آشنایی با آداب و رسوم جیرفت کهن ترین شهر ایران

نام شهر جیرفت در موقعیت جغرافیایی این شهر ریشه دارد

آیین و مناسک نوروز و ازدواج در دیار تاریخی جیرفت

جیرفت از دوکلمه به جود آمده است: جیر و افت، جیر به معنای پایین و پست است و افت نیز به معنای افتاده است. به طور کلی جیرفت به معنای جلگه پست آبرفتی است. دلیل این نامگذاری به علت مکان و موقعیت جغرافیایی این شهر می باشد.

نگاه کلی درباره جیرفت

این شهر در جنوب استان کرمان قرار دارد. جیرفت به دلیل موقعیت جغرافیایی و طبیعی خود به هند ایران معروف می باشد. تاریخ شناسان و مورخان اعتقاد دارند که شهر جیرفت از کهن ترین شهرهای ایران است زیرا در آن جا تمدنی کشف کرده اند که قدمت  این تمدن ، تمدن سومر نزدیک می باشد. به دلیل قدمت بسیار زیاد این شهر، جیرفت به بهشت باستان شناسان معروف می باشد.

شهر جیرفت دارای آداب و رسوم و فرهنگ مختلفی می باشند. قبل از حمله مغول و ویرانگری این قوم جیرفت یکی از شهرهای ثروتمند و آباد و یکی از بزرگترین مرکز تجاری جهان به شمار می رفت. در دوره سلجوقیان نیز این شهر بسیار سرزنده و آباد بود و مساجد متعدد و مدارس و کاروانسراهای زیادی در این شهر وجود داشت.

زبان اول و اصلی مردم شهرستان جیرفت زبان فارسی می باشد و زبان محلی زبان دوم مردم این شهر می باشد. به طور مثال در ساردوئیه لهجه ساردوئی و در جبالبارز لهجه جبالبارزی رواج دارد. این دو لهجه به آسانی از هم قابل تفکیک و تشخیص می باشد و بیشتر واژه های آنان با فارسی مشترک می باشند و فقط یکسری تغییرات آوایی در آن ها صورت گرفته است.

باورهای مذهبی مردم شهر جیرفت

بیشتر مردم جیرفت مسلمان می باشند اما اقلیت اهل سنت هم در این شهر و جود دارند که بیشتر در نواحی مرزی با بلوچستان زندگی می کنند.

لباس محلی مردم جیرفت

پوشاک در بین مردم جیرفت به سه دسته تقسیم میشود این سه دسته عبارتند از: بلوچی، محلی و زرتشتی پوشاک زنان شلیت، یل، پیرهن و چارقد است و پوشش مردان جلیقه، کلاه گرد نمدی، مچ پیچ و قبا است.

جیرفت شهری دوست داشتنی با مردم متدین می باشد

آب و هوای شهر جیرفت

جیرفت را نگین خاورمیانه و کالیرفنیای ایران نیز می گویند به علت اینکه در این شهر فقط 6 ساعت زمستان وجود دارد و در آنجا خزان رنگی ندارد و همه اش فصل بهار است که کالیفرنیای آمریکا و هندونستان نیز اینگونه هستند.

جیرفت زمین های حاصلخیزی نیز دارد و در صادرات و تولید محصولات گلخانه ای مانند سیب زمنی و خرما مقام اول را دارد و در تولید هندوانه قطب اول به شمار می رود.

سوغات شهر جیرفت

سوغات در جیرفت نیز تنوع بسیار بالایی دارد. از مشهورترین سوغاتی های این شهر می توانیم قالی گل سرخ را نام ببریم که این محصول به خارج از ایران نیز صادر میشود. از دیگر سوغاتی های شهر جیرفت می توانیم حصیر بافی، خورجین، گلیم، آیینه دوزی، سفره بافی، مرکبات و سفالگری را نام ببریم.

غذاهای محلی شهر جیرفت

جیرفت نیز مانند بسیاری از شهرها یکسری غذاهای محلی دارد که عبارت اند از:

لپه پلو با زیره: مواد اصلی این غذا برنج، لپه، زیره سیاه، نم و روغن می باشد.

خورش به آلو: مواد اصلی این غذا مغز ران یا گوشت ماهیچه، پیاز داغ، روغن، آب لیمو، شکر، نمک وفلفل، زعفران، زردچوبه و آلوبخارا می باشد.

کشک کدو: مواد اصلی اسن غذا کدو سبز، پیاز داغ، سیرداغ، نعنا داغ، گوجه فرنگی، کشک، پودر مغز گردو، نمک وفلفل، زردچوبه و روغن است.

خورش آلوچه: مواد اصلی این غذا لوبیا چیتی، گوشت، گوجه فرنگی، سبزی خشک، آلوچه، ابلیمو و ادویه جات می باشد.

