با بدترین CPU های تاریخ آشنا شوید

اگرچه اینتل و AMD پردازنده‌های شگفت‌انگیزی ساخته‌اند، تعدادی از CPU‌های بی‌ارزش آن‌ها جزو بدترین پردازنده‌های تاریخ هستند.

فهرست بهترین پردازنده‌ها دائماً تغییر می‌کنند و معمولاً AMD و اینتل برای تولید پردازنده‌های برتر با یکدیگر رقابت می‌کنند. اگرچه دو شرکت مذکور پردازنده‌های شگفت‌انگیزی ساخته‌اند، سی‌پی‌یوهای بی‌ارزشی نیز در فهرست محصولات آن‌ها وجود دارد که برخی از آن‌ها جزو بدترین پردازنده‌های تاریخ محسوب می‌شوند.

در این مطلب، ۷ مورد از بدترین سی‌پی‌یوهایی را که AMD و اینتل تابه‌امروز تولیده کرده‌اند، معرفی می‌کنیم. این پردازنده‌ها پس از بررسی آرشیو سی‌پی‌یوهای تولیدشده این دو شرکت طی چند دهه گذشته انتخاب شده‌اند. برخی از این پردازنده‌ها، مثل Core i9-11900K و FX-9590، جدید هستند و تاریخ تولید برخی دیگر به نخستین روزهای تولید کامپیوترهای سفارشی بازمی‌گردد. صرف‌نظر از زمان ساخت، هریک از این هفت پردازنده به دلیل قیمت، مصرف برق، حرارت بالا یا عملکرد ضعیف بدنام هستند.

فهرست این پردازنده‌ها به شرح زیر است:

• اینتل Core i9-11900K - سال ۲۰۲۱
• ای‌ام دی FX-9590 - سال ۲۰۱۳
• اینتل Core i7-7740X - سال ۲۰۱۷
• ای‌ام دی Phenom (فنوم) - سال ۲۰۰۷
• اینتل پنتیوم ۴ Willamette (ویلامت)- سال ۲۰۰۱
• ای‌ام دی E-240 - سال ۲۰۱۱
• اینتل Itanium (ایتانیوم) - سال ۲۰۰۱

Core i9-11900K اینتل

Core i9-11900K هنوز پردازنده جدیدی است اما باوجود نقدهای منفی فراوان و وضعیت اسف‌بار آن، آن‌طور که باید توصیف نشده است! اینتل در زمان عرضه این پردازنده، آشکارا در دوره گذار قرار داشت. پت گلسینگر، مدیرعامل فعلی اینتل، فقط یک ماه قبل از عرضه این پردازنده، سکان هدایت شرکت را به دست گرفته بود و اینتل به‌شدت بر نقشه راه پردازنده‌های جدید و معماری نسل دوازدهم Alder Lake متمرکز بود. 

عرضه نسل یازدهم پردازنده‌ها اجباری به نظر می‌رسید؛ اینتل یان کار را صرفاً برای اینکه بگوید پردازنده‌های جدیدی عرضه کرده، انجام داد. این نسل به‌سرعت کنار گذاشته شد اما Core i9-11900K همچنان مانند لکه ننگی بر کل این نسل باقی مانده است. کانال یوتیوبی گیمر نکسوس (Gamer’s Nexus) در زمان عرضه این پردازنده، آن را «اسف‌بار و غم‌انگیز» خواند. سایت تک‌رادار (TechRadar) هم اذعان کرد این پردازنده تداعی‌کننده احساس تلاش ناامیدانه شرکت برای حفظ حضورش در بازار تا برداشتن گام بعدی‌ است. کانال یوتیوبی Hardware Unboxed نیز Core i9-11900K را بدترین پردازنده پرچم‌دار اینتل در تاریخ دانسته است.

دلیل این اظهارنظرها با گذشت زمان روشن شده است. اینتل می‌کوشید در کنار پردازنده‌های Ryzen 5000 شرکت AMD جایگاهی به دست بیاورد و Core i9-11900K این هدف را به بدترین شکل ممکن محقق کرد!

