پشم سنگ چیست؟ کاربرد و انواع پشم سنگ

آشنایی با پشم سنگ: کاربرد، ویژگی‌ها و انواع آن

درباره پشم سنگ چه میدانید؟

پشم سنگ یا Rockwool یک پوشش و عایق حرارتی، صوتی یا رطوبتی است که تحمل دمای آن از -۳۰ تا +۷۵۰ درجه سانتیگراد می‌باشد. به دلیل ضریب انتقال حرارتی بسیار پایین و قدرت عایقی ۳۳ برابر دیوار بتنی یا ۲۲ برابر دیوار آجری و فواید بسیاری که دارد در صنایع مختلف به شکل‌های گوناگون مورد تولید و مورد استفاده قرار داده می‌شود.

پشم سنگ چیست؟

همانطور که گفته شد پشم سنگ عایقی بسیار عالی تشکیل شده از الیاف معدنی است. دلیل انتخاب این اسم برای آن مواد اولیه تشکیل دهنده پشم سنگ یعنی سنگ بازالت می‌باشد. این سنگ که باقی مانده فعالیت‌های آتشفشان‌هاست در گروه سنگ‌های آذرین قراردارد.

از پشم سنگ در صنایع متعددی از جمله ساختمان سازی،‌ استدیوهای ضبط و تولید موسیقی،‌ سینماها،‌ صنایع پتروشیمی و پالایشگاه‌ها، اجاق یا کوره‌ها، دیگ‌های بخار، دودکش‌ها، کانال‌های هوا و بسیاری موارد دیگر استفاده می‌شود. با وجود مزایای بسیار زیاد پشم سنگ مانند جلوگیری از پخش شدن آتش یا داغ شدن ستون و ریزش ساختمان، عایق صوتی عالی و صرفه جویی در انرژی و... استفاده از این محصول معایبی نیز دارد که در ادامه به بررسی دقیق‌تر آنها می‌پردازیم.

نحوه تولید پشم سنگ

برای تولید آن سنگ بازالت را در دمای ۱۵۰۰ درجه سانتی‌گراد ذوب می‌کنند و با استفاده از تکنولوژی و روش‌هایی خااص آن را به الیاف بسیار ریز با قطر میکرونی تبدیل می‌کنند. تقریبا تمام مواد اولیه تشکیل دهنده پشم سنگ را سنگ بازالت تشکیل می‌دهد و تنها ۳ درصد مواد اولیه به روغن‌ها و سایر مواد مورد نیاز برای فرم دهی الیاف با توجه به نوع محصول اختصاص داده می‌شود.

انواع پشم سنگ

پشم سنگ که در انواع مختلفی از جمله خام و فله‌ای، پتویی، تخته‌ای، لوله‌ای و لحافی تولید می‌شود. در ادامه به معرفی انواع پشم سنگ و کاربرد آنها می‌پردازیم.

کاربرد انواع پشم سنگ

عایق پشم سنگ کاربردهای بسیاری در صنایع امروزی دارد به طوری که ۴۴ درصد عایق‌های به کار رفته در صنایع مختلف و ساختمان‌ها را تشکیل می‌دهد. این عایق‌ها در پنج نوع تولید می‌شوند و هرکدام برای بعضی صنایع حیاتی هستند که عبارتند از:

• پشم سنگ تخته‌ای

پشم سنگ تخته ای نوعی رایج از پشم سنگ

یکی از پرکاربردترین انواع پشم سنگ است که در صنایع مختلفی از جمله ساختمان سازی (به عنوان عایق صوتی-حرارتی برای کف، سقف و دیوارها) و صنایع کوره سازی، پالایشگاه‌ها و پتروشیمی به کار می‌رود. این محصول در ضخامت‌های مختلف تولید و استفاده می‌شود.

• پشم سنگ فله‌ای

پشم سنگ فله ای مناسب برای محیط های فاقد شکل هندسی

از این نوع جهت عایق صوتی حرارتی استفاده می‌شود و روند تولید آن به صورت پشم سنگ خام می‌باشد. از پشم سنگ فله ای برای پر کردن فضاهایی بدون شکل هندسی منظم استفاده می‌کنند.