مجور کدو: مواد اصلی این غذا پنیر سفید، تخم مرغ، کدو،آرد گندم، شوید خرد شده، روغن مایع و نمک و فلفل می باشد.

آبگوشت بادمجان و کشک: مواد اصلی این غذا کشک ساییده شده، گوشت قرمز، نخود، لوبیا سفید، سیب زمینی، پیاز، بادمجان، خیار،چغندر، نمک و زردجوبه و فلفل می باشد.

جیرفت غذاها و شیرینی جات متنوعی دارد.

آداب و رسوم ازدواج در شهر جیرفت

یکی از عوامل تمایز بخشیدن خطه های گوناگون آداب و رسوم در ازدواج است. این آداب و رسوم ازدواج ریشه در اعتقادات و باور های مردم در گذشته دارد که اگر این باور ها و اعتقادات نبود دیگر تفاوتی میان اداب و رسوم خطه های مختلف وجود نداشت.

در جیرفت حنابندان در شب قبل از عروسی برگزار می شود. این مراسم این گونه برگزار می شود که خانواده داماد یکسری هدایا و لباس هایی برای عروسشان میخرند و آن ها را درون چمدانی قرار میدهند چمدان را بر روی سر خود قرار می دهند و به خانه عروس می روند. همچنین در یک ظرفی حنا و گلاب را تزیین می کنند و همراه پایکوبی و ساز و دهل به خانه عروس می روند.

اقوام داماد تا رسیدن به خانه عروس رقص و پایکوبی می کنند بعد از آنکه به خانه عروس رسیدند هدایایی که برای عروس خریدند را از چمدان ها بیرون می آورند و شخصی هدایا را با آواز و صدای بلند اعلام میکند.

یک زن  از فامیل های نزدیک داماد با ظرف حنا به پایکوبی می پردازد. مردها نیز به رقص سنتی خود می پردازند. در طول این مدت عروس داخل اتاق دیگری است و اقوام داماد بر سر دست و پاهای عروس حنا می بندد و اشعاری که آبادو می گویند برای عروس می خوانند. پس از آن روی حنا پول می گذارند وفامیل های نزدیک عروس به او پول هدیه می دهند.

بعد از تمام شدن مراسم تعدادی از خانواده عروس به همراه نوازنده به خانه داماد میروند و حنابندان داماد را انجام میدهند.به همان صورت که برای عروس انجام دادند دست و پاهای داماد را حنامی زنند.

نوروز در شهر جیرفت

مردم شهر جیرفت ده روز مانده به عید خانه تکانی انجام میدهند و لباس نو تهیه می کنند همچنین سبزه سبز می کنند( با گندم و جو و عدس)  تا برای عید آماده باشد.

قبل از آغاز سال تحویل افراد خانواده سفره هفت سین می چینند. علاوه بر چیدمان اصلی سفره هفت سین که سیر، سماق، سنجد، سبزه، سرکه، سکه،سمنو و آب است ، برنج، ماهی قرمز و اینه در سر سفرع می گذارند که برنج نماد برکت و خیر و فرواونی می باشد آب نماد پاکی و صافی و گشایش کار و روشنایی است و آینه هم نشان از پاکی و صافی و رفع کدورت و یکرنگی است.ماهی نیز شگون دارد. 

زمان سال تحویل همه اعضای خانواده با لباس نو بر سر سفره سال تحویل می نشینند  مادر خانواده برای دوری از چشم زخم و حسودان اسپند دود میکند و یکی از بچه های خانواده به نماد روشنایی زندگی شمع روشن می کند و پدر نیز قرآن می خواند تا قران در سال نو یار اهل خانواده باشد و غیره . اینگونه اهل خانواده منتظر رسیدن سال جدید می شوند.

بعد از رسیدن سال نو و تحویل سال جدید اعضای خانواده همگی با هم روبوسی می کنند و عید را به یکدیگر تبریک می گویند و برای همدیگر سال خوب و پر از برکتی را آرزو می کنند.

یکی از رسوم متفاوت شهر جیرفت، حنا زدن مزار جوانان در سال نو می باشد.

سنت حنا زدن در مزار جوانان در سال نو

یکی از رسوم اغاز سال نو در شهر جیرفت این است که در روزهای نخست سال جدید به زیارت اهل قبور می روند و بر مزار جوانانی که در سال گذشته دیده از جهان گشودند و ناکام بوده اند حنا می زنند و اینکار و حنا زدن بر روی قبر جوانان نشان دهنده این موضوع می باشد این مزار متعلق به جوانی ناکام است و هرکس که در سال جدید برای زیارت کردن اهل قبور می آید بر روی آن مزار نیز فاتحه بخواند.

گردآوری:بخش فرهنگ و هنر