اختلال سلوک چیست؟

اختلال سلوک نوعی بیماری روانی است که در کودکان تشخیص داده میشود و در آن کودکان رفتار خشونتآمیز، تهدیدآمیز یا ارعابکننده مداوم یا مکرر از خود نشان میدهند که خارج از هنجارهای اجتماعی است. این رفتار میتواند نسبت به افراد، حیوانات یا داراییهای دیگر باشد یا میتواند مستقیماً قوانین را نقض کند، مانند نادیده گرفتن الزامات والدین یا مدرسه.

برای مشاوره با روانپزشک کودک در تهران اینجا کلیک کنید

اگر رفتارها قبل از 10 سالگی ظاهر شوند، می توان اختلال سلوک را زودرس تشخیص داد یا اگر رفتارها بعد از آن رخ دهد، به عنوان شروع نوجوانی تشخیص داده می شود.

این مقاله علائم، علل و عوامل خطر، معیارهای تشخیصی و گزینههای درمانی برای کودکان مبتلا به اختلال سلوک را ارائه میکند.

علائم و نشانه های اختلال سلوک

برخی از علائمی که کودک ممکن است داشته باشد یا در خطر ابتلا به اختلال سلوک باشد عبارتند از:

• افزایش مشکل با همسالان در طول زمان

• افزایش مبارزات با دانشگاهیان در طول زمان یا غیبت از مدرسه

• پرخاشگری نسبت به افراد و/یا حیوانات

• ایجاد خشونت فیزیکی یا جنسی

• بی توجهی به هنجارها یا قوانین اجتماعی

• تخریب اموال

• فریبکاری یا دزدی

این علائم معمولاً با گذشت زمان ظاهر می شوند و کودک می تواند برخی یا بسیاری از آنها را نشان دهد. توجه به این نکته مهم است که مشکل در مدرسه یا با همسالان، رفتارهای پرخاشگرانه و سایر چالشهای مخالف به تنهایی به این معنی نیست که کودک دارای اختلال سلوک است یا حتی نیاز به ارزیابی دارد. زمانی است که این رفتارها ادامه می یابد، شدت آن افزایش می یابد یا خشونت آمیز می شود، نیاز به تشخیص حرفه ای است. 1

علل و عوامل خطر

عوامل زیادی وجود دارد که می تواند در ایجاد اختلال سلوک در کودکان نقش داشته باشد. این موارد عبارتند از: 2

• عوامل ژنتیکی (صفات منتقل شده از والدین به فرزند)

• عوامل عصبی شناختی (مشکلات مغز)

• خلق و خوی (تفاوت های بیولوژیکی در رفتار، طبیعت کسی)

• نفوذ همتایان

• نفوذ خانواده

اگرچه عوامل مؤثر گسترده هستند، اما برخی نشانههای مشخص وجود دارد که نشان میدهد کودک ممکن است در معرض خطر بالاتر ابتلا به اختلال سلوک باشد. کسانی که به اختلال سلوک زودرس مبتلا می شوند، اغلب  قبل از تشخیص اختلال سلوک، علائمی مطابق با اختلال کم توجهی بیش فعالی (ADHD) یا اختلال نافرمانی مقابله ای (ODD) داشتند. 2

مقایسه ODD و CD

اگرچه اختلال نافرمانی مقابله ای (ODD) و اختلال سلوک (CD) ویژگی های مشابهی دارند، ODD نسخه کمی خفیف تر از CD در نظر گرفته می شود و می تواند بدون مداخله اولیه به CD تبدیل شود. با این حال، هر دو به عنوان اختلالات مخرب دوران کودکی در نظر گرفته می شوند و معمولاً با تعارض بین کودک و افراد مرجع، رفتار پرخاشگرانه و مشکل در مدرسه و روابط اجتماعی و خانوادگی همراه هستند. 3

تغییر از این اختلالات رایج دوران کودکی به اختلال سلوک بر اساس شرایط خاصی است که در مغز رخ می دهد، مانند عدم توانایی در کنترل بازداری ها یا داشتن توانایی های کلامی ضعیف. اینها می تواند منجر به این شود که کودک در حل مشکلات در گروه همسالان خود و کنترل احساسات و انگیزه های خود دچار مشکل شود. 2

کودکان در معرض خطر اختلال سلوک نیز ممکن است از مواد مخدر یا الکل استفاده کنند یا با بیماری روانی دیگری که بر توانایی آنها برای منطقی بودن تأثیر می گذارد، دست و پنجه نرم می کنند، مانند اختلال استرس پس از سانحه یا افسردگی. 2

برای نوجوانان بالای 10 سال، این خطر به اندازه کودکان کوچکتر از مشکلات مغزی ناشی نمی شود. در عوض، رفتارهای منطبق با اختلال سلوک معمولاً ظاهر می شوند زیرا نوجوانان شروع به نشان دادن رفتارهای سرکش می کنند. اغلب آنها با دوستانی با رفتار مشابه معاشرت می کنند و توسط والدین نظارت و مدیریت نمی شوند. 2

تشخیص

اختلال سلوک توسط یک متخصص پزشکی یا سلامت روان تشخیص داده می شود. طبق کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم ( DSM-5 )، کودکان یا نوجوانان باید حداقل سه علامت اختلال سلوک را در 12 ماه گذشته نشان دهند و حداقل یک علامت باید در شش ماه گذشته رخ داده باشد. .

