صنایع دستی گیلان چیست؟

استان گیلان یکی از استان های شمالی کشور است که با جمهوری آذربایجان مرز بین المللی دارد. این استان دهمین استان پرجمعیت و از نظر تراکم جمعیت سومین استان پرجمعیت کشور است. مرکز این استان شهر رشت، پرجمعیت‌ترین شهر منطقه ساحلی دریای خزر و مهم‌ترین بندر ایران در دریای خزر (بندر انزلی) در این استان است.
بر اساس کاوش های باستان شناسی انجام شده در محوطه باستانی مارلیک در شهرستان رودبار استان گیلان، استان گیلان مهد تمدن باستانی با قدمت 3000 سال است.
باستان شناسان بر این باورند که محوطه باستانی مارلیک آرامگاه فرمانروایی است که در اوایل هزاره اول پیش از میلاد در این مناطق زندگی می کردند. استان گیلان دارای طبیعت جنگلی و آب و هوای معتدل و مرطوب است. مهمترین فعالیت اقتصادی استان کشاورزی است و صنایع فعال استان نیز با فرآوری محصولات کشاورزی مرتبط است. مانند کارخانه های برنج و چای و ...
استان گیلان در تولید چای، زیتون، فندق و بادام زمینی رتبه اول کشور را دارد و بعد از استان مازندران دومین تولیدکننده برنج است. در سال های اخیر کشت کیوی در مناطق شرقی استان رواج خاصی پیدا کرده است.
یکی دیگر از فعالیت های مهم اقتصادی در ایران تولید ابریشم است که حدود 80 درصد تولید ملی ابریشم استان را به خود اختصاص داده است. قدیمی ترین فعالیت کشاورزی در استان گیلان کشت توت برای پرورش کرم ابریشم است. استان گیلان در بخش شیلات و شیلات نیز بسیار فعال است و علاوه بر صید انواع ماهیان خوراکی در دریای شمال، نیمی از تولید خاویار کشور را نیز در اختیار دارد.
جاذبه های فراوان و میراث تاریخی منحصر به فرد، استان گیلان را به یکی از قطب های گردشگری کشور تبدیل کرده است که سالانه بیش از 5 میلیون گردشگر را به خود جذب می کند. این منطقه سرسبز شمالی سوغاتی های زیادی برای گردشگران و گردشگران دارد که برخی از آنها مانند فومن و بیسکویت لاهیجان آنقدر معروف هستند که کمتر کسی از آنها اطلاع دارد. برای آشنایی بیشتر با سوغات منطقه گیلان با ما همراه باشید.

سوغات خوراکی

رشته‌ خشکار

این شیرینی سنتی گیلانی که برای افطار در ماه مبارک رمضان تهیه می‌شود، قدمتی طولانی دارد و در برخی مناطق نیزنجه (نام محلی پخت شیرینی) یک امر خانوادگی است. مواد اصلی این شیرینی شیر، آرد برنج، دانه گردو، هل، دارچین و شکر است. برای ساخت این نخ های شیرینی پزی ابزار خاصی به نام شانه آویزان وجود دارد. شانه آویز یک قیف برنجی با 6 لوله باریک و منظم است. از تابه مسی برای سرخ کردن رشته نیز استفاده می شود و هر چه خلوص آن بیشتر باشد در کیفیت دسر موثرتر است. مراحل مختلفی برای پختن رشته فرنگی توخالی وجود دارد. تهیه رشته، گذاشتن مواد خشک (داخل مواد با هل و گردو خرد شده) روی رشته، سرخ کردن و خیساندن در آب و شربت شکر با دارچین.
این دسر چرب و بسیار شیرین را که معمولا با چای مصرف می کنند به دو صورت می توان خرید؛ یعنی نودل شکم پر، داغ و آماده مصرف و خام. اگر نودل خام را خام می‌خرید، باید آن‌ها را در خانه با مراحل سرخ کردن و شربت درست کنید.

