انواع بی اختیاری ادرار در سالمندان + راههای درمان

علل بی اختیاری ادرار در سالمندان

بی اختیاری ادراری در سالمندان ، علل و درمان

بر خلاف تصور عامه، بی اختیاری ادرار در سالمندان جزو فرابند طبیعی افزایش سن نیست و در اغلب موارد می تواند قابل درمان باشد. 

بی اختیاری ادرار در سالمندان بسیار رایج است و حدود یک سوم سالمندان را درگیر می کند. برخی از سالمندان به صورت همیشگی دچار بی اختیاری ادرار هستد ولی اغلب سالمندان به صورت متناوب دچار بی اختیاری ادرار می شوند. 

برخی از سالمندان از ترس این که بی اختیاری ادرارشان علامت یک بیماری وخیم تر باشد یا از روی خجالت برای درمان بی اختیاری ادرار به پزشک مراجعه نمی کنند و برخی دیگر به اشتباه تصور می کنند که این مشکل یک فرایند طبیعی برای سنین پیری است و درمانی ندارد.

لازم به ذکر است که بدانید بی اختیاری ادرار در سالمندان به هیچ عنوان طبیعی نیست و بخشی از روند پیری محسوب نمی شوند و در اغلب موارد قابل درمان است.

بی اختیاری ادرار می تواند باعث شود که سالمندان از انجام فعالیت های مختلف یا تعامل با دیگران و حضور در اجتماع محروم شده و سبب افسردگی و انزوای سالمند شود به علاوه احتمال ابتلا به ضایعات پوستی و تحریک پوست توسط ادرار یا افتادن در اثر تلاش برای سریع رسیدن به دستشویی را همراه داشته باشد. 

انواع بی اختیاری ادرار در سالمندان

بی اختیاری ادرار در افراد مسن بر اساس علت آن طبقه بندی می شود :

بی اختیاری ادرار فوریتی در سالمندان

در این بیماری فرد مسن نیاز فوری ، شدید و ناگهانی به ادرار کردن پیدا میکند که میتوند منجر به ریختن ادرار شود. مقدار ادرار می تواند کم یا زیاد باشد و اغلب فرد قبل از نشت ادرار زمان کمی برای رساندن خود به دستشویی دارد. این مشکل حتی در شب نیز تکرار می شود.

بی اختیاری فورتی ادرار معمولا شایع ترین نوع بی اختیاری ادرار در سالمندان است. 

بی اختیاری ادرار استرسی در سالمندان

بی اختیاری استرسی به معنی نشت ادرار یا از دست رفتن مقدار زیادی ادرار هنگام سرفه ، تحت فشار قرار گرفتن ، عطسه یا بلند کردن اجسام سنگین است یا هر عملی که منجر به فشار ناگهانی روی شکم شود. 

این فشار باعث باز شدن اسفنکتر حلقوی ادراری شده و ادرار وارد مجاری ادراری می شود. بی اختیاری ادرار استرسی در زنان سالمند رایج است. 

بی اختیاری سرریز ادرار در سالمندان

انسداد یا انقباض ضعیف مثانه می تواند باعث نشت غیرقابل کنترل مقدار کمی از ادرار شود. در صورتی که جریان ادرار مسدود شده یا عضله مثانه نتواند به درستی منقبض شود، ادرار در مثانه محبوس شده و فشار ایجاد شده در مثانه به قدری زیاد می شود که مقداری از ادرار بی اختیار بیرون میریزد. این مشکل می توند باعث آسیب کلیوی شود.

بی اختیاری ادرار عملکردی در سالمندان

ریختن ادرار ناشی از ناتوانی برای رسیدن به دستشویی است. در واقع در این شرایط عدم توانایی جسمی برای رساندن خود به دستشویی باعث از دست رفتن  ادرار می شود. 

بی اختیاری ادرار ترکیبی در سالمندان 

در این نوع بی اختیاری ادرار ، چند بی ختیاری با هم ترکیب می شود و معمولا زنان مسن را درگیر میکند و اغلب ترکیبی از بی اختیاری فوریتی و استرسی است.

ترکیب بی اختیاری عملکردی و فوریتی در مبتلایان به زوال عقل ، پارکینسون ، سکته مغزی و اختلالات عسبی ناتوان کننده دیده می شود. 

علت بی اختیاری ادرار در سالمندان

علت بی اختیاری ادرار در سالمندان

بی اختیاری ادرار جزو فرایند طبیعی افزایش سن ننیست ولی تغییراتی که با پیری رخ می دهد می تواد بر توانایی فرد در کنترل ادرار تاثیر بگذارد. 

مثلا گنجایش مثانه  و توانایی به تعویق انداختن ادرار کاهش میابد.

 با کاهش توانایی انقباض مثانه ،  مقدار ادرار باقی مانده در مثانه بعد از دستشویی رفتن افزایش پیدا میکند. 