شیوع اختلال سلوک

اختلال سلوک در 5-2 درصد از کودکان 12-5 ساله و 9-5 درصد از نوجوانان 18-13 ساله تشخیص داده می شود. 4

این علائم همچنین باید مشکلاتی ایجاد کند و تأثیر قابل توجهی بر مدرسه، کار یا زندگی اجتماعی کودک داشته باشد. ارائهدهنده مراقبتهای بهداشتی که تشخیص را ارائه میکند همچنین تعیین میکند که اگر زمان دقیق شروع علائم نامشخص باشد، آیا این اختلال شروع کودک، شروع نوجوانی یا نامشخص است یا خیر.

علاوه بر این، تشخیص شامل شدت (خفیف، متوسط یا شدید) و اینکه آیا کودک احساسات اجتماعی محدودی از خود نشان میدهد، که به معنای عدم احساس گناه، پشیمانی، همدلی یا سایر احساسات مورد انتظار است، میشود. 1

درمان اختلال سلوک

یک برنامه درمانی خوب برای کمک به کودک مبتلا به اختلال سلوک بسیار مهم است. بدون درمان، علائم اختلال سلوک بهبود نمی یابد. گزینه های مختلفی برای درمان وجود دارد، از جمله دارو و درمان، و یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی می تواند به تعیین بهترین رویکرد برای هر کودک کمک کند.

رویکردهای درمانی

گزینه های درمانی مختلفی وجود دارد که ممکن است توسط پزشک یا متخصص بهداشت روانی که تشخیص اختلال سلوک را ارائه می دهد، پیشنهاد شود. مداخلات از جمله حمایت های روانی اجتماعی، که هم کودک و هم خانواده را درگیر می کند، مؤثرترین هستند.

همچنین احتمالاً درمان بر اساس روش هایی که این اختلال در هر کودک خاص ارائه می شود متفاوت است. برای مثال، کودکانی که سطح پرخاشگری بالاتری دارند، احتمالاً روی مدیریت خشم و کاهش تنبیههای سخت اعضای خانواده کار میکنند. 2 برخی از رایج ترین مداخلات عبارتند از: 5

• برنامههای مدیریت اقتضایی : این برنامهها به والدین و کودکان کمک میکنند تا یاد بگیرند که چگونه رفتار کودک را در طول زمان با تعیین اهداف و پاداش دادن به رفتار خوب تغییر دهند و در عین حال پیامدهایی را برای رفتارهای ناخواسته ایجاد کنند.

• آموزش شناختی رفتاری : این نوع مداخله بر آموزش مهارتی متمرکز است. به کودکان می آموزد که چگونه مشکلات را حل کنند و تصمیمات مثبت بگیرند.

• آموزش مدیریت والدین : این نوع آموزش به والدین می آموزد که چگونه در خانه مهارت های کودک را توسعه دهند و رفتارهایشان را بهبود بخشند. بر تقویت مثبت تمرکز می کند و نظم و انضباط مناسب را برای رفتارهای ناخواسته آموزش می دهد.

اغلب، برنامه های درمانی شامل بخش هایی از مداخلات متعدد است. در اینجا چند نمونه از انواع برنامه هایی که رویکردها را ترکیب می کنند آورده شده است:

• درمان مبتنی بر ذهنیت برای کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال سلوک (MBT-CD) : این یک برنامه ساختاریافته است که 12 ماه طول می کشد و شامل ترکیبی از درمان فردی و خانوادگی است. جلسات به روشی خاص سازماندهی می شوند و شامل ارزیابی، تمرین ذهنی سازی می شوند(توانایی انعکاس رفتار خود)، داستان شخصی کودک، تلاش برای ایجاد اعتماد با درمانگر خود، و تلاش برای شکستن حلقه های ناسالم درون خانواده (مثلا استفاده از انواع تنبیه پرخاشگرانه که منجر به رفتارهای پرخاشگرانه در کودک می شود). 6

• برنامه فرزندپروری مثبت (PPP) : این رویکرد درمانی شامل کل خانواده می شود و با مشکلات رفتاری، عاطفی و رشدی کودک کار می کند. کار با والدین برای اتخاذ سبک های انضباط مثبت، افزایش اعتماد به نفس و توسعه مهارت های فرزندپروری آنها در این رویکرد بسیار مهم است. 7

مداخلات دارویی

اگرچه تحقیقات نشان می دهد که دارو به تنهایی برای درمان اختلال سلوک کافی نیست، برخی از داروها می توانند در کنار درمان و سایر برنامه های حمایتی، به ویژه در شرایط بحرانی مفید باشند. این داروها به طور خاص برای اختلال سلوک مورد تایید FDA نیستند، اما ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی گاهی از آنها برای هدف قرار دادن علائم و رفتارهای خاص یا درمان اختلال خلقی زمینه ای استفاده می کنند.

برخی از داروهایی که ممکن است تجویز شوند عبارتند از: 8

• ریسپردال ( ریسپریدون) برای کاهش رفتارهای پرخاشگرانه

• لیتیوم برای کاهش رفتارهای پرخاشگرانه

• Strattera ( اتوموکستین) برای کاهش رفتارهای مخالف در کودکان مبتلا به ADHD

• Intuniv ER ( guanfacine) برای کاهش رفتارهای مخالف در کودکان مبتلا به ADHD