هورمون عشق: اکسی توسین چیست و چه عوارضی دارد؟

هورمون اکسی توسین به نوعی در بروز رفتارهای جنسی اثر گذار است

همه چیز درباره هورمون اکسی توسین

اکسی توسین نوعی هورمون در بدن پستانداران است که به صورت طبیعی در هیپوتالاموس مغز ترشح می گردد. این هورمون در بروز رفتار های جنسی، اجتماعی و فردی اعم از اضطراب و پرخاشگری دخیل است. امروزه هورمون اکسی توسین در قالب دارو نیز در آزمایشگاه های اقصی نقاط جهان در خصوص کاهش خون ریزی زایمان، تحریک انتخابی زایمان و تشخیص دیسترس جنینی تولید می شود.  

اکسی توسین چیست؟

اکسی توسین نام نوعی هورمون در پستانداران است که در راستای تولید مثل جنسی، روابط عاشقانه و رویداد های قبل و بعد از زایمان نقش  دارد.

در واقع اکسی توسین هورمونی اولیگوپپتیدی و نوروهیپوفیزیال است که به صورت طبیعی در غده ای موجود در مغز به نام هیپوتالاموس تولید می گردد و در هیپوفیز پسین یا خلفی ذخیره می شود. سپس از طریق لوب خلفی غده ی هیپوفیز وارد خون می گردد. 

تحقیقات حاکی از آن دارند که هورمون اکسی توسین در برخی رفتار ها اعم از جفت پیوندی، اضطراب، اوج لذت جنسی و شناخت اجتماعی دخالت دارد. 

هورمون اکسی توسین برای نخستین بار در سال 1906 میلادی توسط هنری هلت دیل شناسایی شد. زین پس بالغ بر 46 سال پس از شناسایی اکسی توسین، یعنی در سال 1952 میلادی ساختار مولکولی هورمون به دست آمد. 

هورمون اکسی توسین در سال 1955 میلادی به واسطه ی ونسن دو ویناد، به صورت آزمایشگاهی تولید شد. این چهره به موجب فعالیت خلاقانه در زمینه ی تولید آزمایشگاهی اکسی توسین موفق به دریافت جایزه ی نوبل شد. 

داروی اکسی توسین در راستای ترشح شیر بکار برده می شود

کاربردهای اکسی توسین

هورمون اکسی توسین در جهان امروز به یک ماده ی تجاری مبدل شده است که با عناوین مختلفی نظیر پیتوسین، سینتوسینون و اکسی تیپ شناخته می شود. 

علاوه بر این، نام هورمون اکسی توسین در طی سالیان متمادی با عنوان هورمون عشق و ماده ی شیمیایی آغوش نیز نام گذاری شده است. 

این ماده به عنوان دارو در دسترس عموم قرار دارد. در واقع سازمان بهداشت جهانی، داروی اکسی توسین را در رده ی دارو های ضروری قرار داده است. 

اکسی توسین به صورت آمپول های 5 و 10 واحد در سی سی در دسترس است که به صورت تزریقی استعمال می گردد. 

متابولیسم اکسی توسین به وسیله ی اکسی توسیناز بافتی موجود در پلاسما و جفت صورت می گیرد. نیمه ی عمر داروی اکسی توسین بالغ بر 1 الی 6 دقیقه است که پس از تزریق عضلانی، پس از 3 الی 5 دقیقه روند اثر گذاری را آغاز می کند. 

لازم به ذکر است طول اثر دارو نیز حدود دو الی سه ساعت است. 

داروی اکسی توسین در راستای تحریک سازی ترشح شیر، توقف خونریزی های پس از زایمان و تحریک انقباضات رحمی کاربرد گسترده ای دارد. 

از سری موارد مصرف داروی اکسی توسین می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کنترل خونریزی های رحم پس از خارج سازی جفت و تکمیل روند زایمان

• القاء سقط

• القاء و تحریک انتخابی زایمان

• بررسی دیسترس جنینی در حاملگی های پرخطر بعد از هفته ی 31

• تأثیر ضد افسردگی

مکانیسم اثر اکسی توسین

اکسی توسین در راستای کاهش خونریزی

رحم زنان از گیرنده هایی حساس به نام اکسی توسین برخوردار است. این هورمون با هدف القاء زایمان و کند سازی روند جریان خون در رحم، میزان غلظت کلسیم داخل سلولی را افزایش می دهد و انقباض عضله ی صاف رحم را تحریک می کند. 

