شقاوت چیست ؟ احادیث درباره شقاوت و سعادت

حدیث هایی از ائمه درباره ی شقاوت و بدبختی

احادیث ائمه درباره شقاوت و سعادت

انسان در شکم مادرش شقی و یا سعادتمند است. مگر اینکه قدرت و توان دعا و طلب رحمت از خداوند به حدی است که می تواند مقدرات را تغییر دهد. احادیث درباره شقاوت و بدبختی آورده ایم.

شقاوت چیست ؟

شقاوت در لغت به معنای نکبت و خواری و بدبختی و پریشانی است. و اغلب در کنار سعادت به معنای خوشبختی می آید. دانستن معنای سعادت و شقاوت برای هر مسلمانی واجب است. و هر مسلمانی باید بداند که چه چیزی باعث سعادت انسان شده و چه چیزی انسان را به سوی شقاوت می برد،

اراده قوی انسانی می تواند سرنوشتش را تغییر دهد و شقاوت خود را تبدیل به سعادت کند. شقاوت و سعادت چون میزان عمر انسان و بسیاری چیزهای دیگر، مشروط به انجام یا ترک اموری از سوی آدمی است و انسانی که در طول حیات، در مسیر صحیح قدم برداشته و اعمال نیک انجام می دهد، خدای متعال شقاوت او را تبدیل به سعادت می کند و البته رحمت وسیع او مانع است از اینکه سعادتی را به شقاوت مبدل سازد.

آیا سعادت و شقاوت انسان ها ذاتی است؟

اصل حاکم و مسلم در اعتقادات شیعی بر مختار بودن و مسئول بودن انسان در قبال سعادت و شقاوت خویشتن  است. و روایت مذکور فقط خبر از این واقعه می دهد که فردی که هم اکنون شقی است، از همان شکم مادر هم در بستری از شقاوت متولد شده بود و خود او هم با اعمالش بر این شقاوت صحه گذاشت. این شقاوت البته خارج از اراده انسانی نیست.

خداوند، قبل از تولد انسان ها، به خوش بختی و بدبختی آنها علم دارد.

خداوند متعال، سرنوشت همه انسان ها را قبل از تولد آنها می داند؛ اما روشن است که علم ازلی خداوند، علت صدور افعال انسان نیست. به سخن دیگر، خداوند متعال می داند که هر انسانی با اراده و انتخاب خود، چه راهی را در زندگی انتخاب می کند. با این فرض، انسان در انتخاب راه خوب یا بد، مجبور نیست. این تفسیر از حدیث، عینا از امام کاظم (ع) روایت شده است :

الشَّقی مَن عَلِمَ اللّهُ و هُوَ فی بَطنِ أُمِّهِ أَنَّهُ سَیعمَلُ أَعمالَ الأَشقیاءِ، و السَّعیدُ مَن عَلِمَ اللّهُ و هُوَ فی بَطنِ أُمِّهِ أَنَّهُ سَیعمَلُ أَعمالَ السُّعداء؛

بدبخت، کسی است که خداوند از همان زمانی که او در رحم مادرش است، می داند که او کارهای بدبختان را خواهد کرد؛ و خوش بخت، کسی است که خداوند از همان زمانی که او در رحم مادرش است، می داند که او کارهای خوش بختان را خواهد کرد.

• پیامبر (ص) فرمودند :

الشَّقِی مَنْ شَقِیَ فِی بَطْنِ أُمِّهِ وَ السَّعِیدُ مَنْ سَعِدَ فِی بَطْنِ أُمِّهِ»؛ 

شقی در شکم مادرش شقی است و سعادتمند در شکم مادر خود سعادتمند است.

حدیث درباره ی شقاوت و بدبختی

• پیامبر (ص) فرمودند : 

«ما مِنْ نَسَمَةٍ یخْلُقُهَا اللَّهُ فی بَطْنِ امِّه الَّا انَّهُ شَقِی اوْ سَعیدٌ»

هیچ نفسی را خدادر شکم مادر نیافریده مگر اینکه یا شقی است و یا سعید.

• پيامبر خدا حضرت محمد (ص) فرمودند : 

ثلاثةٌ لا يُخالِفُهُم إلاّ شَقِيٌّ: العالِمُ العامِلُ، و اللَّبيبُ العاقِلُ، و الإمامُ المُقسِطُ.

