علل،علایم و درمان تنگی مجرای ادراری در نوزادان

تنگی مجرای ادرار در نوزادان به معنی تنگی بعد از پیشابراه است

علائم و درمان تنگی مجرای ادرار در نوزادان

تنگی مجرای ادرار در نوزادان و کودکان عارضه ای است که اغلب در کودکان ختنه شده دیده می شود و اورولوژیست ها آن را عارضه ختنه نوزادی می نامند. از علائم آن پرش بیش از حد ادرار و سوزش در هنگام دفع ادرار است. برخی از کودکان به علت این احساس سوزش سعی می کنند از ادرار کردن خودداری کنند. از دیگر علائم آن دست زدن و گرفتن آلت تناسلی توسط کودک می باشد.

تنگی مجرای ادرار در نوزادان

تنگی مجرای ادرار در نوزادان بیماری شایعی نیست

تنگی مجرای ادرار در کودکان و نوزادان بیماری چندان شایعی نیست. اگر بخواهیم تعریف دقیق تری از این عارضه داشته باشیم لازم است بدانید اگر منظور از تنگی مجرای ادرار ، تنگی قسمت بعد از پیشابراه باشد یک بیماری شایع محسوب نمی شود. اما اگر منظور از این اصطلاح تنگی نوک مجرای ادرار باشد یک عارضه بسیار شایعی در بین نوزادان و کودکان است.

این عارضه توسط یک اورولوژیست با تجربه قابل تشخیص است. از آنجایی که این بیماری اغلب در بین نوزادان ختنه شده دیده می شود اورولوژیست ها به آن عارضه ختنه نوزادی نیز می گویند. از علائم مهم این عارضه پرش بیش از حد ادرار و همچنین احساس سوزش در هنگام دفع می باشد، گاهی اوقات کودک به قدری از این موضوع آزار می بیند که سعی می کند از ادرار کردن خودداری کرده و آن را نگه دارد.

از دیگر علائم این عارضه دست زدن و گرفتن بیش از حد آلت تناسلی توسط کودک می باشد. برخی از والدین نیز می گویند کودک آنها علاوه بر داشتن این علائم در پایان دفع ادرار نیز یک قطره خون روی لباس کودک می چکد.

علت های بروز تنگی مجرای ادرار در کودکان

تنگی مجرای ادرار در نوزادان و کودکان علت های مختلف دارد که در این قسمت شرح داده می شود.

ختنه کردن

یکی از مهمترین دلایل ایجاد این عارضه به خصوص در کشور ما انجام ختنه نوزادی است. به خصوص اگر ختنه با روش های غیر استاندارد انجام شود و مراقبت های لازم در روز های اولیه بعد از ختنه صورت نگیرد و والدین از آگاهی کافی در این امر برخوردار نباشند، ممکن است منجر به ایجاد تنگی مجرای ادرار شود.

عفونت

اگر تنگی مجرای ادرار مربوط به قسمت نوک مجرا نباشد و مربوط به قسمت های دیگری باشد ممکن است علت آن مادرزادی بوده و یا در نتیجه ی ضربات و آسیب های وارد شده و عفونت ها در قسمت های مختلف مجرا باشد. عفونت ممکن است در قسمت های مختلفی مانند مجرای آلت، مجرای بولبار و مجرای پروستاتیک که هنوز در کودکان رشد نیافته است رخ دهد.

بیماری پی یو وی (posterior urethral valve)

پی یو وی به معنی دریچه پیشابراهی خلفی است، این بیماری تنگی مجرای ادرار شدیدی است که از دوران جنینی ایجاد می شود و مثانه و کلیه جنین را تحت فشار قرار می دهد. این عارضه در همان دوران جنینی و با استفاده از سونوگرافی های غربالگری قابل تشخیص است و باید به اورولوژیست مراجعه کنند.

برای درمان آن در داخل رحم اقدام مؤثری صورت نمی گیرد و فقط با انتظار تا زمان تولد درمان می شود. این بیماری تنها نوزادان پسر را درگیر می کند و بعد از تولد چنین نوزادی باید بلافاصله تخلیه مثانه از روی شکم و با استفاده از سیستوستومی انجام شود. در اولین فرصت باید عمل جراحی روی نوزاد صورت گرفته و به وسیله لیزر آن دریچه تخریب شود تا نوزاد به طور طبیعی بتواند ادرار را دفع کند.

اگر در دوران بارداری در هنگام سونوگرافی های غربالگری پزشک تشخیص داد که جنین دچار اتساع کلیه و مثانه شده است باید حتما بعد از تولد به اورولوژیست مراجعه کنید تا اقدامات لازم را برای جراحی در هنگام تولد صورت دهید.

اگر چه این عارضه در هنگام تولد با عمل جراحی قابل درمان است اما 50 درصد این گونه افراد در جوانی و میان سالی ممکن است دچار نارسایی کلیه شده و دیالیز می شوند و نیاز به پیوند کلیه خواهند داشت. زیرا تنگی مجرای ادرار در این بیماران خیلی شدید و آسیب زننده است و عملکرد کلیه ها را مختل می کند و باید فورا برای درمان اقدام شود.

تنگی نوک مجرای ادرار

جهش زیاد در هنگام ادرار از نشانه های شایع تنگی مجرای ادرار در نوزادان می باشد

شایع ترین علت تنگی مجرای ادرار در نوزادان مربوط به تنگی نوک مجرای ادرار می باشد که به آن مه آ توس نیز گفته می شود. تنگی مه آ بیشتر پسر بچه ها را درگیر می کند. این عارضه در کشور ما به علت انجام ختنه های غیر استاندارد شایع تر است و ممکن است حدود 10 درصد نوزادان پسر دچار تنگی مه آ شوند.

