ژن درمانی چیست و چگونه کار می کند؟

ژن درمانی قادر است بیماری های سخت و بدون درمان را درمان کند!

ژن درمانی چیست؟ انواع، فواید و مضرات ژن درمانی  

امروزه ژن درمانی یکی از روش های جدید و امیدوار کننده به شمار می رود که احتمال می رود در آینده نه چندان دور با پیشرفت بیشتر،بتواند بسیاری از بیماری های امروزی که درمان قطعی ندارند را درمان کنند. در ادامه به بررسی ژن درمانی و مباحث مربوط به آن می پردازیم.

ژن درمانی چیست؟

ژن درمانی در موارد خاص ریسک بالایی دارد و از این رو نیازمند مطالعه بیشتر است

ژن درمانی، یکی از روش های جدیدی است که برای درمان بیماری های ژنتیکی مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش با استفاده از ژن، بیماری های مربوط به ژنتیک افراد درمان شده یا قبل از ابتلا، از آن جلوگیری به عمل می آید. برای نمونه می توان به ناهنجاری های ژنتیکی اشاره کرد که در نتیجه جهش منفی و مضر ژن یا ژن هایی به وجود می آید. گفتنی است که این روش درمانی جدا از جراحی و یا استفاده از دارو است.

ژن درمانی با وجود اینکه یک پیشرفت بزرگ در علوم پزشکی محسوب می شود، اما هنوز نیازمند مطالعه بیشتر است، به طوری که در موارد خاص دارای ریسک بالایی است. ژن درمانی برای درمان بیماری هایی که راه درمان دیگری ندارند به عنوان یکی از آخرین راه ها است.

انواع ژن درمانی

ژن درمانی بر اساس عملکردی که قرار است بر ژن های سلول داشته باشد به سه روش انجام می شود:

• جایگزینی ژن های جهش یافته و آسیب دیده با ژن یا ژن های سالم مشابه 

• اقدام به غیر فعال سازی ژن های جهش یافته و فعال مضر

• استفاده از ژن ها برای مبارزه با عوامل بیماری زا و خارجی

البته باید توجه داشت که ممکن است در آینده روش های بیشتری نیز برای جلوگیری و درمان بیماری های ژنتیکی تحت عنوان ژن درمانی ارائه شود. 

امروزه روش های زیادی برای ژن درمانی وجود دارد که در آینده بیشتر نیز خواهد شد 

ژن درمانی چگونه انجام می شود؟

هدف از انجام ژن درمانی، جبران کردن تولید متناسب پروتئین های ضروری سلول های بدن است؛ به طوری که در برخی ناهنجاری های ژنی ممکن است یک پروتئین مورد نیاز کم ساخته شود،به هیچ وجه ساخته نشود یا اینکه تا حدی بیش از اندازه ساخته شود که خطر آفرین باشد.

برای ورود ژن های سالم و جایگزین ژن های جهش یافته به سلول، باید از ناقل های ژنی استفاده کرد.کار ناقل های ژنی این است که ژن های سالم را بدون اینکه آسیبی به آنها برسد به طور موفقیت آمیز به سلول وارد کنند؛ و بدون وجود آنها امکان ورود ژن سالم به سلول وجود نخواهد داشت.

در ژن درمانی از وکتورهای ویروسی به عنوان ناقل ژنی استفاده می شود. وکتور های ویروسی یکی از پرکاربرد ترین ناقل های ژنی هستند ، اما تنها ناقل های ژنی نیستند. جدیدا در ژن درمانی ، از تکنولوژی نانو نیز استفاده می شود.

متخصصان ژن درمانی از نانوذره ها نیز به عنوان ناقل ژنی استفاده می کنند، اما این روش تا کنون استفاده بسیار رایجی نداشته و در حال توسعه یافتن بیشتر است. البته برای انتقال انواع خاصی از ناقل های ژنی به درون سلول،نیاز است که به سلول، شوک الکتریکی یا شوک گرمایی وارد می شود تا با ورود این سری از ناقل های ژنی،از سمت سلول مقاومتی وجود نداشته باشد.

البته انجام ژن درمانی به این سادگی ها هم نیست و همچنین هزینه بالایی هم دارد که ممکن است بعضی افراد از پس هزینه های آن بر نیایند.

بحث اخلاق ژنی و قانون های مربوط به آن

برخی ژن ها به نحوی جزو ویژگی های منحصر به فرد یک جامعه، یا حتی یک انسان محسوب می شوند. این ویژگی ژن ها می تواند زمینه برخی از سوء استفاده ها را فراهم سازد.یکی از این نمونه سوء استفاده ها،استفاده از عامل نارنجی توسط کشور آمریکا در جنگ با ویتنام بود که بر روی ژن های مربوط به درختان جنگل های ویتنام،تاثیر منفی گذاشت و آنها را از بین برد.

