6 عامل موثر بر انگیزش تحصیلی دانش آموزان در آموزش

انگیزش تحصیلی عامل موفقیت تحصیلی

انگیزش تحصیلی و نقش آن بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان 

تا به حال در اطراف خود افرادی را دیدید که از لحاظ ذکاوت و هوش در یک سطح هستند اما تعدادی از آنها از لحاظ پیشرفت تحصیلی موفق تر هستند. عامل این تفاوت به مقدار انگیزه در افراد برمی گردد. انگیزه ی تحصیلی یک بعد از انگیزه محسوب می شود که سبب تلاش دانش آموز و به دنبال آن پیشرفت در وضعیت تحصیلی او می شود.

انگیزش تحصیلی

انگیزه عامل جهت دهنده ی رفتار و هدف های فرد است. درباره ی انگیزه در روانشناسی مطالعات گسترده ای صورت گرفته مثلا در نظریه ی رفتارگرایی عوامل بیرونی، محرک ها، تشویق و تنبیه می توانند بر انگیزه تاثیرگذار باشد. اما انگیزه ی یادگیری از زمان تولد در انسان شکل می گیرد، تلاش هایی که کودک جهت گرفتن اشیاء می کند و با هر تکرار، مقدار خطا کاهش می یابد نشان دهنده ی انگیزه ی یادگیری در اوست.

اگر کودکی انگیزه ای برای یادگیری نداشته باشد ممکن است مشکلی برای او پیش آمده باشد، ممکن است به دلیل احساس عدم کفایت او برای انجام تکالیف مدرسه و یا عدم یادگیری مطالب باشد.

این کودکان به دلیل کم بودن اعتماد به نفس به محض اینکه احساس کنند در وظایف مدرسه ی خود خوب عمل نمی کنند تلاش خود را قطع می کنند و دیگر انگیزه ی یادگیری ندارند این نوع افراد معتقدند که تمام موفقیت تحصیلی در گرو شانس است و ربطی به تلاش ندارد.

دلیل کاهش انگیزش تحصیلی در کودکان

عواملی که باعث کاهش انگیزه ی تحصیلی در افراد می شوند:

۱) خانواده ها در ایجاد انگیزه برای فرزندان خود نقش مهمی دارند. والدینی که در مورد مدرسه و یادگیری تفکری منفی دارند می توانند با گوشزد کردن دائم این مسئله به فرزندان خود، آنها را نسبت به تحصیل سرد کنند و انگیزه ی تحصیلی آنها را پایین آورند.

۲) در کودکانی که ممکن است به علت شرایط در مدرسه هیچ گاه برترین نباشند، با وجود اینکه می توانند از لحاظ درسی مطالب فراوانی را یاد بگیرند، اما به علت رقابت در مدرسه ممکن است موفق نشوند یا موفقیت آنها تشخیص داده نشود و به دنبال آن انگیزه ی تحصیلی آنها کاهش یابد.

۳) انتظارات بی جا و غیرمنطقی بعضی از والدین می تواند فرزندانشان را ناامید کند و انگیزه ی ادامه دادن تحصیل آنها کاهش یابد.

۴) عوامل اثر گذار بر مقدار یادگیری مثل خلق و خو یا مشکلات ذهنی، می تواند انگیزه را تحت تاثیر قرار دهند.

۵) فشار های روانی و روحی مانند افسردگی

۶) به تاخیر انداختن امور مربوط به تحصیل

نقش معلم در انگیزش تحصیلی

۳ عامل بسیار مهم در انگیزه ی تحصیلی دانش آموزان:

با وجود این سه عامل و تاثیر آنها در انگیزه ی تحصیلی می توان متوجه اهمیت آنها برای دانش آموزان شد.

۱) داشتن هدف:

هدف ها به رفتار هر فرد جهت می دهند. یعنی فرد تلاش خود را انجام می دهد تا به آن نقطه ای که مد نظر دارد (هدف) برسد. بنابراین رفتاری که هدف داشته باشد می تواند منجر به پیشرفت تحصیلی دانش آموزان شود. اهداف می توانند تمرکز و توجه را بالا ببرند و همچنین با تقویت خلاقیت فرد، سبب کشف راه های جدید برای رسیدن به آنچه مدنظر دارد می شود. هدفی که فرد برای خود انتخاب می کند، می تواند سبب ایجاد انگیزه در فرد شود.

طبق مطالعات اگر اهداف از نظر دشواری در حد متوسط باشند و امکان رسیدن به آنها وجود داشته باشد؛ می توانند سبب تقویت هرچه بیشتر انگیزه و پیگیری شوند. بنابراین اهداف برای تقویت انگیزه ی تحصیلی دانش آموزان بسیار تاثیرگذار هستند. در صورتی که دانش آموز در انتخاب هدف سردرگم و ناتوان است می توان با نشان دادن الگوهای موفق به او کمک کرد تا بتواند هدفی متناسب با توانایی ها و علایق خود انتخاب کند و برای ادامه دادن راه خود انگیزه ی لازم را شکل دهد.

