سواد سلامت چیست و چرا مهم است؟

سواد سلامت مجموعه رفتارهایی است که سطح سلامتی افراد را می توان شناسایی کرد

سواد سلامت بهداشتی چیست و چه نقشی در زندگی ما دارد؟ 

سواد سلامت، یک نوع سواد است و به انسان امکان این را می دهد که بتواند شرایط جسمانی و روحی خود را از نظر سلامت بررسی کند. افرادی که سواد سلامت و بهداشت را دارند، می توانند نسبت به مسائل مربوط به سلامت نظر دهی کنند و در صورت وجود مشکلی در زمینه ی سلامت، به راه حل های مناسب دست پیدا کنند. در ادامه این مطلب، اطلاعات بیشتری در مورد سواد سلامت به شما ارائه خواهیم داد.

سواد سلامت چیست؟

افرادی که دارای سواد سلامت هستند توصیه های پزشکی را بهتر درک می کنند

به صورت کلی، سواد به معنای اطلاع و آگاهی داشتن از یک موضوع و یا موضوعات خاص است. سواد، در ابتدا به معنای خواندن و نوشتن بود و هر کسی که می توانست بخواند و بنویسد، به اصطلاح با سواد نامیده می شد. 

مفهوم سواد در طول زمان دچار تغییراتی شد و با پیشرفت انسان در زمینه ی آموزش و توانایی یادگیری مسائل بیشتر، سواد به چیزی بیش از خواندن و نوشتن تبدیل شد. اطلاعات عمومی که در میان مردم جامعه وجود دارد، امروزه به اندازه ای افزایش پیدا کرده است که سواد، به چند دسته تقسیم می شود، مانند سواد رسانه ای، سواد سلامت و... . 

سواد سلامت، مربوط به آموزه هایی است که انسان می تواند با استفاده از آنها، سطح سلامتی خود و یا افراد دیگر را در زمینه های مختلف شناسایی کند و در صورت نیاز، راه حل هایی را ارائه دهد که با استفاده از آنها، سلامت روحی و یا جسمی خودش و افراد دیگر را تأمین کند.

افرادی که سواد سلامت ندارند، به سلامت بدن خودشان کمتر اهمیت می دهند. برای مثال، این افراد از دستورات پزشک ها به صورت دقیق پیروی نمی کنند. اما افرادی که سواد سلامت داشته باشند، می توانند درک کنند که بدنشان در چه وضعیتی قرار گرفته است و بر اساس آن وضعیت، تصمیم می گیرند که چه چیزی مصرف کنند، به کجا بروند، چه ورزش هایی را انجام دهند و یا ندهند و... . البته باید به این نکته توجه کرد که سواد سلامت در سطوح مختلفی وجود دارد.

ویژگی های افراد دارای سواد سلامت

فردی که دارای سواد سلامت است بدون تحقیق به دنبال مصرف غذایی خاص نمی رود

افرادی که سواد سلامت دارند، رفتار هایی را انجام می دهند که سلامت آنها را حفظ خواهد کرد. آنها تلاش می کنند هر کاری را بدون دانش اولیه در مورد سالم بودنش انجام ندهند. برای مثال، فردی که دارای سواد سلامت است، هیچ گاه بدون تحقیق به دنبال مصرف یک ماده غذایی خاص نمی رود. 

در ادامه مطلب، برخی از ویژگی های افراد دارای سواد سلامت را معرفی و آنها را بررسی خواهیم کرد.

دقت به نوشته های روی محصولات غذایی

افرادی که دارای سواد سلامت هستند، بر روی برچسب های مربوط به ارزش غذایی خوراکی ها دقت می کند و تلاش می کنند که سالم ترین آنها را انتخاب کنند. برچسب مواد موجود در خوراکی ها، مهم ترین اطلاعات را در مورد آن محصول به خریداران ارائه می دهد. خواندن این برچسب ها، نشانه داشتن سواد سلامت است.

توجه به برنامه های مراقبت پزشکی و مصرف داروها

افرادی که دارای سواد سلامت هستند، می توانند توصیه های پزشکان را در خصوص سلامتی یا رفع یک بیماری درک کنند. آنها زمانبندی های مربوط به مصرف دارو های خودشان را فراموش نمی کنند و یا حتی در سطوح بالاتر سواد سلامت، می دانند که هر دارو برای انجام چه فرایندی در بدن مؤثر است. به طور کلی، افرادی که از سواد سلامت برخوردار هستند، توصیه های پزشکان را به دقت انجام می دهند و از دستورات آنها سرپیچی نمی کنند. 