علائم تنگی نوک مجرای ادرار در کودکان

نوزادان پسری که دچار تنگی مه آ یا نوک مجاری ادراری شده باشند، این عارضه در آنها با علائمی خود را نشان می دهد که در ادامه به شرح آنها می پردازیم.

جهش بیش از حد ادرار

یکی از شایع ترین نشانه های تنگی نوک مجاری ادرار در کودکان جهش زیاد در هنگام ادرار می باشد. گاهی اوقات نیز ادرار به یک سمت منحرف می شود و یا زمانی که ادرار زیادی دارد به صورت دوشاخه و پرش ادرار به سمت صورت نوزاد دفع می شود.

چکیدن یک قطره خون

از دیگر علائم تنگی نوک مجاری ادرار در کودکان ، چکیدن یک قطره خون در پایان ادرار می باشد. این علامت یکی از علائم رایج می باشد.

سوزش و درد در پایان ادرار

علاوه بر چکیده شدن یک قطره خون در پایان ادرار، ممکن است کودک در پایان ادرار دچار درد نیز شود که گاهی تکرار شونده است و گاهی تکرار نمی شود. علاوه بر احساس درد در هنگام دفع ادرار کودک ممکن است دچار سوزش نیز شود که اکثر کودکانی که دچار این عارضه هستند هنگام دفع ادرار دچار سوزش می شوند و با این سوزش کنار می آیند زیرا فکر می کنند که ادرار کردن طبیعی به همین شکل است. در نتیجه والدین به اورولوژیست مراجعه نمی کنند و یا دیر تشخیص داده و دیر مراجعه می کنند.

شب ادراری

یکی دیگر از علائم تنگی مجرای ادرار در کودکان شب ادراری است. علت بیشتر شب ادراری ها در کودکان تنگی مجرای ادرار می باشد و با درمان و رفع کردن آن مشکل شب ادراری کودکان نیز بهبود می یابد.

زمانی که به کودک خود ادرار کردن در توالت را می آموزید اما ادرار او در کاسه توالت نمی ریزد باید احتمال دهید که کودک شما به تنگی مجرای ادراری مبتلا است. در این حالت ممکن است در بررسی های آزمایشگاهی در ادرار کودک مقداری خون دیده شود و یا بدون مشکل و سالم باشد.

افزایش ضخامت مثانه

هنگام انجام سونوگرافی ممکن است سونوگرافی نرمال گزارش شود. اما در صورتی که تنگی نوک مجرا شدید باشد در سونوگرافی مشخص می شود که مثانه کودک دچار افزایش ضخامت شده است. همچنین ممکن است در سونوگرافی تشخیص داده شود که در مثانه کودک ادرار باقی مانده و به طور کامل دفع نشده است.

ورم کلیه

ورم کلیه در این بیماری چندان شایع نیست و به ندرت گزارش شده است. از این رو مهم است که برای تشخیص تنگی مجرای ادرار به یک متخصص اورولوژی با تجربه مراجعه کنید. تشخیص به صورت بالینی می باشد و برای تأیید وجود یا عدم وجود بیماری های همراه آن از سونوگرافی و یا آزمایش بهره گرفته می شود.

روش های درمانی تنگی مجرای ادراری در نوزادان 

شب ادراری از دیگر نشانه های تنگی مجرای ادرار در کودک می باشد

درمان تنگی نوک مجرای ادرار در کودکان با استفاده از بیهوشی موضعی و در سنینی که کودک قابل کنترل است یعنی در زیر یک سالگی و یا پنج سالگی صورت می گیرد. در این عمل نوک مجرا بی حس می شود و به وسیله یک عمل جراحی کوچک که ممکن است تنها ده دقیقه طول بکشد نوک مجرا برای همیشه باز خواهد شد.

در قدیم متخصصان اورولوژی برای درمان عارضه از دیلاتاسیون یا فراخ سازی مجرا با استفاده از دماسنج های طبی و یا میله های ظریف استفاده می کردند که امروزه منسوخ شده است و هرگز توصیه نمی شود. زیرا در صورتی که تنگی شدید باشد با انجام این کار مجرا ملتهب شده و ادرار کودک قطع می شود. کودک ممکن است تا یک شبانه روز کامل ادرار نکند و باید فورا به درمانگاه مراجعه شود و گاهی نیز ممکن است نیاز به سونداژ پیدا کند و درمان او پیچیده خواهد شد.

ممکن است گاهی اوقات کودکان دچار افزایش ضخامت مثانه باشند که در این صورت با شب ادراری به پزشک مراجعه می کنند و با جراحی ، تنگی و شب ادراری هم درمان می شود. این درمان به صورت یک جراحی کوچک و سر پایی است که در مطب اورولوژیست قابل انجام است.

مراقبت های بعد از عمل و ختنه

توصیه می شود که حتما در روز های اول بعد از عمل ختنه نوک مجرای ادرار کودک را با پماد تترا سایکلین و به طور مرتب چرب کنید. چرب کردن این ناحیه سبب می شود ادرار اسیدی کودک، نوک مجرای او را که از زیر چربی پره پوست وارد شده و بعد از ختنه خشک شده است چرب نگه دارد و ایجاد چسبندگی نشود و کودک در آینده نیاز به عمل جراحی پیدا نکند.

در مورد نوزادان شیرخوار توصیه می شود زمانی که ختنه می شوند در روز های اول شیر زیادی به آنها داده شود و یک تا دو روز از پوشک کردن او خودداری شود تا دچار چسبندگی و تنگی مجرا نشود و در آینده نیز نیازی به عمل جراحی پیدا نکند.

گردآوری: بخش کودکان