نه مشوقی، نه امتیازی؛ چرا مردم باید ماشین‌های تمیز بخرند؟

اجرای طرح تردد زوج و فرد از درب منزل در تهران، شامل خودروهای برقی و هیبریدی هم شد

در روزهای اخیر و هم‌زمان با افزایش آلودگی هوا در تهران، مسئولان شهری بار دیگر طرح تردد زوج و فرد از درب منازل را به اجرا گذاشته‌اند؛ طرحی که طبق اعلام پلیس راهور، تمام خودروها از جمله خودروهای برقی و هیبریدی را نیز شامل می‌شود.

سرهنگ فیروز کشیر، معاون اجتماعی و فرهنگ ترافیک پلیس راهور تهران، با تأکید بر اینکه هیچ خودرویی از محدودیت تردد مستثنی نیست، اعلام کرد: «تمامی خودروها باید در دوره‌های اعلام‌شده محدودیت آلودگی هوا از تردد غیرضروری در سطح شهر خودداری کنند. خودروهای برقی و پلاگین هیبرید نیز مشمول این محدودیت‌ها هستند و باید همانند سایر وسایل نقلیه قوانین جاری را رعایت کنند.»

او گفته است پلیس ناچار است محدودیت‌های اعمال‌شده بر اساس مصوبه کارگروه آلودگی هوا را که در استانداری تهران تصویب شده، اعمال کند تا امکان نظارت دقیق‌تر فراهم شود.

این تصمیم در حالی اتخاذ شده که خودروهای برقی و هیبریدی، به دلیل آلایندگی بسیار پایین یا حتی صفر، در بسیاری از کشورها از چنین محدودیت‌هایی مستثنی می‌شوند. این خودروها نه‌تنها نقش موثری در کاهش آلودگی هوای شهری دارند، بلکه می‌توانند بخشی از راه‌حل‌های پایدار برای بحران‌های زیست‌محیطی کلان‌شهرهایی مانند تهران باشند.

در شرایطی که تهران در بیشتر روزهای پاییز و زمستان با شاخص‌های خطرناک آلودگی هوا مواجه است، استفاده از خودروهای برقی و هیبریدی می‌تواند گامی مؤثر در جهت کاهش آلاینده‌های گازی و ذرات معلق باشد. این خودروها به‌طور قابل‌توجهی مصرف سوخت فسیلی را کاهش داده و در نتیجه، گازهای گلخانه‌ای و آلاینده‌های سمی را به حداقل می‌رسانند.

افزایش سهم این خودروها در ناوگان حمل‌ونقل شهری، علاوه بر بهبود کیفیت هوا، می‌تواند وابستگی به بنزین را کاهش داده و هزینه‌های سوخت‌گیری شهروندان را نیز پایین بیاورد. اما با توجه به بالاتر بودن خرید این خودروها نسبت به خودروهای بنزینی معمول، این هدف تنها زمانی محقق می‌شود که سیاست‌های تشویقی و حمایت‌گرانه برای خرید و استفاده از این خودروها در دستور کار قرار گیرد.

کشورهای پیشرو در حوزه حمل‌ونقل پاک، بسته‌های متنوعی از مشوق‌ها را برای خریداران خودروهای برقی و هیبریدی در نظر گرفته‌اند. از جمله این مشوق‌ها می‌توان به معافیت‌های مالیاتی و گمرکی، یارانه مستقیم خرید، حق تردد آزاد در مناطق محدودشده یا آلوده شهری، پارکینگ رایگان یا ارزان‌تر، تخفیف در عوارض سالانه و بیمه و زیرساخت گسترده شارژ عمومی و خانگی اشاره کرد.

اما در ایران، عملاً مشوق موثری برای استفاده از این خودروهای پاک در نظر گرفته نشده یا مشوق‌ها اجرایی نشده‌اند. البته این خودروها در صورت ثبت‌نام در دفاتر خدمات الکترونیک شهرداری از پرداخت عوارض طرح ترافیک و آلودگی هوا در شرایط معمول معافند. اما حالا مشخص شده که در مواردی مانند اجرای طرح‌های زوج و فرد، خودروهای هیبریدی و برقی نیز مشمول محدودیت می‌شوند، که این موضوع از دید کارشناسان، با منطق توسعه حمل‌ونقل پاک در تضاد است.

از طرفی هرچند رئیس دولت چهاردهم بارها از ضرورت حمایت از خودروهای هیبریدی و کم‌مصرف سخن گفته، اما واقعیت صحنه صنعت خودرو نشان می‌دهد برنامه تولید و واردات خودروهای پاک عملاً از دستور کار خارج شده و بازار نیز به دلیل بی‌توجهی سیاستگذار، واکنش سردی به معدود مدل‌های پاک وارداتی نشان می‌دهد.

در غیاب مشوق‌های مؤثر و زیرساخت‌های مطمئن و پایدار شارژ، این پرسش مطرح می‌شود: چرا شهروندان باید به خرید خودروهایی روی بیاورند که قیمت بالاتری دارند و از امتیاز واقعی در تردد شهری هم برخوردار نیستند؟

در واقع، یکی از ساده‌ترین و کم‌هزینه‌ترین روش‌های تشویق مردم، ایجاد امتیاز در تردد شهری برای خودروهای پاک است. وقتی خودرویی با آلایندگی صفر همچنان با محدودیت عبور و مرور مواجه می‌شود، پیام سیاست‌گذار به جامعه، پیام حمایت از حمل‌ونقل پاک نخواهد بود.

در شرایطی که آلودگی هوا به بحرانی جدی در کلان‌شهرهایی مثل تهران تبدیل شده، استفاده از خودروهای برقی و هیبریدی می‌تواند بخشی از راه‌حل باشد، نه بخشی از مشکل. اما تا زمانی که این خودروها مشمول همان محدودیت‌هایی هستند که برای خودروهای پرمصرف و آلاینده وضع شده، انگیزه‌ای برای خرید آن‌ها باقی نمی‌ماند.