کاهش میزان استروژن در زنان یائسه باعث ضعف اسفنکتر مثانه، کوتاه شدن مجاری ادرار و نازک شدن پوشش مجاری ادراری میشود.

بزرگ شدن غده پروستات در مردان عبور ادرار را سخت می کند. 

سایر مشکلات مثل عفونت مثانه ، شکستگی لگن ، جنون و زوال عقل میتواند منجر به بی اختیاری ادرار شود.

علت بی اختیاری ادرار فوریتی

علت بیش فعالی مثانه معمولا شناخته شده نیست البته مشکلاتی از جمله سکته مغزی ، اختلال خواب یا اختلالاتی مثل تنگی نخاع کمری که مانع از انقباض به موقع مثانه می شود می تواند علت ایجاد این مشکل باشد. 

مشکلاتی که باعث تحریک مثانه می شود از جمله واژینیت اتروفیک در زنان و بزرگ شدن پروستان در مردان یا یبوست شدید یا افتادگی عضلات کف لگن هم میتواند باعث بی اختیاری فوریتی شود. 

علت بی اختیاری ادرار استرسی

 هر بیماری یا مشکلی که منجر به ضعیف شدن اسفنکتر ادراری شود از جمله زایمان ، جراحی اندام های داخل لگن ، سیستوسل یا افتادگی مثانه روی واژن ، اضافه وزن ،  تضعیف عضلات کف لگن ، یائسگی که منجر به نازک تر شدن و حساس شدن پوشش مجاری ادرار می شود.

علت بی اختیاری سرریز ادرار

بزرگ شدن پروستان در مردان مسن می تواند مجاری ادرار را مسدود کند. در موارد نادر ممکن است ایجد زخم در قسمت پایین مثانه با عث باریک شدن یا مسدود شدن مجرا شود که اغلب بعد از جراحی پروستات رخ می دهد. 

یبوست شدید در صورتی که به اسفنکتر مثانه فشار وارد کند میتواند منجر به این مشکل شود. 

آسیب عصبی که مثانه را فلج کند از جمله سکته مغزی یا دیابت می توند منجر به بی اختیاری ادرارسرریزی شود.

علت بی اختیاری ادرار عملکردی

بیماری هایی از جمله سکته مغزی ، آرتروز شدید و زوال عقل که باعث عدم تواناسس جسمی یا دهنی می شود و یا حتی افسردگی میتواند علت این مشکل باشد. 

تشخیص بی اختیاری ادرار در سالمندان

تشخیص بی اختیاری ادرار در سالمندان

متخصص اورولوژی با سوالاتی که از شما می پرسد میتواند نوع و شدت و علت مشکل شما را تشخیص دهد و برنامه درمانی مناسب را به شما ارائه نماید. 

• ثبت وقایع : ممکن است از شما خواسته شود که دفعات بی اختیاری ادرار و زمانشان را حداقل به مدت 3 روز ثبت کنید . تکرار این مشکل و مقدار ادرار از دست رفته و زمانی که این مشکل برایتان پیش می آید ثبت شده و همه این موارد تشخیص و درمان را ممکن می سازد.

• معاینه فیزیکی : معاینه رکتوم برای تشخیص یبوست شدید ، آسیب عصبی ، بی حسی و رفلکس های پایین تنه را مشخص می کند.  

معاینه لگن در زنان میتواند مشکلاتی از جمله آتروفی پوشش مجاری ادراری و افتادگی مثانه به داخل واژن یا ضعف عضلات کف لگن را مشخص کند.

• اندازه گیری ادرار باقی مانده در مثانه : با سونوگرافی یا قرار دادن کاتتر سوند داخل مثانه میتوان مقدار ادرار باقی مانده در مثانه را اندازه گیری کرد و مشکلاتی از جمله سرریز ادرار یا انسداد جربان ادرار یا مشکلات انقباض مثانه را تشخیص داد.  

• تشخیص عفونت : با آزمایش ادرار می توان وجود عفونت  احتمالی را تشخیص داد. 

• نوار مثانه : با تست اورودینامیک یا نوار مثانه ،  فشار وارده بر مثانه را در حالت استراحت و پر بودن ثبت می شود. 

یک کاتتر را از طریق مجرای ادرار وارد مثانه می کنند و فشار عبور ادرار را ثبت مینمایند.  

الگوی این تغییر فشار به پزشک کمک می کند بهتر بتواند نوع بی اختیاری ادرار  در سالمند را تشخیص دهد و میران جربان ادرار می تواند نشان دهند که آیا جریان ادرار مسدود شده یا عضله مثانه توانایی انقباض خود را از دست داده است. 

در موارد لازم ممکن است پزشک با یک لوله نعطاف پذیر داخل مثانه را بررسی کند. 

