عوارض مصرف زیاد ویتامین ها چیست؟ و انواع ویتامین ها

ویتامین ‌ها ترکیبات آلی هستند که برای سوخت و ساز مواد غذایی و اعمال حیاتی بدن لازم می باشند. مصرف بیش از حد ویتامین ‌ها و مکمل ‌های غذایی می‌ تواند عوارض جانبی ناخوشایند یا حتی جدی برای افراد داشته باشد. زیرا بدن انسان تنها به مقدار کمی از گروه ویتامین ها نیاز دارد، اما امروزه برخی افراد، به صورت خودسرانه از ویتامین‌ ها و مکمل‌ های غذایی در برنامه غذایی روزانه خود استفاده می‌ نمایند.

عموما افراد برای اینکه دچار کمبود این مواد نشوند، روزانه مقادیر زیادی از گروه های مختلف ویتامین را مصرف می نمایند که ممکن است مصرف را تا جایی ادامه ‌دهند که علائم مسمومیت با مقادیر بالای این ویتامین‌ ها در آنها بروز کند. آزادانه بودن توزیع و فروش ویتامین‌ ها در کشورمان نیز می تواند سبب بروز این علت نیز باشد. باید توجه داشت برخی از ویتامین ‌ها به هیچ وجه نباید به صورت مکمل مصرف شود.

دسته ‌بندی ویتامین‌ ها

به ‌طور کلی ویتامین ‌ها در دو گروه ویتامین ‌های محلول در چربی و ویتامین ‌های محلول در آب تقسیم‌ می شوند.

• ویتامین ‌های محلول در آب

۹ ویتامین محلول در آب وجود دارد که در بدن ذخیره نمی شوند. تمامی ویتامین‌ های محلول در آب از طریق ادرار، دفع خواهند شد. اگرچه مقدار کمی از این ویتامین‌ ها در بدن ذخیره می‌ شوند، اما مصرف این ویتامین ‌ها باید بطور منظم باشد تا از عوارض کمبود ناشی از آنها در بدن جلوگیری شود. ویتامین B۱۲ تنها ویتامین محلول در آب است که می تواند برای سال‌ ها در کبد ذخیره شود.

• ویتامین‌ های محلول در چربی

این دسته از ویتامین ‌ها در بافت‌ های چربی بدن ذخیره می ‌شوند. چهار ویتامین محلول در چربی شامل ویتامین ‌های A ،D ،E و K  می باشند. ویتامین ‌های محلول در چربی همراه وعده‌ های غذایی چرب به سادگی جذب بدن خواهند شد.

ناراحتی معده

معمولا اولین علامتی که نشان می ‌دهد بیش از حد ویتامین یا مکمل مصرف نموده ‌اید، واکنش معده و روده می باشد. در برخی از موارد که ویتامین ها با معده خالی مصرف شود، ممکن است حالت تهوع، استفراغ، گرفتگی‌ های معده یا اسهال را تجربه نمایید.
از این رو بهتر است مصرف ویتامین ها، همراه با غذا میل شود. همچنین مصرف مکمل ها ممکن است بیشتر از نیاز بدن باشد و بدن تحمل آن را نداشته باشد. برای جلوگیری از این عارضه و ایمنی بهتر بدن، باید قبل از شروع یک رژیم جدید برای مصرف ویتامین ها یا مکمل ها با پزشک خود مشورت نمایید.  دریافت زیاد روی (زینک) هم علائمی مانند سوء مصرف ویتامین C را در  افراد ایجاد می‌ نماید و منجر به بروز ناراحتی های معده شود.

ریزش مو

یکی از عوارض جانبی مصرف بیش از حد ویتامین A ریزش مو می باشد. ویتامین A یک ویتامین محلول در چربی است، اما برخلاف ویتامین ‌های محلول در آب که بدن هر گونه میزان اضافی در ادرار را دفع می‌ نماید، ویتامین ‌های محلول در چربی در چربی بدن ذخیره خواهند شد.
اگر این ویتامین را بیش از حد مصرف نمایید، می ‌تواند منجر به بروز مسمومیت شود. دریافت مقادیر زیاد سلنیوم نقشی مؤثر در ریزش مو  و بروز خستگی و اختلالات عصبی در افراد را نیز دارد.