توانایی درک اصطلاح های مربوط به پزشکان و پرستاران

اصطلاحات پزشکی فراوانی در زمینه سلامت وجود دارد که در میان پزشکان و یا پرستاران رد و بدل می شود. برخی از این اصطلاحات، توسط افراد شناخته شده هستند و نشان دهنده دارا بودن سواد سلامت هستند. برای مثال، ECG یک علامت اختصاری برای نوار قلب است. افرادی که از سواد سلامت برخوردار هستند، از این موضوع اطلاع دارند و می دانند که ECG مخفف چیست.

شناخت بیماری های مختلف

افرادی که از سواد سلامت برخوردار هستند، انواع بیماری های جسمانی و روانی را می شناسند و در سطوح بالاتر سواد سلامت، می توانند علائم برخی از این بیماری ها را تشخیص دهند و به آن پی ببرند. آشنایی با بیماری های مختلف و عوامل ایجاد آنها، می تواند باعث شود که فرد از سلامت خود اطمینان حاصل کند، کمتر در شرایط بیماری زا قرار بگیرد و در صورت بیمار شدن، بتواند اقدامات مورد نیاز را انجام دهد. 

داشتن مهارت کمک های اولیه

افرادی که از سواد سلامت برخوردار هستند، با تمام اصول مربوط به کمک های اولیه آشنا هستند و می توانند در صورت بروز حادثه، دست به کار شوند و فرد آسیب دیده را در بهترین شرایط ممکن قرار دهند. 

نکته قابل توجه درباره کمک های اولیه، این است که منظور از کمک های اولیه، درمان و یا بهبود فرد آسیب دیده نیست، بلکه آماده سازی شرایط برای انتقال او به بیمارستان و یا جلوگیری از پیشرفت آسیب دیدگی است.

کمک های اولیه، در شاخه های مختلفی به افراد آموزش داده می شود و به صورت کلی، کمک های اولیه یکی از مهم ترین بخش ها در به دست آوردن سواد سلامت است. 

توانایی انتخاب سبک زندگی مناسب

افرادی که دارای سواد سلامت هستند، می توانند سبک زندگی مناسب خودشان را انتخاب کنند. برای مثال، اگر یک شخص دیابت نوع 1 داشته باشد، می داند که نباید غذاهای حاوی مواد قندی را مصرف کند و باید در بازه های زمانی معین، انسولین تزریق کند. شیوه تزریق انسولین نیز از مهارت های سواد سلامت است. 

سواد سلامت در ایران

سواد سلامت طبق آمار های به دست آمده،در آقایان بیشتر از خانم ها دیده می شود

شرایط سواد سلامت در ایران، مانند برخی از کشور های دیگر جهان مناسب نیست. آمار هایی که در سال های 1390 تا سال 1397 جمع آوری شده اند، نشان می دهند که تعداد افرادی که سواد سلامت دارند، از افرادی که سواد سلامت ندارند کمتر است. این مورد، می تواند برای کشور نگران کننده باشد. 

آمار ها نشان داده اند که سواد سلامت در آقایان بیشتر از خانم ها مشاهده می شود. متخصصین آمار بر این نکته تأکید کرده اند که شرایط مناسب برای آموزش موارد بهداشتی به مردم ایران وجود دارد، و حتی زیر ساخت های مربوط به آن نیز وجود دارند، اما متأسفانه، باز هم سطح سواد سلامت در ایران بسیار پایین تر از کشور هایی با همین مقدار امکانات است.

یکی از راه های افزایش سواد سلامت در جامعه، آموزش سواد سلامت در مدرسه است. در کشور های پیشرفته تر، علاوه بر اینکه سواد سلامت به دانش آموز ها آموزش داده می شود، آنها را در شرایطی قرار می دهند که بتوانند از این سواد استفاده کنند و در طول زمان آن را به فراموشی نسپارند.

یکی دیگر از روش های افزایش سطح سواد سلامت در جامعه، آموزش ها و مراقبت های عمومی است. هنگامی که افراد در سطح جامعه مورد آموزش قرار می گیرند، خودشان را در قبال آن مسئول می دانند و تلاش می کنند مانند سایر افراد جامعه، اطلاعات بیشتری در مورد سلامت به دست بیاورند و به سواد سلامت دست پیدا کنند.

جمع بندی مطالب و سخن پایانی

سواد سلامت، یکی از انواع سواد است که امروزه دارا بودن آن برای تمام انسان ها ضروری است. با این وجود، سطح سواد سلامت در کشور ما پایین تر از حد انتظار است. در نتیجه، مردم جامعه و مسئولان آن باید شرایطی را برای یادگیری سواد سلامت فراهم کنند و سطح آن را در نسل های آینده کشور، افزایش دهند.

گرداوری: بخش سلامت