفه ی سیاسی در تحصیلات مدرن

مطالعه موضوع سیاست یک شاخه معروف در دانشکده‌های علم سیاست در دانشگاه‌های آمریکایی است. با این وجود مهم است که جایگاه دقیق آن را در محیط مورد مطالعه بشناسیم. برای این که به‌طور کوتاه خلاصه‌ای از آرای نظریه پردازان علم سیاست را بشناسیم باید توجه داشته باشیم که این آشنایی معمولا به معنی آشنایی با علم سیاست نیست و این مسئله نشان می‌دهد که حوزه اندیشه و فلسفه در علم سیاست حوزه‌ای کاملاً متمایز و متفاوت از خود این علم است . 

فیلسوفان تاثیر گذار علم سیاست

فیلسوفان تاثیر گذار علم سیاست

در این قسمت مقاله با چند فیلسوف تاثیر گذار بر علم سیاست آشنا می شوید 

برای معرفی نام فیلسوفان علم سیاست فهرست بسیار طولانی تری مورد نیاز است اما فهرستی که در زیر مشاهده می کنید فهرستی از مهم‌ترین نظریه پردازان و صاحب نظران این علم می باشد در این فهرست سعی کردیم که عمده توجه بر آن دسته از متفکرانی باشد که بیش از سایرین بر فلسفه سیاست تمرکز داشته‌اند استفاده کنیم. 

1- ارسطو : ارسطو نویسنده کتاب سیاست است و در این کتاب سعی کرده نظام اخلاقی مطلوب خویش برای سیاست را تبیین کند. این فیلسوف به خاطر نظریه‌اش دربارهٔ انسان‌ها که حیواناتی اجتماعی هستند ،  قابل توجه است و این که شهرها برای این به وجود آمده‌اند که شرایط زندگی مناسب و خوب را برای این دسته از حیوانات فراهم کنند . نظریه سیاسی وی  بر پایه اخلاقیات و نظام کمال گرایی تدوین شده‌ بود.

2- جرمی بنتام : این فرد حقوقدان و اصلاح‌گر اجتماعی انگلیسی بود و او به عنوان بنیانگذار سودمندگرایی مدرن شناخته می‌شود . راه حلی که بنتام ارائه کرد منجر به شکل‌گیری جنبشی سیاسی شد که به بنتامیست‌ها، سودمندگرایان یا رادیکال‌های فلسفی نامگذاری شده است و در پی انجام اصلاحات اجتماعی و قانونی مطابق با آرای بنتام برآمده‌است. 

3- کنفوسیوس : مشهورترین فیلسوف، نظریه‌پرداز سیاسی معلم و فیلسوف چینی است که در چین باستان زندگی می‌کرد و او اولین متفکری که اخلاقیات را به نظم سیاسی مرتبط کرد بود . 

4- جان راولز: دانشگاه‌های انگلیسی ، آمریکایی تا مدت‌ها به شدت تحت تأثیر کتاب  او و نظریه عدالت بودند که در سال ۱۹۷۱ منتظر شد و از گونه‌ای متفاوت از نظریه قرارداد اجتماعی استفاده می‌کرد تا سوال‌هایی بنیادین دربارهٔ عدالت را پاسخ داده و فایده گرایی را نقد کند . 

5- ولتر: یک نویسنده، شاعر و فیلسوف فرانسوی دوره روشنگری که به خاطر حمایت‌هایش از آزادی‌های مدنی شامل آزادی مذهبی و آزادی تجارت، مشهور می باشد .

فلسفه سیاسی بزرگان

تفاوت فلسفه ی سیاسی فارابی و یونان باستان 

فلسفه سیاسی فارابی گاه متقدم بر اساس جدید است ، در حالی که فلسفه سیاسی یونان بر اساس یکسره بدون ارتباط می‌باشد. به عقیده عنایت : فارابی کوشید تا میان فلسفه با دین  تعادلی برقرار کند  و البته در این کوشش همیشه موفق نشد. گاه در آثار او فلسفه بر دین غالب است و گاه دین، بر فلسفه را در پی خود می‌کشاند. ولی در کل ، می‌توان گفت که فارابی در درجه اول مسلمان، و در درجه دوم پیرو افلاطون و ارسطو و آثار این دو بوده است. 

گردآوری : بخش علمی