سه كسند كه جز بدبخت با آنها مخالفت نكند: عالمى كه به علم خود عمل كند، صاحب دل خردمند، و پيشواى دادگر.

• پيامبر صلى الله عليه و آله می فرمایند :

اَلصَّدَقَةُ عَلى‏ وَجه ِها و َاصطِناعُ المَعروفِ وَ بِرُّ الوالِدَينِ و َصِلَةُ الرَّحِمِ تُحَوِّلُ الشِّقاءَ سَعادَةً و َتَزيدُ فِى العُمرِ وَ تَقى مَصارِ عَ السُّوءِ؛

صدقه بجا، نيكوكارى، نيكى به پدر و مادر و صله رحم، بدبختى را به خوشبختى تبديل و عمر را زياد و از پيشامدهاى بد جلوگيرى مى كند.

• پیامبر صلى الله علیه و آله فرمودند : 

«مِنْ عَلاماتِ الشِّقاءِ جُمُودُ الْعَیْنَیْنِ، وَ قَسْوَةُ الْقَلْبِ، وَ شِدَّةُ الْحِرْصِ فِی طَلَبِ الرِّزْقِ، وَ الإِصْرارُ عَلَى الذَّنْبِ»؛ 

از نشانه هاى شقاوت، آن است که هرگز قطره اشکى از چشم انسان نریزد، و نیز از علامات آن، سنگدلى، حرص شدید در تحصیل روزى، و اصرار بر گناه است.

• امام على عليه السلام فرمودند :

إنَّ الشَّقِيَّ مَن حُرِمَ نَفعَ ما اُوتِيَ مِنَ العَقلِ و التَّجرِبَةِ .

بدبخت كسى است كه از عقل و تجربه خود بهره نگيرد.

• امام على عليه ‏السلام می فرمودند :

اَلْجَهْلُ مُميتُ الاَحْياءِ وَ مُخَلِّدُ الشَّقاءِ؛

نادانى، مايه مرگ زندگان و دوام بدبختى است.

• امیرالمومنین علی علیه السلام فرمودند :

«ایاک وَالْوَلَهَ بِالدُّنْیا فَانَّها تُورِثُک الشَّقاءَ وَالْبَلاءَ وَتَحْدُوک عَلَی بَیعِ الْبَقاءِ بِالْفَناءِ»

بر تو باد دوری از علاقه و شیفتگی به دنیا که تو را به شقاوت می افکند، و به فروش آخرت به دنیا سوق می دهد.

• امام على عليه السلام فرمودند :

إنَّ أسعَدَ الناسِ في الدنيا مَن عَدَلَ عَمّا يَعرِفُ ضُرَّهُ، وإنَّ أشقاهُم مَنِ اتَّبَعَ هَواهُ؛

خوشبخت ترين مردم در دنيا، كسى است كه از آنچه مى داند برايش زيان آور است دورى كند و شقاوتمند كسى است، كه از هواى نفس خود پيروى كند.

• امام على عليه السلام فرمودند :

الشَّقِيُّ مَنِ انخَدَعَ لِهَواهُ و غُرُورِهِ .

بدبخت كسى است كه فريفته هوا و هوس خود گردد.

• امام على (ع) فرمودند :

تَوَقَّوُا المَعاصِيَ و احبِسُوا أنفُسَكُم عنها ؛ فإنَّ الشَّقِيَّ مَن أطلَقَ فيها عِنانَهُ.

از گناهان باز ايستيد و نفسهاى خود را از آنها باز داريد ؛ زيرا بدبخت كسى است كه عنان خود را در عرصه گناهان رها سازد .

احادیث درباره شقاوت و بدبختی

• امام حسین (ع) در دعای عرفه می فرمایند:

«اللَّهُمَّ اجْعَلْنی اخْشاک کانّی اراک وَاسْعِدْنی بِتَقْواک وَلا تُشْقِنی بِمَعْصِیتِک»

خدایا چنان ترسان قرارم ده که گوئی تو را می بینم و به پرهیز از معاصی مرا سعادتمند گردان و به ارتکاب گناهان شقاوتمندم نفرما.

• امام صادق علیه السلام فرمودند :

«انَّ اللَّهَ ینْقُلُ الْعَبْدَ مِن الشَّقاءِ الَی السَّعادَةِ وَلا ینْقُلُهُ مِنَ السَّعادَةِ الَی الشَّقاءِ»

خداوند بنده را از شقاوت به سوی سعادت انتقال می دهد ولی از سعادت به سوی شقاوت نمی آورد.

