آشنایی با هنر چم بافی از صنایع دستی حصیری

هنر چم بافی چیست؟

همه چیز درباره هنر چم بافی 

چم بافی مانند سایر صنایع دستی مثل ارغوان بافی، بامبو بافی، مروار بافی، ترکه بافی، درج بافی و .. از بافته های چوبی و حصیری می باشد که برای ساخت آن از الیاف ساقه های درختان و شاخه های درختان استفاده می شود. در واقع تمام این هنرها به یک شکل هستند و متریال اولیه ی ساخت، بسته به اینکه در کدام منطقه ساخته می شوند

هنر چم بافی چیست؟

چم بافی مانند سایر صنایع دستی مثل ارغوان بافی، بامبو بافی، مروار بافی، ترکه بافی، درج بافی و .. از بافته های چوبی و حصیری می باشد که برای ساخت آن از الیاف ساقه های درختان و شاخه های درختان استفاده می شود. در واقع تمام این هنرها به یک شکل هستند و متریال اولیه ی ساخت، بسته به اینکه در کدام منطقه ساخته می شوند و در آن منطقه، چه نوع گیاه و درختی رایج و مرسوم است متفاوت است.

به عنوان مثال در استان های شمالی کشور، الیاف ترکه های بید مرواری بسیار زیاد است و هنرمندان این منطقه از این الیاف برای ساخت وسایل حصیری استفاده می کنند که به آن مروار بافی می گویند.

یا در شهرهای مشهد مثل طرقبه، درختان ارغوان بسیار زیاد می باشند و مردم این ناحیه، برای ساخت صنایع دستی حصیری از الیاف این درخت استفاده می کنند که به آن ها ارغوان بافی گفته می شود. در شوش از ساقه و پوست درخت بید برای ساخت این وسایل استفاده می کنند که به آن ها ترکه بافی گفته می شود. 

شیوه بافت چم بافی

چم بافی هم به همین صورت است. یعنی همان هنر حصیری بافی و بافته های چوبی است اما چون از الیاف خاصی و در منطقه ی خاصی بافته می شود نام اختصاصی خود را دارد. در واقع چم بافی در روستاهای حاشیه ی مراغه بسیار رایج است. در ساخت این صنایع از الیاف ساقه ی گیاهی به نام موسن یا چم استفاده می شود. مهم ترین ویژگی این الیاف این است که خود شامل سه نوع آسیه چم، قره چم و آق چم می باشد.

حال اگر تمایل دارید اطلاعات خود را در مورد صنایع دستی چم بافی افزایش دهید می توانید با ما در ادامه ی مطلب همراه باشید.

بافته های چم بافی چه بافته هایی هستند؟

در روستاهای حاشیه ی مراغه، چم بافی بسیار رایج است. مردم این منطقه، از شاخه های نورس و جوان گیاهی به نام موسن یا همان چم، برای ساخت صنایع دستی حصیری استفاده می کنند. طریقه ی ساخت چم بافی به مانند ترکه بافی است اما صنایع تولید شده ی این هنر، ظرافت تولیدات ترکه بافی را ندارد چرا که در این هنر، از پوست گیاه استفاده می شود. علاوه بر این، قطر ساقه های گیاه چم، یکنواختی و توازن ساقه های بید را ندارد.

هنر چم بافی

شیوه بافت چم بافی چگونه است؟

شیوه ی بافت چم بافی نیز تقریبا به مانند سایر بافته های چوبی همچون ترکه بافی و مروار بافی است که حالت آن، شبیه بافت شعاعی بامبو می باشد. در این روش ساخت، ابتدا هنرمندان، ترکه های گیاه مورد نظر را که ماده ی اولیه ی ساختشان است انتخاب می کنند. در بین ترکه های موجود، آن ترکه هایی که قابل تقسیم شدن به دو یا سه و یا چهار قسمت هستند را انتخاب و سپس آن ها را به صورت طولی، برش می دهند. 

سپس این برش ها را از نظر طولی، به اندازه ی مورد نیاز در می آورند. در مرحله ی بعد، این ترکه های برش داده را در ظرف آبی خیس می دهند تا آن ها انعطاف پذیر و قابل استفاده برای ساخت صنایع دستی مورد نظر شوند. شیوه ی ساخت و جایگذاری این ترکه ها به این صورت است که ابتدا چهار عدد از ترکه ها را کنار هم می گذارند و سپس چهار یا پنج عدد ترکه ی دیگر را به صورت متقاطع روی ﺁن ها قرار می دهند. این نوع بافت و چیدمان، سبب ایجاد یک ستاره ی هشت پر، می شود.

سپس این بافته ها به وسیله ی ترکه های باریک تری، مهار می شوند. در مرحله ی بعد، عمل بافت از سوی بافنده به این صورت است که ترکه های باریک تر و نازک را بر می دارد و عمل بافت را به صورت یکی از زیر و یکی از رو، ادامه می دهد. بافنده این ترکه ها را به صورت یکی در میان، از میان ترکه هایی که قبلا به صورت متقاطع بافته بود عبور می دهد. بافنده این کار تا تکمیل شدن کف شی مورد نظر ادامه می دهد.

بعد از اینکه قسمت کف وسیله ی مورد نظر بافته شد نوبت به بدنه ی شیء می رسد. در این قسمت عموما هنرمندان، بافت را به صورت مارپیچی ادامه می دهند. در واقع حالت بافت، از کف تا لبه ی شیء، به صورت مارپیچی است و شیوه ی کار به صورت قبل می باشد. انتهای کار این نوع بافت نیز به صورت مارپیچی است و سر ترکه هایی که در پایان کار، باقی مانده اند و به اصطلاح، حالت تار مانند دارند به داخل قسمت های مارپیچی خم می شوند.

استفاده از محصولات چم بافی

مزایای استفاده از محصولات چم بافی

بدون شک تمام محصولاتی که از بافته های حصیری و چوبی تولید می شوند از قدمت دیرینه برخوردار هستند. چرا که مواد اولیه ی این وسایل از دل طبیعت برداشت می شوند و اولین ابزاری که انسان های اولیه به آن توجه کردند شاخ و برگ درختان بودند. در واقع اولین تمدن های بشری دریافتند که با قرار دادن منظم شاخ و برگ درختان، روی هم می توانند ابزار و وسایل های ضروری خود را بسازند.

طبیعتا هر وسیله ای که از ماده ی اولیه ی آن طبیعی باشد از مزیت های زیادی برخوردار است که وسایل چم بافی نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد. از مهم ترین مزیت های صنایع دستی این هنر می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بدون شک یکی از مهم ترین و اولین مزیت های این هنر، قابل بازیافت بودن آن ها است که به محیط زیست آسیب نمی رسانند.

• دوام و استحکام وسایل، از مهم ترین معیارهای خریداران در زمان خرید هر نوع وسیله ای است. تمام بافته های چوبی و حصیری از جمله چم بافی، از دوام و استحکام بسیار بالایی برخوردار هستند. در واقع این محصولات به دلیل داشتن بافت گیاهی از دو ویژگی منحصر به فرد یعنی دوام و قابلیت بازیافت، برخوردار هستند.

• سبک بودن و حمل و نقل ﺁسان آن ها از دیگر مزیت های این صنایع است.

• از آنجایی که الیاف این سازه ها، گیاهی است در مقابل رطوبت بسیار مقاوم هستند. در واقع نه تنها رطوبت هیچ آسیبی به آن ها نمی رساند بلکه هر ازگاهی باید برای افزایش طول عمر و دوام، آن ها را مرطوب کنید.

گردآوری : بخش فرهنگ و هنر