• پشم سنگ لحافی

از دیگر انواع پشم سنگ می‌باشد که به صورت رولی تولید و بدون روکش یا روکش آلومینیومی، کاغذ کرافت و... ارائه می‌شود. این نوع انعطاف متوسطی دارد و برای عایق کاری سقف ساختمان‌ها، سوله‌ها، سقف‌های کاذب، دیوارها، کانال‌های تهویه هوا و به طور کلی سطوحی با خمیدگی کم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• پشم سنگ پتویی

پشم سنگ پتویی نوعی کاربردی و پر مصرف از انواع پشم سنگ

برای تولید این نوع عایق از هیچ نوع عامل پیوندی استفاده نمی‌شود و در برخی زمینه‌ها مانند عایق کاری ماشین آلات، تجهیزات صنعتی و لوله‌های قطور و... به عنوان یک عایق حرارتی-صوتی ضروری است.

• پشم سنگ لوله

پشم سنگ لوله که در صنایع مختلف به کار می رود.

این نوع برای عایق کاری لوله‌ها در تاسیسات مختلف استفاده می‌شود. تولید آن در قطر استاندارد لوله‌های موجود در بازار و با ضخامت‌های مختلف صورت می‌گیرد.

البته این موارد تنها استفاده‌های پشم سنگ نیست و از آنها برای کاهش هزینه‌ی بالای انرژی هنگام ساخت و استفاده ساختمان‌ها استفاده می‌شود. در کشورهای پیشرفته بیشترین مصرف انرژی در بخش صنعت استفاده می‌شود اما متاسفانه در ایران این انرژی در بخش ساختمان‌های مسکونی و اداری تلف می‌شود. بدین ترتیب سرمای‌های ملی از بین رفته و محیط زیست و سلامت مردم نیز در معرض خطراتی قرار می‌گیرند.

همچنین مقاومت بالایی در برابر آتش و شعله‌ور نشدن دارد. به همین هنگام آتش‌سوزی سازه‌های فلزی و اسکلت بندی ساختمان را از جذب حرارت و ریزش در امان نگه می‌دارد. بسته به نوع پشم سنگ و عوامل دیگری آنها در برابر آتش سوزی تا ده ساعت مقاومت می‌کنند. همچنین از پشم سنگ برای بستر کاشت بدون خاک نیز استفاده می شود.

استفاده از پشم سنگ برای بستر کشت بدون خاک به دلیل خاصیت جذب آب و... رایج است

مزایا و معایب استفاده از پشم سنگ

همانطور که تا اینجای مقاله متوجه شدید استفاده از پشم سنگ در بسیاری از موارد ضروری است و در حفظ محیط زیست و سلامت انسان‌ها (از طریق کم شدن آلودگی‌های زیست محیطی و...) تاثیر بسزایی دارد.

این الیاف نسبت به عایق‌های دیگر تحمل دمای بیشتری دارد و موارد استفاده آن نیز گسترده‌تر می‌باشد.  مقاومت در برابر آب و رطوبت از دیگر ویژگی‌های سنگ پشم می‌باشد.

امروزه محققین پی برده‌اند که مواجه شدن با گرد و غبار و الیاف مواد لیفی مانند پشم سنگ، پشم سرباره یا پشم شیشه برای انسان‌ها و حیوانات مشکلاتی ایجاد می‌کند. به همین دلیل در کشورهای بسیاری قوانین سختگیرانه برای ایمنی در به‌کارگیری این مواد و تولید آنها تصویل شده است. شرکت‌های مختلف در تلاشند با تولید محصولاتی با کیفیت برتر، اثرات بهداشتی کمتر و ثبات زیستی پایین‌تر این عوارض را کم کنند.

