جمع بین دو نماز به چه صورت است ؟

جمع بین دو نماز چیست ؟

آشنایی با جمع بین دو نماز

جمع بین دو نماز یا جمع بین الصلاتین، اصطلاحی فقهی است که به باهم خواندن نمازهای ظهر و عصر یا مغرب و عشاء بنا بر مذهب شیعه در هر زمان از وقت مشترک و بنا بر مذهب اهل سنت در وقت مخصوص دیگری اشاره دارد. شیعیان معمولاً نمازهای ظهر و عصر و نیز مغرب و عشاء را با هم و اهل سنت جداگانه می خوانند.

بیشترین افرادی که جمع بین دو نماز را از سوى شیعه، غریب مى پندارند براى آن است که تصور مى کنند یکى از دو نماز در غیر وقتش خوانده مى شود. لیکن نمى دانند که نماز در غیر وقتِ فضیلتش انجام مى شود، نه خارج از وقتِ اِجزاء. پس مى توان گفت که نماز سه وقت دارد:

1ـ وقت اختصاصى، مثل چهار رکعت اول یا آخر وقت ظهر و عصر، یا سه رکعت بعد از مغرب و چهار رکعتِ پیش از نیمه شب.

2ـ وقت فضیلت، که تفصیل آن در مورد ظهر و عصر و مغرب و عشاء گفته شد.

3ـ وقت اِجزاء، یعنى مطلقِ آنچه بین دو طرف وقت است، مگر وقت خاصّ یکى از دو نماز. پس وقت اِجزاء، اعم از وقت فضیلت و خارج از وقت فضیلت است.

روایات فراوانى است که ائمه اهل بیت: فرموده اند:

وقتى ظهر «زوال خورشید» شد، هر دو وقت داخل شده، لیکن این قبل از آن است.

صدوق با سند خود از زراره از امام باقر (ع) روایت مى کند که فرمود:

هرگاه زوال خورشید شد، وقت ظهر و عصر داخل شده است و چون خورشید غروب کرد، وقت مغرب و عشاء وارد شده است.

پس وقتى نمازها سه وقت دارند، معلوم مى شود که جمع بین دو نماز، اشکالى ندارد، تنها فضیلت اول وقت از دست مى رود، نه اصل وقت. به همین خاطر از ائمه اهل بیت: روایت شده است که جدا خواندن افضل از با هم خواندن است. به عنوان نمونه و تبرک، چند روایت را که به جواز جمع تصریح دارد مى آوریم، هر چند که مسأله از ضروریات فقه شیعه است.

جمع بین دو نماز از دیدگاه شیعه

طبق مذهب امامیه جمع بین نمازهای (ظهر و عصر، مغرب و عشاء) مطلقاً در هر شرایطی (در وطن و یا در مسافرت، مریضی و سلامتی، با عذر و بدون عذر، شرایط بارانی و غیر بارانی) جایز است.

جمع بین دو نماز از دیدگاه اهل سنت

همه مسلمانان اتفاق نظر دارند که در عرفه جمع بین دو نماز ظهر و عصر و در مزدلفه بین نماز مغرب و عشاء، جایز و مستحب است. ولی از دیدگاه اکثر مذاهب اهل سنت، جمع بین دو نماز «در حال سفر، شرایط بارانی، مریضی و عذر» جایز است. البته اقوال مذاهب اهل سنت در مواردی که ذکر شد، مختلف است.

جمع بین دو نماز از دیدگاه شیعه و اهل سنت

دلیل تفاوت دیدگاه شیعه با اهل سنت

متفاوت بودن دیدگاه شیعه و اهل سنت به دلیل متفاوت بودن دیدگاه آنها در وقت نمازهای یومیه است. عالمان شیعه بر اساس آیه «أَقِمِ الصَّلَاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلَىٰ غَسَقِ اللَّيْلِ وَقُرْآنَ الْفَجْرِ ۖ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كَانَ مَشْهُودًا؛ نماز را وقت زوال آفتاب تا اول تاریکی شب به پا دار و نماز صبح را نیز به جای آر که آن نماز به حقیقت مشهود است» قائل به وقت مشترک، وقت فضیلت و وقت مخصوص برای نمازهای ظهر و عصر و نیز مغرب و عشاء هستند. اما عالمان اهل سنت برای هر نماز وقت مخصوص قائل اند و وقت مشترک نمازهای یومیه را نمی پذیرند.

از این رو معتقدند در صورت جمع خواندن نماز، یکی از دو نماز خارج از وقت خود و در وقت دیگری خوانده می شود، در حالی که از نظر فقهای شیعه خواندن نماز، فقط در وقت مخصوص نماز دیگر جایز نیست و در وقت مشترک یا فضیلت نماز دیگر جایز است. برخی از مفسران اهل سنت هم اوقات سه گانه (صبح، ظهر و شب) را برای نمازهای واجب روزانه ثابت می دانند.

پرسش : ایا فاصله انداختن بین دو نماز واجب مثلا بین ظهر و عصر یا بین نماز مغرب و عشاء واجب است؟

پاسخ آیت الله سید علی حسینی سیستانی : بهتر است نمازها در زمان فضیلت خوانده شود وقت فضیلت نماز مغرب به احتیاط واجب بعد از اینکه سرخی طرف مشرق ـ که بعد از غروب آفتاب پیدا می شود ـ از بالای سر انسان بگذرد تا زوال شفق (سرخی مغرب-حمره مغربیه) است.

و وقت فضیلت نماز عشا از زوال شفق (تقریبا 45 دقیقه بعد از مغرب) تا یک سوم شب است.

ولی در هر صورت جمع کردن بین دو نماز اشکال ندارد.

جمع بین دو نماز به چه صورت است ؟

از مجموع روایات استفاه می شود که :

• رسول خدا (ص) بین نمازها در حالی که مسافر نبوده، مریضی، خوف و خطر وباران هم نبوده، جمع می کرده است و این دلیل است که جمع بین نمازها تنها در مواردی که اهل سنت آن را عذر می دانند، جایز نیست بلکه در همه احوال جایز است.

• این روایات نظر شیعه را تایید می کنند که جمع بین نمازها در صورتی که عذرهای فوق هم نباشد، جایز است؛

• اهل سنت تنها به روایاتی که سیره رسول خدا را در جمع بین نمازها در صورت عذرهای فوق بیان می کنند، عمل می کنند و این روایات را که مطابق مذهب شیعه است، مطرح نمی کنند.

• طبق روایات معتبر شیعه، هم رسول خدا (ص) در حالت عادی، بین دو نماز جمع می کرده و هم ائمه (علیهم السّلام) دستور داده اند و هم امام صادق (ع) این مسأله را تایید کرده اند.

گردآوری: بخش مذهبی