توجه داشته باشید که این سردرگمی در انتخاب هدف در دوران نوجوانی بیشتر می شود به همین دلیل آنها تمایل دارند بیشتر زمان خود را با دوستانشان بگذرانند، بنابراین والدین با بهبود روابطشان با فرزندان و ایجاد آگاهی در آنها، می توانند در ادامه ی مسیر زندگی به فرزندان خود کمک کنند.

۲) علاقه:

یکی از عوامل بسیار مهم در ایجاد انگیزه در دانش آموزان علاقه داشتن به کاری است که در حال انجام آن هستند. هنگامی که فرد نسبت به درس و ادامه ی تحصیل علاقه چندانی نداشته باشد؛ انگیزه به مقدار زیادی کاهش می یابد و برعکس به دنبال علاقه ی زیاد به یادگیری، می توانیم اثرات آن را در قالب انگیزه ی عمیق فرد برای تحصیل مشاهده کنیم.

این علاقه می تواند تا حدود زیادی توسط معلمان ایجاد شود. آنها با روش های نوین و خلاقانه برای تدریس می توانند علاقه ی دانش آموزان را برانگیزند. در مقابل با سختگیری، سرزنش، تنبیه و رفتارهای بد می توانند، به بی علاقگی در دانش آموزان دامن بزنند. تشویق در بسیاری از موارد می تواند علاقه و به دنبال آن انگیزه تحصیلی ایجاد کند. بنابراین بهتر است معلمان از روش تشویق استفاده کنند تا انگیزه برای یادگیری را در دانش آموزان افزایش دهند.

۳) تصور از خود:

انگیزه در دانش آموزان تا حد زیادی برمی گردد به تصوری که آنها از خودشان دارند، یا به عبارتی خودپندار آنها. تصور فرد از موفقیت و توانایی های خود می تواند، زمینه ساز هدفمندی و به دنبال آن ایجاد انگیزه باشد. فرض کنید یک فرد تصور کند، توانایی های او فقط در یک سطح مشخص و تغییر ناپذیر است، همین عامل سبب می شود که او فقط اهداف کوچک را مدنظر بگیرد.

برنامه ریزی و افزایش انگیزش تحصیلی

چگونه می توان انگیزش تحصیلی را افزایش داد؟

هنگامی که فرد بتواند به شکل صحیح مطالعه کند، به دنبال کسب موفقیت می تواند انگیزه را هم افزایش دهد. بنابراین مطالعه کارآمد و صحیح مهم است.

• اگر برای مطالعه و درس خواندن خود برنامه ریزی می کنید، در برابر وسوسه های تفریح و درس نخواندن مقاوم باشد و خود را کنترل کنید.

• در صورتی که قوانینی را برای مطالعه وضع می کنید، در صورت شکستن آنها خود را تنبیه کنید یا در صورت پیروی، برای خودتان تشویق در نظر بگیرید.( مثلا بگویید اگر بتوانم به مدت یک هفته در طول روز ۵ ساعت مطالعه کنم می توانم یک ساعت با دوستانم وقت بگذرانم اما اگر ساعت مطالعه کاهش یافت حق استفاده از اینترنت ندارم.)

• روابط عاطفی خود را با خانواده تقویت کنید، زیرا اگر بخواهید در مدت طولانی برای هدفی مثل کنکور درس بخوانید و بیشتر وقت خود را در خانه بگذارید، باید بتوانید اوقات خوشی را جهت تقویت روحیه با خانواده بگذرانید و همچنین از تنش با آنها در این دوران دور بمایند.

• اولین گام در انگیزه، داشتن هدف بر اساس علایق و توانایی ها است. بنابراین به دور از رویاپردازی، به شکل کاملا منطقی درباره ی اهداف، توانایی ها و استعداد خود فکر کنید تا بتوانید بهترین نتیجه را بگیرید.

• موفقیت نتیجه ی تلاش است بنابراین اگر موفقیتی کسب کردید آن را حاصل کوشش خود بدانید نه شانس.

• از روی ترس و یا خجالت درس خواندن را ادامه ندهید. اگر شما به خاطر موضوعی غیر از هدف و علاقه ی خود برای درس خواندن وقت بگذارید کارایی یادگیری کاهش می یابد. بنابراین در تمام مراحل زندگی رضایت خودتان را در نظر بگیرید نه اطرافیان.

افزایش یادگیری؛ افزایش انگیزش تحصیلی

نکاتی جهت افزایش یادگیری:

• برنامه ریزی انجام دهید: شما در صورت داشتن برنامه ای موثر می توانید انگیزه برای ادامه دادن داشته باشید و در نهایت موفقیت را برای خود رقم بزنید. در صورت داشتن برنامه ای خوب می توانید متوجه شوید کدام مطلب را خوانده اید و کدام مطلب را باید در آینده بخوانید.

• انتخاب مکان مناسب برای مطالعه: سعی کنید محیطی آرام را برای مطالعه انتخاب کنید، اگر در منزل خودتان باشد بهتر است در غیر این صورت می توانید از کتابخانه استفاده کنید.

• سعی کنید به تمام اولویت های زندگی رسیدگی کنید و علاوه بر درس خواندن فعالیت هایی مثل تلویزیون، تفریح، مهمانی و...  را به مقدار کافی در برنامه ی خود قرار دهید.

گردآوری: بخش روانشناسی