در طی این فرایند رحم با تقلید از انقباضات طبیعی موجب اتساع غشاء دهانه ی رحم می گردد که به صورت مستقیم در کاهش خونریزی نقش دارد.

در واقع اکسی توسین منجر به افزایش نفوذ پذیری میوفیبریل های رحم سدیم می شود و بدین جهت فرایند تحریک انقباض عضلات صاف رحم را تکمیل می سازد. 

اکسی توسین در مادران شیرده

اکسی توسین یکی از هورمون های هیپوفیز خلفی به شمار می رود که به صورت دارویی از طریق وریدی در خصوص القاء جنین یا تقویت زایمان استفاده می شود. علاوه بر این هورمون اکسی توسین به صورت افشانه جهت تحریک تراوش شیر نیز کاربرد دارد.

در مادران شیر ده هورمون اکسی توسین در غدد پستانی در حال فعالیت است.

در پستانداران کیسه هوایی یا آلوئول وجود دارد. این کیسه های هوایی منبع گازهای هوای تنفسی با گازهای خون به شمار می روند که دارای فیبر های الاستیک و کلاژن هستند. 

در اطراف آلوئول های پستان سلول های میواپی تلیال قرار دارند. هورمون اکسی توسین با انقباض سلول های میواپی تلیال، زمینه ی جریان پذیری شیر از آلوئول پستان به مجاری بزرگ را فراهم می کند. 

در مادران شیرده هورمون اکسی توسین در غدد پستانی در حال فعالیت است

اکسی توسین در راستای روابط جنسی

دانشمندان بر این باور هستند که در طی نوازش و آغوش های عشاق هورمون اکسی توسین به صورت پرورشی در هسته های مجاور بطنی و فوق بصری هیپوتالاموس ترشح می شود و به عنوان هورمون عشق در خون منتشر می گردد. 

بهتر است بدانید میزان ترشح اکسی توسین در زمان ارگاسم، به اوج می رسد. حتی حدود پنج دقیقه پس از برانگیختگی نیز میزان اکسی توسین موجود در بدن بالاتر از سطح اولیه برآورد شده است. 

در واقع نیازهای عشاق به روابط جنسی برگرفته از هورمون اکسی توسین است که سبب تماس نزدیک دو جفت با هم می شود. 

در طول انزال حیوانات مختلف اعم از مردان اکسی توسین در مقادیر فراوان آزاد می شود. این هورمون در راستای تحریک انقباضات دستگاه تناسلی و کمک به ترشح اسپرم نیز نقش دارد. 

طبق پژوهش و مطالعات متمادی، احتمال دارد اثرات اکسی توسین بر انقباض عضلات روند انتقال اسپرم و تخمک را تسریع ببخشد. 

نقش اکسی توسین در دفع ادرار

اکسی توسین از منظر ساختاری وجه شباهت هایی با وازوپرسین دارد. بدین جهت به عنوان هورمون ضد دیورتیک نیز شناخته می شود. در گونه های مختلف حیوانات اکسی توسین قادر است روند دفع سدیم از کلیه را تحریک کند و در انسان نیز قادر است میزان سدیم یا هیپوناترمی بدن را کاهش دهد. 

نقش اکسی توسین در طول زایمان

اکسی توسین موجود در بدن مادر با عبور از جفت به مغز جنین راه پیدا می کند. این هورمون در طی زایمان، سبب تغییر و مهار انتقال دهنده های عصبی GABA بر روی نورون های قشر جنین می گردد. 

در طی این فرایند آسیب پذیری مغز جنین در برابر آسیب های هیپوکسیک کاهش پیدا می کند و در طول زایمان، نوزاد آرام می شود. 

روش های بهره گیری از اکسی توسین

به طور کلی روش های مختلفی در خصوص مصرف داروی اکسی توسین وجود دارد که به شدت و نوع علائم بیماری بستگی دارد. 

در ادامه متداول ترین دوز های مصرف اکسی توسین در بزرگسالان را بیان می کنیم.