در رابطه با تاثیرات پشم سنگ برای سلامتی نیازمند آزمایش‌های بلند مدتی است که مضر بودن آنها قطعا تایید شوند. اما به طور کلی در برخی منابع اثرات منفی آن کمتر از پشم شیشه است. البته ممکن است این محصول در صورت تماس طولانی باعث ایجاد حساسیت‌های پوستی، سوزش چشم و... شود.

برای جلوگیری از این اتفاقات رعایت نکات ایمنی هنگام نصب، یعنی استفاده از ماسک و دستکش مخصوص، عینک و وسایل بهداشتی ضروری است. ممکن است هنگام نصب ذرات پشم سنگ ریخته و وارد سیستم تنفسی یا چشم شوند که در این صورت حساسیت‌های پوستی، سوزش چشم یا مشکلات تنفسی برای فرد ایجاد می‌شود. از دیگر معایب آن نیز می‌توان به افت کیفیت عایق‌ها پس از گذشت زمان، ریزش محصول به مرور در صورت انتخاب غلط و هزینه نسبتا بالا برای استفاده اشاره کرد.

رعایت ایمنی در تولید و نصب پشم سنگ از ایجاد آسیب جلوگیری می کند.

به طور کلی باید در استفاده از پشم سنگ دقت کنیم و رعایت نکات ایمنی، بهداشتی و اصول اولیه ضروری هستند. همچنین انتخاب نوع و کیفیت محصول تاثیر بسیاری دارند. برای مثال با انتخاب صحیح و جلوگیری از افت کیفیت و ریزش، نیاز آن به ترمیم به زمان دورتری موکول شده و با کاهش مصرف انرژی موجب صرفه جویی در هزینه‌ها نیز می‌شود.

برای کار با آن، برش و نصب علاوه بر رعایت نکات ایمنی باید از تجهیزات مخصوص استفاده شود.

تاثیر پشم سنگ بر سلامتی و بروز سرطان

تحقیقات بسیاری توسط انجمن بین المللی تحقیقات سرطان بر روی اثرات مواد مختلف و سرطان زایی آنها روی انسان انجام شده است. طبق مطالعاتی که در آنها حیوانات آزمایشگاهی از طریق استنشاق در معرض الیاف پشم سنگ بودند هیچ افزایشی در شیوع تومورهای ریوی مشاهده نشد. طبق این ارزیابی‌ها که بیشتر به مطالعات کوهرت آمریکا و اروپا مرتبط هستند، استفاده از این الیاف باعث بروز خطر سرطان یا تومور دیگری نمی‌شود و استفاده از آنها بلامانع است. البته مدارک بسیار محدودی نیز برای سرطان زایی پشم سنگ در حیوانات آزمایشگاهی وجود داشته است اما با توجه به نتایج و ناکافی بودن این مدارک، استفاده از پشم سنگ باعث بروز سرطان نمی‌شود.

بهتر است بدانید که ماده اصلی تشکیل دهنده این عایق سیلیس بوده که در پس از جستجوی صنعت‌گران برای جایگزین مناسب برای استفاده از عایق‌هایی که دارای مواد سرطان زا و مخل سلامتی انسان‌ها نباشند مورد استفاده قرار گرفته است. اما در صورت استفاده نادرست از پشم سنگ نیز ممکن است مشکلات تنفسی، حساسیت یا قلبی عروقی و... در فرد پدیدار شوند.

جمع بندی

پشم سنگ به عنوان یک عایق چندکاره و مقاوم با مزایای بسیاری است که در صورت رعایت اصول و ایمنی، استفاده از مواد مرغوب و با کیفیت تاثیر منفی بسیار کمی نیز بر سلامت و محیط زیست می‌گذارد. استفاده از آنها ممکن است در ابتدا پر هزینه‌تر به نظر برسد اما با انتخاب درست می‌توانید تا یک مدت طولانی مصرف انرژی را کاهش داده و در هزینه‌ها صرفه جویی کنید. همچنین سروصدای کمتر در ساختمان، مقاومت دربرابر آتش سوزی و رطوبت از دیگر دلایل مورد توجه بودن این محصول هستند.

گردآوری:بخش علمی