سوره های مکی و مدنی چه سوره هایی هستند؟

سوره های مکی و مدنی

آشنایی با سوره های مکی و مدنی

به سوره هائی که پیش از هجرت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از مکه به مدینه نازل شده سوره های مکی و به مابقی که پس از آن بر پیامبر (ص) نازل شد سوره های مدنی می گویند. طبق آماری که از روایات ترتیب نزول بدست می آید، 86 سوره مکی و 28 سوره مدنی است.

سوره های مکی و مدنی چه سوره هایی هستند؟

اصطلاح سوره های مکی یک اصطلاح علوم قرآنی است و مراد از آن سوره هایی از قرآن می باشد که پیش از هجرت پیامبر اکرم (ص) از مکه به مدینه، نازل شده است. هر سوره ای که پس از هجرت نازل شده است مدنی به شمار می رود، خواه در مدینه نازل شده باشد خواه در سفرها. و حتی در مکه در سفر حج یا عمره یا پس از فتح، چون پس از هجرت بوده است، مدنی محسوب می شود. سوره های مکی 86 عدد و سوره های مدنی 28 عدد می باشد.

معیارهای گروه بندی سوره های مکی و مدنی

1- معیار زمان:بیشتر مفسرین معتقدند که معیار مکی یا مدنی بودن هجرت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از مکه به مدینه است. هر سوره ای که پیش از هجرت نازل شده مکی و هر سوره ای که پس از هجرت نازل شده است مدنی بشمار می رود، خواه در مدینه نازل شده باشد خواه در سفرها. و حتی در مکه در سفر حج یا عمره یا پس از فتح، چون پس از هجرت بوده است، مدنی محسوب می شود.

ملاک هجرت نیز داخل شدن به مدینه است. بنابراین آیاتی که پس از هجرت از مکه و پیش از ورود به مدینه، در راه بر پیامبر (ص) نازل شده است، مکی محسوب می شود. مثلا آیه «ان الذی فرض علیک القرآن لرادک الی معاد...» براساس این تعریف و ملاک که پس از خروج از مکه در راه بر پیامبر نازل شده، مکی است.

2- معیار مکان: هر چه در شهر مکه و پیرامون آن نازل شده مکی است. و هر چه در مدینه و پیرامون آن نازل گردیده مدنی است، خواه پیش از هجرت یا پس از آن نازل شده باشد. پس آن چه در غیر این دو منطقه نازل شده باشد نه مکی است و نه مدنی. در این زمینه جلال الدین سیوطی روایتی آورده است که پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: «انزل فی ثلاثة امکنة: مکة والمدینة والشام» که طبق گفته ابن کثیر، مقصود از شام تبوک است.

3- معیار مخاطب: هر سوره ای که در آن، خطاب به مشرکان می باشد مکی و هر سوره ای که در آن خطاب به مؤمنان می باشد، مدنی است. در این زمینه از عبدالله بن مسعود حدیثی آورده اند که گفته است: «هر سوره که یا ایها الناس در آن به کار رفته باشد، مکی است و هر سوره که یا ایها الذین آمنوا در آن به کار رفته باشد مدنی است»، زیرا در مدینه غلبه با مؤمنان بوده و در مکه با مشرکان. البته در سوره های مدنی مانند سوره بقره، یا ایها الناس به کار رفته که کلیت این معیار را خدشه دار می کند.

تعداد سوره های مکی و مدنی

در برخی منابع  آمده است که تعداد سوره های مدنی 20 سوره، موارد اختلافی 12 سوره و بقیه، سوره های مکی محسوب می شوند. سوره های مدنی مورد پذیرش همه عبارتند از: بقره، مائده، نور، فتح، مجادله، جمعه، تحریم، آل عمران، انفال، احزاب، حجرات، حشر، منافقون، نصر، نساء، توبه، محمد، حدید، ممتحنه و طلاق. سوره های مورد اختلاف عبارتند از: فاتحه، صف، رعد، تغابن، الرحمن، مطففین، قدر، بینه، زلزله، اخلاص، فلق و ناس. بر این اساس، باقیمانده سوره های قرآنی که مکی محسوب می شوند، 82 سوره است.

ویژگی های سوره های مکی و مدنی

ویژگی های سوره های مکی و مدنی

سوره های مکی و مدنی هر کدام دارای ویژگی هایی هستند:

ویژگی سوره های مکی عبارتند از :

– سجده در این سوره ها وجود دارد؛

– هر سوره ای که در آن «کلّا» باشد، مکی است؛

– با حروف مقطعه مانند الم، الر، طسم، و حم آغاز می شوند؛

– سوره های مکی کوتاه هستند؛

– آیات مکی بیشتر به توحید و پاکسازی جامعه از بت پرستی و شرک نظر دارند؛

– تشریع و قانون گذاری در آیات مکی بسیار اندک است؛

– در آیات مکی استناد به سرگذشت و قصص انبیاء فراوان است؛

– آیات مکی دارای اعجاز و بلاغت خیره کننده ای هستند؛

– خطاب های ویژه ای مانند «یا بنی آدم» و «یا ایها الناس» در سوره های مکی به چشم می خورد.

ویژگی سوره های مدنی عبارتند از :

– فرایض و حدود در این سوره ها آمده است؛

– سوره های مدنی طولانی هستند؛

– سوره های مدنی، آیات طولانی دارند؛

– بیان قوانین شهری، قضایی، اجتماعی و دولتی و قوانین جنگ و صلح، احکام فردی، مانند : مانند نماز، روزه، زکات، خمس، حدود، قصاص، اهل ذمه، جزیه و ارث می توان اشاره کرد.

– مهمترین ویژگی آیات مدنی محسوب می شود؛

– آیات مدنی دارای خطاب «یا ایها الذین آمنوا» هستند؛

– در آیات مدنی به تبیین عقاید فاسد اهل کتاب و دعوت آنها به اسلام پرداخته می شود؛

– بیان احوال و اقدامات منافقین و موضع مسلمانان و پیامبر(ص) در برابر آن ها، در سوره های مدنی دیده می شود.

فهرستی از سوره های قرآن و محل نزول آن ها

گردآوری: بخش مذهبی