معرفی صنایع دستی ترکمن

معرفی صنایع دستی ترکمن

معرفی انواع صنایع دستی ترکمن

قوم های گوناگون استان گلستان که هر یک فرهنگ، آداب و رسوم و صنایع دستی خاص خود را دارند، خیلی از صنایع دستی منطقه و کشور را ابداع کردند. در ادامه تعدادی از صنایع دستی تولید شده به وسیله اقوام ترکمن معرفی شده اند که به شرح زیر می باشد.

انواع صنایع دستی ترکمن 

قالیبافی

قالی بافی فقط در میان زنان ترکمن متداول است. زنان و دختران ترکمن از روزگاران خیلی دور به قاليبافی مشغول بوده و اين هنر را از نسلی به نسل ديگر منتقل کرده اند و نيز يکی از عمده ترين روش های معيشت در میان ترکمانان، قالی بافی بوده است.

قالی و قاليچه های ترکمنی کلا دارای گره ترکی باف است که به صورت عمده بر روی دستگاههای افقی بافته می شود اما اکنون به علت بهداشتی نبودن دارهای افقی، سعی می شود تا از دارهای عمودی استفاده گردد. نقش های زیبای این قالی ها، طرح های هندسی است که برگرفته از تغییر و تحولی است که در زندگی ترکمنان اتفاق افتاده است مثل: مهاجرت، اعمال قدرت و پیروزی در جنگ. گل های اصیل قالی ترکمن هر یک نشانه علامتی ویژه از یک طایفه اند.

قالی ترکمنی

لباس محلی ترکمن

اقوام ترکمن از آن گروه از اقوام ایرانی است که همچنان بر آداب و رسوم خود پایبند بوده؛ و تبلیغات های جامعه های دیگر اختلالی در لباس این مردمان به وجود نیاورده است.

این مردم لباس های مخصوص خود را با همه اجزای آن که شامل کلاه، روسری ترکمن، پیراهن، جلیقه، کت و شلوار و کفش می باشد تهیه نموده و با نقش های ویژه خود تزیین کرد و در جامعه حضور پیدا می کنند.

لباس محلی ترکمن

زیورآلات سنتی ترکمنی

از دیگر صنایع دستی ترکمن، زیورآلات سنتی است، در قیاس با دیگر نژادها، خیلی منحصر به فرد و خاص است که برای زینت بخشی به لباس و مو زنان استفاده می کنند.

این زیورآلات با استفاده از فلزاتی مانند طلا (در گذشته)، نقره، برنج، ورشو و هم سنگ های قیمتی، به زیباترین صورت ساخته می شود.

در قدیم ساخت زیورآلات سنتی با نقره خیلی رایج بود، ولی اکنون به علت قیمت بالای آن از فلزاتی مانند برنج و ورشو استفاده می شود.

این جواهرات در میان زنان ترکمن از محبوبیت ویژه ای برخوردار بوده و بر این عقیده اند که این جواهرات قدرت مراقبت از صاحب خود را دارد. جواهرات سنگین با نقاشی و طراحی محلی محبوب‌ترین جواهرات در میان ترکمن‌ها بوده و نشانه ای از غرور، قدرت درونی و استقلال زنان ترکمنی است.

زیورآلات سنتی ترکمنی

نمد مالی

ساده ترین نوع فرش، نمد نام دارد که تولید آن ساده بوده و به دستگاه خاصی برای تولیدش احتیاج نیست و بیشتر به وسیله ی دست های هنرند نمدمال تهیه می شود و باتوجه به زیبایی نقشهایی که دارد حال در جامعه ترکمنی جزء محبوب ترین صنایع دستی ترکمنستان است.

هر چند که فرش دستباف و فرش‏های ماشینی باعث گریده تا  نمد در بین مردم استفاده کمتری داشته باشد اما حال در جامع ترکمنستان این هنر به عنوان میراث زیبای صنایع دستی گذشته‏ های قوم ترکمن، از احترام و جایگاهی مهمی برخوردار بوده به جز این نمد، زینت نمایشگاه‏های صنایع دستی، موزه‏ ها، نگارخانه‏ ها و هم فروشگاه‏ های عمومی تبدیل شده ‏است، در هر منزل ترکمن از نمد به عنوان جانمازی هم به طور وسیع استفاده می‏ شود.

استفاده از این محصول برای کارهایی مثل پوشاندن کف اتاق، سالن، پوشش آلاچیق، پوشش اسب، رویه زین و … می باشد.

نمد مالی ترکمن

سوزن دوزی

سوزن دوزي از ديگر هنرهاي دستي خانم های ترکمن است که بسیار زيبا و ظريف است. اين هنر که بیشتر در زمان فراغت زنان ترکمن و به خصوص در ماه مبارک رمضان و در شب نشيني ها تهيه مي شود، در تزئين نوعي کلاه، کناره ی لباس هاي زنانه و دخترانه مثل يقه، سر آستين، جلو سينه، قسمت پايين شلوار استفاده می شود.

سوزن دوزی ترکمن

صنایع چوبی

انواع ظروف چوبی که در خانه های ترکمن ها مورد استفاده بوده است، اُقارا، قالام، چمچه، چاناق، خمیر چاناق، اق لاو، دورت گچ، ثوقی، چلیک، دورا، جووزا نام دارد که امروزه با توجه به پیشرفت در صنعت ساخت ظروف از جنس های گوناگون، به جز قالام، چاناق، اُق لاو و دورت گچ ، آن نیز در برخی از منازل، دیگر وسایل چوبی در خانه های ترکمنی استفاده نمی شود.

همینطور از دیگر صنایع دستی ترکمن، می توان به مفرش/مپرش، عثمان لیق، آرتماق ، اجاق باشی، اق باشی/اق جی، روزینی و تنگ اسب اشاره کرد که امروزه این فرشینه ها هم بافته نمی شوند و مورد استفاده قرار نمی گیرند و تنها تنگ و روزینی اسب، آن نیز به علت جایگاه  این حیوان در میان ترکمن ها و به عنوان نشانی از این قوم، مورد استفاده می باشد.

صنایع چوب ترکمن

ابریشم بافی

این هنر دستی بیشتر در قبیله های"گوکلان" رایج است. اغلب پارچه ها دارای رنگ های روشن و طرح های زیبایی هستند. برای رنگ کردن حریر، از رنگ های گیاهی استفاده می شود. پایداری رنگ های روشن و زیبایی نقش و نگارها، از خصوصیت پارچه هایی است که به دست قبایل گوکلان بافته می شود. پارچه های ابریشمی به صورت طاق هایی به طول دو و نیم تا پنج متر و به پهنای 30 تا 40 سانتی متر بافته می شوند. رنگ قرمز سنتی ترکمن(قرمز کونیک)، برای استفاده در مراسم عروسی و جشن ها استفاده می شود. 

ابریشم بافی ترکمن

پلاس ترکمن

پلاس از دیگر صنایع و هنرهای سنتی می‌باشد که به طور خانگی و کم در روستاهای ترکمن‌نشین بافته می‌شود و در گویش ترکمنی "اوی دیمه" نام دارد که یک فرشینه‌ای تقریبا مانند قالی است.

پلاس ترکمن

گردآوری: بخش فرهنگ و هنر