باقلوای یاس

باقلوا نوعی شیرینی است که خمیر آن از شیر و زرده تخم مرغ تهیه می شود و لایه میانی آن مغزهای خرد شده مانند گردو، بادام و پسته، ادویه طبیعی و پودر قند دارد. این نوع شیرینی را پس از پخت در شربت مخصوص فرو می برند. در استان گیلان به دلیل فراوانی گل یاس، برخلاف باقلوای معمولی که هسته آن طعم هل دارد، طعم بادام به کار رفته در باقلوا شبیه گل یاس است. بعد از اینکه بادام های پوست کنده خوب خشک شدند در ظرف درب دار قرار می دهند و گل های یاس را می گذارند. روز بعد، یاس خشک شده با گل های تازه جایگزین شد. این روند تا زمانی ادامه می یابد که بادام بوی یاس می دهد. بادام معطر در باقلوا همراه با پودر قند استفاده می شود.
آن را حرکت دهید

حلوا یکی از جاذبه های گردشگری استان گیلان است. این نوع حلوای مرغوب که توسط زنان روستایی در دیگ های مسی سفیدکاری شده درست می شود بسیار خوش رنگ است. برای تهیه این محلول ابتدا کمی «با» خرد شده را با آب و کمی شکر بجوشانید تا آب کاملا حل شود. سپس حبوبات پخته شده را خرد کرده و با شکر و گوشت خوک بپزید. در پایان پخت بادام و هل خرد شده را اضافه می کنیم. وقتی حلوا به صورت خمیر منسجمی در آمد و از ظرف جدا شد، آن را پهن کرده و پودر بادام زمینی را روی آن بپاشید و آن را روم کنید.

نان خلفا (کلیسا)
پخت این شهر برای 13 روز بدر در بسیاری از نقاط گیلان و همچنین در برخی شهرها مانند آستانه اشرفیه رواج بیشتری دارد. از کدو حلوایی در آشپزی، مخلوط آرد گندم و آرد برنج، آرد خرفه و مقداری نمک استفاده می شود و برای تهیه آن خمیر زیادی لازم است. این نان محلی در «گاماچ» طبخ می شود. گامچ نوعی دیگ سفالی است که بالای آتش گذاشته و پشت آن نان می پزند.

نان تمیجان

یکی از نان های سنتی گیلان است که به نام روستای تاریخی تمیجان رودسر نامگذاری شده است.این طرز تهیه خمیر نان خاص از آرد برنج تهیه می شود. تابه های تامی بیضی شکل، نازک و در ماهیتابه چدنی به نام دیگ پخته می شوند. پخت این نان در مناطق روستایی استان در روزهای خاصی مرسوم است. این نان که برای پذیرایی از میهمانان در جشن ها پخته می شود و اغلب با حلواشکی خورده می شود، قبل از غروب آفتاب در اولین شب جمعه ماه رجب که به شب آرزوها نیز معروف است، پخته می شود و همراه با حلوا یا مقداری خرما بین همسایگان و اقوام توزیع می شود. این نان محلی خوشمزه در بازارهای هفتگی شهرهای مختلف استان موجود است.

پنیر سیاه‌مزگی

این پنیر یکی از لبنیات مورد علاقه مردم گیلان است که هم مورد استقبال مسافران و هم گردشگران قرار می گیرد. این پنیر زرد و پرچرب از نظر طعم در بین پنیرهای تولید شده در ایران بی نظیر است و با بهترین پنیرهای فرانسه رقابت می کند. برای تهیه این پنیر از شیر گوسفندی تازه دوشیده شده استفاده می شود که هنوز گرم است و هنوز از خامه پاک نشده است. مرحله دیگری در تولید این نوع پنیر. که نقش مهمی در کیفیت و طعم دارد. تولید سنتی پنیر سیاهمزگی در بخش سیاهمزگی بخش شفت استان گیلان رایج است و صاحبان مزارع اغلب آن را در نیمه دوم سال تولید می کنند. در این نوع پنیر، هر چه مدت طولانی تری تهیه شود، کیفیت آن بهتر است، بنابراین پنیر کهنه گرانتر از تازه است. در بازارهای هفتگی شهرهای دیگر نیز موجود است. استان ها نیز

زیتون

شهرستان رودبار در جنوب استان گیلان به باغات زیتون معروف است. باغ زیتون رودبار قدمتی طولانی دارد و در سفرنامه ناصرخسرو از آن یاد شده است.