• به نقل از منصور بن حازم : به امام صادق (ع) گفتم :

لَم تُجِبني مُنذُ سِنينَ عنِ الشَّقاءِ و السَّعادَةِ ، أنَّهُما كانا من قَبلِ أن يَخلُقَ اللّه ُ الخَلقَ ؟ قالَ: بَلى ، و أنا الساعَةَ أقُولُهُ. قُلتُ : فَأخبِرْني عنِ السَّعيدِ هَل أبغَضَهُ اللّه ُ على حالٍ مِن الحالاتِ ؟ فقالَ : لو أبغَضَهُ على حالٍ مِن الحالاتِ لَما ألطَفَ لَهُ حتّى يُخْرِجَهُ مِن حالٍ إلى حالٍ فَيَجعَلَهُ سَعيدا . قُلتُ : فَأخبِرْني عنِ الشَّقِيِّ هَل أحَبَّهُ اللّه ُ على حالٍ مِن الحالاتِ ؟ فقال : لو أحَبَّهُ ... ما تَرَكَهُ شَقيّا.

آيا شقاوت و سعادت پيش از آن كه خداوند خلايق را بيافريند وجود داشته اند؟ حضرت فرمود : آرى، و اينك من آن را [برايت] مى گويم. عرض كردم: پس، مرا خبر ده كه آيا خداوند انسانِ خوشبخت را در هيچ حالتى از حالات دشمنش مى دارد؟ فرمود : اگر موردى از موارد او را دشمن مى داشت، با نظر لطف خود او را از حالتى به حالتى در نمى آورد و خوشبختش نمى كرد. عرض كردم : مرا خبر ده از بدبخت كه آيا حالى از حالات هست كه خداوند او را در آن حالت دوست بدارد؟ فرمود : اگر او را در حالتى از حالت ها دوستش مى داشت ... بدبخت رهايش نمى كرد.

• امام صادق (ع) درباره كسى كه سوره «كافرون» و «اخلاص» را در نماز واجب بخواند فرمود :

و إن كانَ شَقيّا مُحِيَ مِن دِيوانِ الأشقياءِ، و اُثبِتَ في دِيوانِ السُّعَداءِ .

اگر بدبخت باشد، نامش از ديوان شور بختان پاك مى شود و در ديوان نيكبختان ثبت مى گردد.

• «ابن ابی عمیر» از امام کاظم (ع) در مورد شقاوت و سعادت آدمی در شکم مادر پرسیده و آن حضرت در پاسخ او فرمودند:

«الشَّقِی مَنْ عَلِمَ اللَّهُ (عَلِمَهُ) وَهُوَ فی بَطْنِ امِّه انَّهُ سَیعْمَلُ اعْمالَ الْاشْقیاءِ، وَالسَّعیدُ مَنْ عَلِمَ اللَّهُ (عَلِمَهُ) وَهُوَ فی بَطْنِ امِّه انَّهُ سَیعْمَلُ اعْمالَ السُّعَداءِ»

شقی کسیست که در شکم مادرش خداوند از او خبر دارد که اعمال و افعال اشقیاء را انجام می دهد، و سعید کسی است که در شکم مادرش خداوند از او خبر دارد که اعمال سُعداء را انجام می دهد.

• امام کاظم (ع) می فرمایند:

«انَّ الدُّعاءَ یرُدُّ ما قَدْ قُدِّرَ وَما لَمْ یقَدَّرْ»

دعا مقدر شده ها و مقدرنشده ها را برمی گرداند.

• امام رضا (ع) فرمودند :

«اذا تَمَّتِ الْارْبَعَةُ اشْهُرٍ بَعَثَ اللَّهُ تَبارَک وَتَعالی الَیها مَلَکینِ خَلّاقَینِ یصَوِّرانَهُ وَیکتُبانِ رِزْقَهُ وَاجَلَهُ، شَقِیاً وَسَعیداً»

وقتی چهارماهگی نطفه تمام شود، خدای متعال دو فرشته به سوی نطفه می فرستد، تا او را صورت و هیأت دهند و روزی و زمان عمر او را ثبت نمایند، شقی باشد یا سعید.

امام رضا (ع)، زمان دقیق شقاوت و سعادت را در شکم مادر، قبل از خاتمه چهارماهگی بیان فرموده است.

گردآوری: بخش مذهبی