 از این جهت در ژن درمانی نیز تا جای ممکن تلاش می شود اطلاعات ژنی افراد محرمانه باقی بماند.این امر به عنوان یک قانون یاد می شود و بیان می دارد که اطلاعات ژنتیکی هر شخص باید به صورت کاملا محرمانه نگهداری شود ،و تنها پزشک مربوطه می تواند به این اطلاعات دسترسی داشته باشد.

کاربردهای ناصحیح از ژن درمانی نیز وجود دارد که برای مثال عامل نارنجی یکی از آن ها بود

ژن درمانی خطراتی هم دارد!

ژن درمانی، هنوز هم از جهات گوناگون تحت مطالعه است. یکی از موضوعاتی که محققان ژن درمانی در مورد آن، در حال تحقیق و مطالعه هستند، بحث ایمن بودن آن است. همانطور که پیش تر گفته شد، این روش می تواند ریسک بالایی داشته باشد و حتی در برخی موارد منجر به التهاب ، ایجاد تومور بدخیم (سرطان) ، ایجاد تومور خوش خیم و حتی مسمومیت فرد تحت درمان بشود.البته بعضی از این اثرات منفی قابل پیش بینی نیستند و تحقیقات امروز برای مشخص کردن آنها کافی نیست.

از عوامل دیگری که می توانند به میزان ریسک ژن درمانی مربوط باشند می توان به محل وقوع ژن درمانی در سلول، ژنتیک فرد تحت درمان و شرایط محیطی نیز اشاره کرد.

نحوه پیشرفت ژن درمانی

ژن درمانی به عنوان یکی از روش های جدید و تازه وارد در پزشکی استفاده می شود،اما بر خلاف انتظار،پیشرفت بسیار آهسته ای دارد و تحقیقات مربوط به آن زمان بر است و.تحقیقات بسیاری نیز در زمینه تشخیص بیماری های ارثی در حال انجام است.

همچنین آزمایشات بالینی در زمینه درمان سرطان و بیماری ایدز انجام می شود، که امروزه بسیار شیوع پیدا کرده اند و درمان قطعی تاکنون برای آنها ارائه نشده است. امید است که پیشرفت های چشمگیری در زمینه ژن درمانی و درمان بیماری ها به وسیله آن کسب شود.

پیشرفت های ایران در زمینه ژن درمانی

ایران نیز در زمینه ژن درمانی و تحقیقات مربوط به آن پیشرفت چشمگیری داشته است،به طوری که کمبودی در زمینه علم مربوط به ژن درمانی در کشور ما وجود ندارد. محققان زیادی در کشور ما در زمینه ژن درمانی در حال فعالیت هستند و نیروی انسانی کافی در این زمینه وجود دارد. همچنین متخصصان ایرانی توانایی ساخت انواع وکتور های ویروسی و غیر ویروسی را دارند که به علم به نسبت بالایی نیاز دارد.

مشکل عمده کشور ما در این زمینه نبود و یا کمبود تجهیزات و زیر ساخت های مربوط به ژن درمانی است؛که می تواند تاثیر بسیاری در سرعت پیشرفت این علم در کشور بگذارد و آن را کاهش دهد. امید است که با بهبود زیرساخت های مربوط به ژن درمانی در کشور، سرعت پیشرفت آن افزایش یابد و کشورمان در لیست پیشرفته ترین کشور ها در این زمینه قرار بگیرد.

ایران نیز مانند سایر کشورهای توسعه یافته پیشرفت عظیمی در ژن درمانی داشته است

با اینکه ژن درمانی هنوز به طور کامل قابل اعتماد نیست، اما با وجود پیشرفت محدود خود توانسته بسیاری از متخصصان را امیدوار سازد و روش های جدیدی را برای درمان بیماری به وجود بیاورد. با وجود ریسک های زیاد آن، از روش های ژن درمانی که مورد تایید متخصصان و موسسه های مربوطه می شود ، استفاده های متعددی شده است و روش های بسیاری نیز در آزمایشات بالینی در حال آزمایش است.

ژن درمانی می تواند راه نجات افراد مبتلا به سرطان ، ایدز و... باشد که در این قرن دامن گیر انسان بوده است. این روش می تواند در آینده به اندازه ای پیشرفت کند که حتی در ذهن نمی گنجد.

ممکن است که تا سال های آتی این روش درمانی بتواند انسان را برای همیشه از بیماری ها ایمن کند. حتی شما هم می توانید لیست هایی مربوط به شرکت در آزمایشات بالینی ژن درمانی را در اینترنت را پیدا کنید و اگر مایل باشید جهت کار آزمایی ثبت نام کنید.

گردآوری : بخش سلامت