Core i9-11900K آخرین نسل فرایند ۱۴ نانومتری اینتل بود، فرایندی که اینتل توانست با اعمال تغییرات جزئی در دوره‌ای تقریباً هفت‌ساله آن را ادامه بدهد. Core i9-11900K نقطه عطفی برای اینتل محسوب می‌شد. این پردازنده از گره پردازشی قدیمی استفاده می‌کرد اما در واقع نسبت به نسل قبلی Core i9-10900K هسته‌های کمتری داشت. اینتل تعداد هسته‌های پرچم‌دارش را از ۱۰ هسته به ۸ هسته کاهش داد و درعین‌حال، میزان مصرف برقش را افزایش داد. این پردازنده‌ها در برابر پردازنده‌های ۱۲ هسته‌ای و ۱۶ هسته‌ای تقریباً کم‌مصرف Ryzen 9 5900X و Ryzen 9 5950X شرکت AMD که هر دو عملکرد بهتر و قیمت پایین‌تری دارند، حرفی برای گفتن نداشتند.

 چنین وضعیتی نامطلوب بود. در بررسی‌ها، Core i9-10900K اغلب Core i9-11900K را شکست می‌داد و پردازنده‌های Ryzen شرکت AMD نیز در عملکرد برتری داشتند. اینتل به‌ندرت می‌توانست در بازی‌ها چند فریم بیشتر ارائه دهد اما این مقدار برای توجیه عملکرد کلی پایین‌تر CPU و مصرف برق بسیار بالاتر کافی نبود. اگرچه اینتل طی سال‌های گذشته با مشکلات زیادی روبه‌رو بوده، هیچ پردازنده‌ای بهتر از Core i9-11900K نمی‌تواند نماد مفهوم «هزینه بیشتر، بازدهی کمتر» باشد. 

ازآنجایی‌که اینتل به‌سرعت به Core i9-12900K کاملاً بهبودیافته روی آورد، هنوز هم می‌توانید تأثیر نسل یازدهم پردازنده‌ها را احساس کنید. اینتل تا آن زمان، رهبر بلامنازع بازار بود، درحالی‌که امروزه نقش ضعیف‌تری ایفا می‌کند. این شرکت اغلب برای اینکه بتواند با AMD رقابت کند، مجبور است قیمت محصولاتش را پایین بیاورد. این تغییر درست زمانی اتفاق افتاد که Core i9-11900K عرضه شد.

AMD FX-9590

 هریک از پردازنده‌های Bulldozer (بولدوزر) شرکت AMD را می‌توان در این فهرست قرار داد اما هیچ پردازنده‌ای به‌اندازه FX-9590 نمی‌تواند فاجعه‌بار بودن این معماری را نشان دهد. این پردازنده AMD که شبیه پردازنده‌های نسل یازدهم اینتل است، آخرین تلاش AMD است برای معماری Bulldozer قبل از معرفی معماری Zen .FX-9590 در زمان عرضه، اولین پردازنده‌ای بود که به‌صورت پیش‌فرض (بدون نیاز به اورکلاک) به‌ سرعت ۵ گیگاهرتز می‌رسید. ساخت چنین پردازنده‌ای جهش بزرگی محسوب می‌شد که به قیمت هنگفت مصرف برق تمام شده بود.

اجازه دهید کمی به عقب برگردیم. FX-9590 در واقع از معماری Piledrive (پایل درایو) استفاده می‌کند که تجدیدنظری در طراحی اصلی Bulldozer است. Piledriver پیشرفت فوق‌العاده‌ای محسوب نمی‌شود؛ این معماری برخی مشکلات اساسی Bulldozer را به‌ویژه در زمان‌بندی وظایف روی آرایه عظیم رشته‌های آن برطرف کرد. در پردازنده FX-9590، از معماری کارآمدتر استفاده شد و تا جای ممکن سرعت کلاک افزایش یافت؛ در نتیجه تراشه‌ای با مصرف ۲۲۰ واتی ساخته شد.