• در خصوص القاء سقط بالغ بر 20 الی 100 میلی واحد در دقیقه از طریق انفوزیون وریدی 

• در خصوص کنترل خون ریزی رحم بعد از خارج سازی جفت و زایمان حدود 20 الی 40 میلی واحد در دقیقه از طریق انفوزیون وریدی

• در خصوص سقط فراموش شده، تزریق 10 واحد اکسی توسین با سرعت 20 الی 40 میلی واحد در دقیقه

دو مورد از مهمترین روش های بهره گیری و دوز های مصرفی اکسی توسین  

در وارسی دیسترس جنینی در حاملگی های پر خطر و پس از هفته ی 31 حاملگی

در ابتدای بررسی حدود 0/5 میلی واحد در دقیقه اکسی توسین از طریق انفوزیون وریدی تزریق می گردد. سپس بر اساس نیاز بیمار، دوز استعمال در هر 20 دقیقه افزایش پیدا می کند. 

این افزایش دوز تا زمانی ادامه پیدا می کند که 3 انقباض رحمی در بازه ی زمانی ده دقیقه به مدت 40 الی 60 ثانیه صورت بگیرد. زین پس روند تزریق دارو قطع می گردد و ضربان قلب جنین اندازه گیری و نسبت به حالات مختلف مقایسه می شود. 

لازم به ذکر است در اکثر موارد دوز اکسی توسین مورد نیاز حدود 5 الی 6 میلی واحد در دقیقه است. 

اکسی توسین در تحریک و القاء انتخابی زایمان

در ابتدای روند تحریک و القاء انتخابی زایمان، حدود یک الی دو میلی واحد در هر دقیقه از طریق انفوزیون وریدی به بدن بیمار تزریق می شود. در طی این روند، در هر 15 الی 30 دقیقه، حدود یک الی دو میلی واحد به دوز داروی تزریقی اضافه می شود. 

این افزایش دوز دارو تا زمانی ادامه پیدا می کند که انقباضات مناسب رحمی صورت بگیرد. زمانی که روند زایمان برقرار شد زمینه ی کاهش سرعت انفوزیون نیز به وجود می آید. 

تداخلات دارویی اکسی توسین

رایج ترین تداخلات دارویی اکسی توسین به هیپرناسیون و اختلال در کارکرد قلب و عروق اختصاص دارد. 

در واقع مصرف داروی اکسی توسین و دارو های منقبض کننده ی عروق در بازه ی زمانی کوتاه سبب افزایش فشار خون ناگهانی فرد و هیپرناسیون شدید می گردد. 

علاوه بر این تزریق داروی اکسی توسین با سیکلوپروپان در موارد بیهوشی، زمینه ی اختلال در کارکرد قلب و عروق را فراهم می کند. 

اوتیسم یکی از عوارض مصرف داروی اکسی توسین در بدن جنین است

عوارض جانبی و محدودیت های مصرف اکسی توسین

عوارض جانبی مصرف داروی اکسی توسین در بدن مادر 

• جدا شدن جفت از جنین

• اختلال در کارکرد دستگاه گوارش با شکل گیری استفراغ و حالت تهوع 

• اثرگذاری منفی در دستگاه قلب و عروق با دیس ریتمی، هیپوتانسیون یا فشار خون پایین، ارتقای ضربان قلب، افزایش بازگشت وریدی و برون ده قلبی

• تشنج

• افزایش حرکات رحمی

• ادراری تناسلی، خونریزی و پارگی رحم 

عوارض جانبی مصرف داروی اکسی توسین در بدن جنین

• کاهش اکسیژن یا آنوکسی

• اختلال در دستگاه قلب و عروق با کاهش ضربان قلب، افزایش ضربان قلب یا تند تپشی، انقباضات زود رس بطنی

• ارتقای بیلی روبین خون و بروز زردی در نوزاد 

• آسفیکسی یا فقدان اکسیژن در مجاری تنفس

• اوتیسم

لازم به ذکر است مصرف داروی اکسی توسین در خصوص  افرادی که نسبت به داروهای مختلف حساسیت مفرط دارند، محدودیت دارد. علاوه بر این، در شرایطی که پاسخ رحم نسبت به داروی اکسی توسین شدید باشد، توصیه می شود مصرف دارو قطع گردد. 

گردآوری:بخش سلامت