بادام زمینی

شهرستان آستانه اشرفیه با تولید 80 درصد بادام زمینی کشور، تولید کننده اصلی این محصول در کشور است. بیشتر مردم این شهر به کشت بادام زمینی می پردازند. فصل کاشت بادام زمینی از اوایل اردیبهشت تا اواسط ژوئن و برداشت از اواسط شهریور تا اواخر مهر انجام می شود. بادام زمینی آستانه اشرفیه با کیفیت ترین کره بادام زمینی دنیاست و داشتن دانه های درشت و طعم خوب از ویژگی های آن است.

صنایع دستی

این یکی از صنایع دستی گیلان است که در اکثر نقاط استان رواج دارد. در منطقه گیلان الیافی که برای بافت قالی به کار می رود از کلوش (ساقه برنج) یا ساقه نی و گیاهان خودرویی که در کنار باتلاق ها و تالاب ها می رویند، تهیه می شود. البته رونق تولید فرش در منطقه بخشی از زمین های زراعی منطقه را به سمت کاشت نهال شاهدانه برای تولید الیاف نساجی سوق داده است. از آنجایی که کشاورزان گیلانی در روزهایی که کار کشاورزی سبک است و زنان روستایی نیز در بیشتر روزهای سال حصیر بافی می‌کنند، این هنر جزء کارهای خانه است و از نظر تعداد در رتبه سوم منطقه قرار دارد. در منطقه گیلان تخت های حصیری ساده و طرح دار با استفاده از دستگاه حصیری بافته می شود، شبیه به دار سفالی، انواع ظروف سفره و کلاه حصیری با دست بافته می شود. در سالهای اخیر صنایع دستی حصیربافی مانند منجوق بافی و بامبو بافی نیز در منطقه گیلان توسعه یافته است.

رشتی‌دوزی

یکی از لباس‌های سنتی ایرانی است که به قلاب‌بافی رشتی نیز معروف است و روشی برای گلدوزی لباس با نخ ابریشم است. قدمت دقیق این هنر در این منطقه مشخص نیست، اما طبق اسناد تاریخی، همزمان با وزن پارچه‌های ابریشمی در طبرستان و گیلان، پارچه‌های رشتی نیز رواج زیادی داشته است. در گذشته مرغوب‌ترین پارچه ابریشمی ایرانی در گیلان ساخته می‌شد و به همین دلیل توری بسیار محبوب است. نمونه‌هایی از لباس‌های قدیمی که با توری آراسته شده‌اند در موزه آستاز قدس رضوی نگهداری می‌شوند و نقاشی‌های گیلانیزی در فهرست آثار ملی به‌عنوان میراث فرهنگی ثبت شده است. لباس های رشتی معمولاً از پارچه ماهوت که نوعی پارچه پشمی با بافت ظریف است تهیه می شود. رشتی دوزی به سه صورت ساده، نرم و درهم دوخته می شود و طرحی خاص دارد. نوک قلاب او که دسته چوبی دارد خم نمی شود و بریده می شود و مجسمه چوبی او جرده نام دارد. در گذشته علاوه بر تزیین منزل با توری و پارچه، از این روش برای تزیین مقبره سالمندان نیز استفاده می شد. مسافران می توانند علاوه بر پرده، فنجان، جام، لباس و کلاه، رومیزی و تخت های توری تزئین شده، دمپایی های تزیین شده زنانه را در مسیر خود به سمت گیلان خریداری کنند.

نمدمالی

نمد کردن روشی برای ایجاد نمد است و نمد کردن یک پایه سنتی از پشم است. نمدکاری قدیمی ترین روش تولید فرش و یکی از سخت ترین صنایع دستی است. نمد از پشم بهاره گوسفند سابقه طولانی در روستاهای اطراف دریای خزر دارد، زیرا بستر مناسب برای مناطق مرطوب و بارانی است. در نمد، بافت بافته نمی شود و با ایجاد فشار، رطوبت و حرارت در محیط قلیایی، شرایط به هم پیوستن الیاف پشم را فراهم می کند. فیلد به جز بالشتک کاربردهای دیگری نیز دارد. در گذشته کلاه و لباس رایج بود و اکنون برای تزئین نیز استفاده می شود.