این میزان مصرف حتی با استانداردهای امروزی پردازنده‌هایی، مانند Core i9-14900K، هم دیوانه‌وار و بسیار زیاد است، در سال ۲۰۱۲ که این پردازنده عرضه شد، بدتر هم بود. میزان مصرف پردازنده‌های نسل ششم و هفتم اینتل حدود ۸۵ وات بود؛ درحالی‌که مصرف تراشه‌های نسل هشتم این شرکت به‌سختی به ۱۰۰ وات می‌رسیدند. FX-9590 به‌رغم نیاز به مادربرد پرچم‌دار و راه‌اندازی خنک‌کننده مایع قوی برای عملکرد درست جهت ارائه قابلیت‌های خود، از همان سوکت AM3+ استفاده می‌کرد که آن زمان در اختیار بسیاری از پردازنده‌های پایین‌رده AMD بود.

گزارش‌هایی از هنگ‌کردن، دمای بسیار بالا، حتی خرابی مادربرد وجود داشت. بررسی‌های آن زمان ثابت کرد FX-9590 قدرتمند است که با درنظرگرفتن قیمت پایین آن در مقایسه با گزینه‌های رقیب اینتل بسیار تأثیرگذار بود اما به‌محض اینکه هزینه سیستم خنک‌کننده عظیم و مادربردی رده‌بالا را برای جلوگیری از پایین آمدن سرعت پردازنده در نظر می‌گرفتید، متوجه می‌شدید برای استفاده از پردازنده AMD در مقایسه با اینتل، درنهایت هزینه بیشتری پرداخت می‌کنید. این موضوع در بسیاری از موارد به برتری ناچیز AMD به اینتل کمکی نمی‌کرد و پردازنده‌های اینتل با نصف مصرف برق و تعداد هسته‌های پردازنده‌های AMD، عملکرد مشابهی داشتند. 

FX-9590 نمادی از شکست کلی Bulldozer شناخته می‌شود که در اوج آسیب‌پذیری AMD، بیشترین آسیب را به آن زد. ۲۰۱۲، سالی که AMD عرضه شد، زیان ۱.۱۸ میلیارد دلاری شرکت اعلام شد.

 Core i7-7740X اینتل

پردازنده Core i7-7740X اینتل الزاماً پردازنده بدی نیست اما قطعاً گیج‌کننده است. سال‌ها پیش، اینتل فهرستی از پردازنده‌های سری X را برای پلتفرم رده‌بالای مخصوص دسکتاپ (HEDT) ارائه می‌کرد. این شرکت در نسل‌های اخیر، پلتفرم HEDT را کنار گذاشته است. این پلتفرم قبلاً یکی از ارکان اصلی خط تولید اینتل بود. البته AMD با Threadripper 7000 آن را همچنان زنده نگه داشته است. اینتل از دو پلتفرم جداگانه استفاده می‌کرد. HEDT امکان استفاده از مادربردهای قدرتمند با مسیرهای PCIe زیاد، پشتیبانی از حافظه رم پیشرفته و پردازنده‌هایی با تعداد هسته بالا را فراهم می‌کرد، درحالی‌که خط تولید اصلی با قیمت‌های مناسب‌تر در دسترس کاربرانی بود که به امکانات سری X نیاز نداشتند.

اما اینتل تصمیم گرفت کار ناممکنی بکند. این شرکت در تلاشی برای پایین آوردن قیمت پلتفرم HEDT خود (که معمولاً برای پردازنده‌های هزار دلاری استفاده می‌شد.)، مدل‌های پایین‌تری با عنوان Kaby Lake-X معرفی کرد. این سری شامل Core i5-7640X و Core i7-7740X می‌شد که در واقع نسخه‌های گران‌تر و مصرف برق بالاتر مدل‌های Core i5-7600K و Core i7-7700K سری اصلی بودند. تنها تفاوت آن‌ها افزایش جزئی سرعت کلاک بود.

در حقیقت، دلیلی برای خرید این قطعات وجود نداشت. برای استفاده از تراشه‌های Kaby Lake-X (کبی لیک ایکس) باید روی پلتفرم HEDT بسیار گران‌تر اینتل سرمایه‌گذاری می‌کردید. علاوه‌براین، اینتل تصمیم گرفت گرافیک مجتمع را از این تراشه‌ها حذف کند و درعین‌حال نسبت به مدل‌های مشابه سری اصلی قیمت بالاتری طلب کند. نتایج این تصمیم واضح بودند. کانال یوتیوبی کینگرو (Kingru) دریافت Core i7-7740X تقریباً عملکردی مشابه Core i7-7700K اما مصرف برق و قیمت بالاتری دارد. بدتر اینکه Core i7-7700K ارزان‌تر با کمی سرعت اورکلاک بالاتر عملکرد بهتری داشت.