درمان بی اختیاری ادرار در سالمندان

درمان بی اختیاری ادرار در سالمندان

درمان بی اختیاری ادرار در سالمندان با توجه به علت و نوع بی اختیاری متفاوت است و در اغلب موارد به طور کامل یا به صورت قابل توجهی مشکل را رفع میکند. 

دو روش زیر برای تمام موارد بی اختیاری ادرار مفید و مشترک است : 

• آموزش مثانه : برای آموزش مثانه فرد باید هر 2 – 3 ساعت یک بار بدون این که احساس اضطرار به ادرار به او دست بدهد ، به دستشویی برود. به این ترتیب همیشه مثانه نسبتا خالی نگه داشته می شود و احتمال نشت ادرار کاهش پیدا میکند. تمرین دیگر مقاومت  در برابر ادرار کردن است مثلا هدف ادرار کردن هر 3 – 4 ساعت یک بار بدون نشت ادرار است.

• تمرینات کگل : یکی از عوامل اصلی بی اختیاری ادرار ضعف عضلات کف لگن می شود که شما با انجام تمرینات کگل و منقبض کردن عضلات کف لگن برای چند بار در روز آن ها را تقویت می کنید.

درمان بی اختیاری ادرار فوریتی 

• دارو : استفاده از داروهایی که با کاهش انقباض عضلات باعث رها شدن مثانه می شوند. 

• ضربان ساز : استفاده ازضربان ساز که به نخاع وصل می شود و برای افرادری که بیش از 50 بار در روز بی اختیاری فوریتی را تجربه می کنند می تواند بسیار مفید باشد.

• بیوفیدبک : استفاده از سنسورهایی که به سالمند اطلاع می دهد چه زمانی باید ادرار کند. 

درمان بی اختیاری ادرار استرسی

• کرم استروژن : اگر بی اختیاری ادرار به دلیل آتروفی مجرای ادرار باشد استفاده از کرم استروژن داخل وژن یا در اطرافی مجاری ادرار می تواند مفید باشد.  اگر مصرف کرم با داروهای سفت کننده اسفنکتر ادراری همزمان باشد می تواند عملکرد بهتری داشته باشد. 

• تحریک الکتریکی : تحریک الکتریکی سطحی برای زنان سالمند مبتلا به بی اختیاری استرسی بسیار مفید است.

• جراحی : اگر بیمار به سایر درمان ها پاسخ ندهد از جراحی بالا کشیدن مثانه و تقویت مجرای ادرار متصل به مثانه استفاده می شود ار جمله تزریق کلاژن اطراف مجرای ادرار که در برخی موارد می تواند مفید باشد. یا  جایگزین کردن اسفنکتر مصنوعی. 

درمان بی اختیاری سرریز ادرار

حذف یا کاهش انسداد مجاری ادراری

داروهایی که اسفنکتر ادرار را آرام میکند و انسدادهای ناشی از بزرگی پروستات را رفع میکند.

داروهایی که رشد پروستات را متوقف کرده یا اندازه پروستات را کوچک می کند.

جراحی برداشتن بخشی از پروستات یا تمام پروستات

بی اختیاری ادرار در سالمندان در طب سنتی

از نظر طب سنتی مثانه به دلیل بافت رباطی و عصبی مزاج سردی دارد و بنابراین مهم ترین دلیل بی اختیاری ادرار در سالمندان در طب سنتی می تواند غلبه سردی و تری بر مثانه و عضله مثانه باشد که میتواند منشا بیرونی داشته باشد یا درونی.

• منشا بیرونی غلبه سردی بر مثانه :  سردی آب و هوا ، نشستن در جای سرد یا شغل خاص که مدام با آب در ارتباط است،  خیس شدن مدام جلوی لباس هنگام ظرف شستن ، حمام رفتن مکرر با آب سرد ، نوشیدنی های سرد ، مصرف زیاد ترشیجات ، استفاده زیاد از آب سرد هنگام طهارت به علت وسواس.

• منشا درونی غلبه سردی بر مثانه : افزایش سن ، بیماری هایی که طبع سرد و مرطوب دارند. غلبه رطوبت و سردی بر بدن.

ز

درمان بی اختیاری ادرار در سالمندان در طب سنتی

برای درمان بی اختیاری ادرار از نظرطب سنتی باید یا پرهیزات غذایی و مصرف داروها و روغن مالی شکم رطوبت و سردی یا به اصطلاح خلط بلغم را از بدن دفع نمود. 

روغن مالی شکم با روغن سیاه دانه

رژیم غذایی ضد بلغم 

کاهش مصرف و پرهیز از مصرف مواد غذایی سرد و بلغم زا تا زمان بهبود از جمله :

- برنج سفید آبکش شده 

- عدس

- ماهی

- پاستا

- چای ، قهوه ، نسکافه

- ماست ، دوغ و کشک

- قارچ

- هندوانه

- ترشی ، سرکه ، آبغوره

- سماق

- گوشت گاو

- نان فانتزی

گردآوری : بخش زناشویی