افزایش خطر ابتلا به سرطان

بر اساس تحقیقات، مصرف بیش از اندازه مکمل ‌های بتاکاروتن یا ویتامین E یا مقادیر بیش از حد بیوتین (ویتامین B۷)، نشان می دهد که این مواد خطر ابتلا به سرطان را افزایش خواهد داد. مصرف بیش از اندازه مکمل ‌های ویتامین E یا بتاکاروتن ممکن است پیامد های ضعیف ناشی از بیماری قلبی را نیز افزایش دهند. همچنین بر طبق مطالعات صورت گرفته نشان می دهد، خطر ابتلا به سرطان ریه، با مصرف مگادوز بیوتین (پنج تا ۱۰ میلی گرم در روز) در مردان افزایش می ‌یابد.

مشکلات عصبی

بر طبق تحقیقات مصرف بیش از حد برخی از ویتامین ‌ها، مانند ویتامین B۶ نیز می‌ تواند منجر به مشکلات عصبی مانند نوروپاتی (بی‌حسی) یا سوزن سوزن شدن بدن شود. بهتر است برای جلوگیری از این عارضه، از مصرف بیش از حد توصیه شده روزانه ویتامین پرهیز نمایید.

خونریزی بیش از حد

مصرف ویتامین E نباید به صورت خودسرانه صورت گیرد، زیرا یکی دیگر از موارد بالقوه خطرناک مصرف ویتامین یا مولتی ‌ویتامین حاوی ویتامین E، خونریزی بیش از حد می باشد. بر خلاف تصور اغلب افراد که فکر می کنند، مصرف ویتامین E به دلیل بالا بودن آنتی ‌اکسیدان آن می تواند خوب باشد، اما تحقیقات نشان داد که خطر مصرف بیش از اندازه، بیشتر از فواید موجود در آن است. زیرا  ویتامین E خون را رقیق می‌ کند و می ‌تواند آسیب ‌های جزئی را به دوره ‌های خونریزی جدی تبدیل نماید.

سنگ کلیه بر اساس سوء مصرف ویتامین  C

بر اساس تحقیقات نشان می دهد که اگر بزرگسالان روزانه بیشتر از هزار میلی‌گرم ویتامین C را مصرف نمایند، احتمال بروز سنگ ‌های کلیوی از جنس کلسیم اگزالات در آنها افزایش می یابد. زیرا ویتامین C در مسیر متابولیسم خود اگزالات تولید می ‌کند که این اگزالات باید از طریق ادرار دفع شود، اما وقتی غلظت اگزالات از حدی بالاتر ‌رود به شکل کلسیم اگزالات در ادرار رسوب خواهد کرد.

پوسیدگی استخوان ناشی از مسمومیت با ویتامین  D

ویتامین D نقش مهمی در جذب کلسیم و متابولیزم استخوان ها را ایفا می نماید و دریافت آن به میزان کافی برای حفظ استخوان ها حیاتی است. با این حال، افزایش مصرف ویتامین D می تواند به سلامت استخوان صدمه بزند. اگرچه بسیاری از علائم افزایش ویتامین D به بالا رفتن میزان کلسیم خون نسبت داده می شود، بعضی محققان بر این باورند که دوز بالای ویتامین D منجر به پایین آمدن میزان ویتامین K2 در خون می شود. یکی از مهم ترین وظایف ویتامین K2 حفظ کلسیم استخوان و جلوگیری از ورود آن به خون است.

افزایش میزان ویتامین D باعث کاهش فعالیت ویتامین K2 می شود. بهتر است برای جلوگیری از پوسیدگی استخوان زیاد از مکمل ویتامین دی استفاده نکنید و از مکمل ویتامین K2 استفاده کنید. همچنین می توانید غذاهای سرشار از ویتامین K2، مانند گوشت و لبنیات، مصرف نمایید.