باوجود هزینه اضافی پلتفرم X299 اینتل برای استفاده از Core i7-7740X، این پردازنده حتی به تمام مسیرهای PCIe که این پلتفرم از آن‌ها پشتیبانی می‌کرد، دسترسی نداشت و به همان 16 مسیر موجود در Core i7-7700K محدود می‌شد. مشخص است که اینتل قصد داشته در کنار امکان ارتقا به پردازنده‌های گران‌تر سری X در آینده، با عرضه Core i7-7740X راهی ارزان‌تر برای ورود به پلتفرم X299 ارائه دهد اما این نقشه شکست خورد.

مشکلات اینتل به این‌جا ختم نمی‌شد. مدتی قبل از عرضه تراشه‌های جدید رایزن AMD، درست چند ماه قبل از عرضه Core i7-7740X، شرکت AMD پردازنده‌های قدرتمند Ryzen 1000 خودش را معرفی کرد که هسته‌های بیشتر و قیمت پایین‌تری نسبت به رقبای اینتل داشتند. در آن زمان، تغییر نام Core i7-7700K روی پلتفرمی گران‌تر تصمیمی غیرمنطقی به نظر می‌رسید. اینتل نه‌تنها برای بهبود جایگاه ضعیف خودش در برابر AMD کاری نمی‌کرد، بلکه از علاقه‌مندان می‌خواست هزینه بیشتری بپردازند.

AMD Phenom

AMD برای رقابت با پردازنده‌های اینتل با میکرومعماری K6، پردازنده‌های Athlon (آتلون) خودش را عرضه کرد. محصولات اولیه تحت برند Athlon چنان موفق بودند که AMD تا امروز از همین برند استفاده می‌کند؛ البته برای معماری‌های قدیمی‌تر Zen Athlon برند آتلون. AMD را از سازنده سی‌پی‌یو درجه دو به شرکتی قدرتمند که امروزه می‌شناسیم، تبدیل کرد. تا سال ۲۰۰۷، پس از عرضه اولین پردازنده چهارهسته‌ای دسکتاپ اینتل، همه منتظر پاسخ تیم سرخ (لقب AMD) بودند.

پاسخ AMD به این انتظارات پردازنده فنوم (Phenom) بود. این پردازنده مجموعه‌ای از پردازنده‌های چهارهسته‌ای است که برای مقابله با سری بسیار محبوب Core 2 Quad اینتل طراحی شده بود اما این پاسخ بیشتر شبیه حرکتی محتاطانه بود تا اقدامی انقلابی. AMD قبل از عرضه Phenom با مشکلات زیادی دست‌وپنجه نرم می‌کرد؛ مشخصات دقیق و قیمت‌ها تا لحظه آخر مشخص نبودند و AMD قبل از عرضه پردازنده هیچ اطلاعاتی درمورد عملکرد به اشتراک نمی‌گذاشت. بزرگ‌ترین مشکل باگی بود که درست قبل از عرضهٔ Phenom کشف شد و می‌توانست باعث هنگ‌کردن کامل سیستم شود. AMD از طریق BIOS (بایوس) راه‌حلی ارائه داد اما مشخص شد این راه‌حل به‌صورت متوسط عملکرد را تا ۲۰ درصد کاهش می‌دهد.

بدون تردید، با ورود اولین پردازنده‌های Phenom به بازار اوضاع بد شد. حتی یک پردازنده میان‌رده Core 2 Quad اینتل می‌توانست از Phenom 9900 پرچم‌دار در بیشتر زمینه‌ها پیشی بگیرد؛ از استفاده عمومی برای پلتفرم دسکتاپ گرفته تا بهره‌وری و بازی. اوضاع وقتی بدتر شد که پردازنده AMD در مقایسه با رقیب اینتلی با قیمت بیشتری عرضه شد. AMD سرانجام پردازنده‌های چهارهسته‌ای Phenom را عرضه کرد اما آن‌ها ارزش خرید نداشتند.

سایت فناوری آناند تک (AnandTech) به‌خوبی به اصل موضوع اشاره کرد و نوشت: «اگر امروز به‌دنبال تغییر نگهبان هستید، این اتفاق نخواهد افتاد.» در نقد و بررسی دیگری هم آناند لال شیمپی، (Anand Lal Shimpi) منتقد، Phenom را «بزرگ‌ترین ناامیدی» AMD تا‌به‌امروز دانست.

AMD درنهایت با Phenom II و به کمک ارائه پردازنده‌های چهارهسته‌ای مقرون‌به‌صرفه‌تر برای بازار میان‌رده دوباره جایگاهش را به دست آورد اما اینتل با Core i7 جدیدش پیش می‌رفت ولی AMD در فاصله بین عرضه پردازنده‌های Athlon و Phenom II، به‌دلیل عملکرد ناامیدکننده و قیمت بالای تراشه‌های اصلی Phenom تقریباً هیچ پیشرفتی نداشت.

Pentium 4 Willamette اینتل

پردازنده‌های نسل پنتیوم ۴ اینتل درنهایت به موفقیتی بزرگ تبدیل شدند و اولین تراشه‌های اینتل با قابلیت Hyper Threading یا فراریسمانی (تقسیم یک پردازش به بخش‌های کوچک و انجام هم‌زمان آن‌ها) به شمار می‌رفتند. همچنین این نسل برند Extreme Edition را به خط تولید اینتل معرفی کرد که این برند تا چند نسل از پردازنده‌های سری X نیز ادامه پیدا کرد. بااین‌حال در معرفی اولیه‌ پنتیوم ۴، اوضاع به این شکل نبود. نسل اول این تراشه‌ها که با اسم رمز Willamette (ویلامت) شناخته می‌شدند، نیمه‌کاره و گران‌قیمت بودند؛ این پردازنده‌ها فقط از تراشه‌های ارزان‌تر Athlon (آتلون) شرکت AMD شکست نخوردند، بلکه حتی از مدل‌های قبلی Pentium III اینتل نیز عقب ماندند.

باید به خاطر داشته باشید که پنتیوم ۴ در دوران پردازنده‌های تک‌هسته‌ای عرضه شد. مدل‌های این نسل براساس سرعت کلاک از هم جدا می‌شدند، نه شماره‌ مدل. اولین پردازنده‌های Pentium 4 فرکانس ۱.۴ و ۱.۵ گیگاهرتز داشتند. حتی یک پردازنده‌ Pentium III با فرکانس یک گیگاهرتز هم می‌توانست از پس مدل ۱.۴ گیگاهرتزی Pentium 4 بربیاید، درحالی‌که پردازنده‌ ۱.۲ گیگاهرتزی Athlon مبتنی بر Thunderbird (تاندربرد) شرکت AMD که چند ماه قبل عرضه شده بود، در آزمایش عملکرد پردازشی، هر دوی این تراشه‌ها را به‌راحتی شکست می‌داد؛ نتایج رقابت حتی بدتر هم بود.

هنگام عرضه‌، این پردازنده‌ها راه‌حلی موقتی به نظر می‌رسیدند. اینتل آن‌ها را با وعده‌ سرعت کلاک بالاتر در آینده عرضه کرد، وعده‌ای که درنهایت نسل Pentium 4 آن را برآورده کرد. بااین‌حال، این نسل همچنان به مشکلات زیادی دچار بود. مهم‌ترین مشکل تصمیم اینتل برای استفاده از RDRAM به‌جای DDR SDRAM بود. RDRAM به‌دلیل پیچیدگی ساخت گران‌تر از DDR SDRAM بود. این موضوع آن‌قدر نگران‌کننده بود که اینتل دو نوار از حافظه‌ RDRAM را همراه هر CPU بسته‌بندی‌شده Pentium 4 (پنتیوم 4) ارائه می‌داد.

این مشکل علاقه‌مندان به ساخت کامپیوتر شخصی نبود، بلکه شرکای اینتل گرفتار آن شده بودند که نمی‌خواستند هزینه‌ RDRAM را بپردازند، درحالی‌که DDR SDRAM ارزان‌تر بود و عملکرد بهتری داشت. (امروزه DDR SDRAM هنوز هم با استانداردهایی، مانند DDR4 و DDR5، استفاده می‌شود.) درنهایت، اینتل پردازنده‌هایی را ارائه می‌داد که نه‌تنها رقبا آن‌ها را شکست داده بودند، بلکه حتی از نسل قبلی اینتل نیز عقب افتاده بودند. بدتر اینکه به‌دلیل رابط عجیب حافظه گران‌تر هم بودند.

اینتل در ماه‌های بعد، تراشه‌های Pentium 4 را با سرعت کلاک بالاتر و رابط DDR مناسب عرضه کرد. این برند درنهایت به کمک Hyper Threading و Extreme Edition موفق شد اما موفقیت اولین پردازنده‌های Pentium 4 واقعاً ناامیدکننده بود.

AMD E-240

در این فهرست روی پردازنده‌های دسکتاپ تمرکز می‌کنیم اما پردازنده موبایل E-240 شرکت AMD به‌قدری وحشتناک است که حتماً باید در این لیست جا بگیرد. سرعت این پردازنده تک‌هسته‌ای موبایل می‌تواند به ۱.۵ گیگاهرتز هم برسد؛ بنابراین ممکن است فکر کنید در دهه ۲۰۰۰ عرضه شده است اما در اشتباهید. این پردازنده ۲۰۱۱ عرضه شد! حتی در آن زمان هم ضعیف‌ترین پردازندهٔ نسل دوم Core i3 اینتل دو هسته و چهار رشته داشت. اینتل اولین پردازندهٔ Core Duo را سال ۲۰۰۶ برای لپ‌تاپ‌ها عرضه کرد.

هیچ‌وقت انتظار زیادی از E-240 نمی‌رفت. این پردازنده روی پلتفرم Brazos شرکت AMD عرضه شد که تراشه‌های کم‌مصرفی بودند و برای رقابت با سری Atom شرکت Intel ساخته شده بودند اما E-240 هنگام عرضه در سال ۲۰۱۱ هم عقب‌مانده بود؛ استاندارد Atom دو هسته بود و حتی گزینه‌های قدرتمندتر AMD در این محدوده، مانند E-300 و E-450، دو هسته داشتند. E-240 با تمرکز بر ساخت پردازنده برای لپ‌تاپ‌های ارزان‌قیمت ایجاد شده بود اما حتی با این معیار هم چندین سال از زمان خودش عقب بود.

بدتر اینکه E-240 با یک کنترل‌کننده حافظه تک‌کاناله طراحی شده بود که باعث می‌شد سرعت پایین پردازنده کمتر هم بشود؛ این تراشه با تنها یک هسته و بدون پشتیبانی از چندین رشته باید هم‌زمان فقط از پس یک کار برمی‌آمد. این موضوع تأثیر بسزایی بر عملکردش داشت و باعث می‌شد E-240 نسبت به E-350 که دوهسته‌ای بود، تا ۳۶ درصد عملکرد ضعیف‌تری داشته باشد. نوت‌بوک‌چک (NotebookCheck) در بررسی خود از لپ‌تاپ اچ‌پی 635 که از E-240 استفاده می‌کرد، نوشت: «ما فقط می‌توانستیم مخالفتمان را با این موضوع نشان دهیم.»

صرف اینکه یک پردازنده تنها ضعیف باشد، آن را به یکی از بدترین‌ها در تمام دوران تبدیل نمی‌کند. گزینه‌های زیادی از AMD و Intel برای لپ‌تاپ‌های ارزان‌قیمت وجود دارند که قدرتمند نیستند، اما E-240 در زمان خودش واقعاً پردازنده آزاردهنده‌ای بود. به نظر می‌رسد هدف اصلی این تراشه فریب خریداران ناآگاه و فروش پردازنده‌ای به آن‌ها بود که سه یا چهار سال از زمان خودش عقب بود.

Itanium اینتل

امروزه همه ما اینتل را قهرمان معماری مجموعه دستورالعمل x86 (ISA) می‌شناسیم. این شرکت معماری x86 را همراه موجی از ماشین‌هایی که درحال‌حاضر از مجموعه دستورالعمل Arm استفاده می‌کنند، توسعه داد. این شرکت پرچمش را تکان می‌دهد تا ثابت کند x86 هنوز نمرده است. بااین‌حال، اوضاع همیشه به این شکل نبود. اینتل در برهه‌ای می‌خواست با توسعه ISA جدید، فرزند خودش را نابود کند. معماری ایتانیوم (Itanium) اینتل و مجموعه پردازنده‌هایی که همراه آن عرضه شدند، سرمایه‌گذاری مشترکی بین اینتل و اچ‌پی برای توسعهٔ ISA با توانایی آدرس‌دهی ۶۴ بیتی بود که شکست بزرگی محسوب می‌شد.

احتمالاً تا‌به‌حال اسم Itanium را نشنیده‌اید؛ چون هرگز واقعاً در بازار اصلی عرضه نشده است. اولین باری که Itanium وارد صحنه شد، تغییری اساسی در محاسبات به شمار می‌رفت. این پردازنده پاسخ اینتل به PowerPC و مجموعه دستورالعمل RISC آن بود و ISA شصت‌وچهاربیتی را بدون افت عملکرد برای برنامه‌های 32 بیتی ارائه می‌داد. حداقل این ادعای اینتل و اچ‌پی بود. در واقعیت، رقبای RISC بسیار سریع‌تر بودند و حتی یک سال قبل از عرضه Itanium به مراکز داده، شرکت ای‌ام دی ISA x86-64 خودش را منتشر کرد که نسخه توسعه‌یافته x86 بود و می‌توانست برنامه‌های 64 بیتی را اجرا کند؛ این معماری هنوز هم استفاده می‌شود.

بااین‌حال، Itanium پشتوانه زیادی داشت. آن‌قدر زیاد که اینتل آن را تا دهه‌ها پس از سال ۲۰۰۱، اولین باری که پردازنده‌ها معرفی شدند، زنده نگه داشت. اچ‌پی و اینتل سال ۱۹۹۴ مشارکتشان را اعلام کردند و تا ژوئیه ۲۰۰۱ که Itanium عرضه شد، برندهای بزرگی، مانند دل، آی‌بی‌ام، کامپک و هیتاچی، برای آینده‌ای که اینتل و اچ‌پی پیش‌بینی کرده بودند، قرارداد همکاری امضا کرده بودند اما فقط چند سال بعد، تقریباً تمام پشتیبانی از Itanium از بین رفت و اینتل با توسعه نسخه توسعه‌یافته x86-64، حرکت AMD را تکرار کرد.

اینتل به‌رغم اینکه هرگز وارد بازار اصلی نشد، از لحاظ فنی تا ۲۰۲۱ تراشه‌های Itanium را عرضه می‌کرد. این شرکت سال ۲۰۱۱، حتی پس‌ از اینکه معماری x86-64 خودش را به‌عنوان ISA غالب در کل بازار رایانه‌های شخصی ثابت کرده بود، همچنان اصرار بر پشتیبانی از Itanium داشت. بااین‌حال، چرخه عمر طولانی Itanium اشتباه نبود. سال ۲۰۱۲، اسناد دادگاهی که به‌عنوان بخشی از دعوای حقوقی اوراکل و اچ‌پی درمورد پردازنده‌های Itanium مطرح شد، نشان داد اچ‌پی از ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۷ مبلغ ۶۹۰ میلیون دلار برای ادامه تولید تراشه‌ها به اینتل پرداخته است. اچ‌پی برای اینکه Itanium را سر پا نگه دارد، به اینتل پول پرداخت می‌کرد.

رایانه‌های شخصی جریان اصلی هرگز با پردازنده‌های Itanium عرضه نشدند اما این پردازنده‌ها همچنان یکی از بزرگ‌ترین شکست‌های صنعت کامپیوتر شناخته می‌شوند. گرچه ابتدا انقلاب معرفی شده بودند، در دهه‌های پس از عرضه Itanium، اینتل همچنان مقیاس استفاده از ISA را کاهش داد تا اینکه درنهایت این معماری منسوخ شد.