گزیده کتاب ارزشمند نهج البلاغه/بخش ۵

گزیده کتاب ارزشمند نهج البلاغه/بخش ۵
(بخش خطبه ها)
****
مترجم: محمد دشتی
گردآوری:ابوالقاسم کریمی
***
چگونه خانه دنیا را توصیف کنم که ابتداى آن سختى و مشقّت، و پایان آن نابودى است در حلال دنیا حساب، و در حرام آن عذاب است. کسى که ثروتمند گردد فریب مى خورد، و آن کس که نیازمند باشد اندوهناک است، و تلاش کننده دنیا به آن نرسد، و به رها کننده آن، روى آورد. کسى که با چشم بصیرت به آن بنگرد او را آگاهى بخشد، و آن کس که چشم به دنیا دوزد کور دلش مى کند.
***
آب دنیاى حرام همواره تیره، و گل آلود است. منظره اى دل فریب و سر انجامى خطرناک دارد. فریبنده و زیباست اما دوامى ندارد. نورى است در حال غروب کردن، سایه اى است نابود شدنى، ستونى است در حال خراب شدن، آن هنگام که نفرت دارندگان به آن دل بستند و بیگانگان به آن اطمینان کردند، چونان اسب چموش پاها را بلند کرده، سوار را بر زمین مى کوبد، و با دام هاى خود آنها را گرفتار مى کند، و تیرهاى خود را به سوى آنان، پرتاب مى نماید، طناب مرگ به گردن انسان مى افکند، به سوى گور تنگ و جایگاه وحشتناک مى کشاند تا در قبر، محل زندگى خویش، بهشت یا دوزخ را بنگرد، و پاداش اعمال خود را مشاهده کند.
***
از خدا چون خردمندان بترسید که دل را به تفکّر مشغول داشته، و ترس از خدا بدنش را فرا گرفته، و شب زنده دارى خواب از چشم او ربوده، و به امید ثواب، گرمى روز را با تشنگى گذارنده، با پارسایى شهوات را کشته، و نام خدا زبانش را همواره به حرکت در آورده.
***
ز خدا چون خردمندان بترسید که دل را به تفکّر مشغول داشته، و ترس از خدا بدنش را فرا گرفته، و شب زنده دارى خواب از چشم او ربوده، و به امید ثواب، گرمى روز را با تشنگى گذارنده، با پارسایى شهوات را کشته، و نام خدا زبانش را همواره به حرکت در آورده. ترس از خدا را براى ایمن ماندن در قیامت پیش فرستاده، از تمام راه هاى جز راه حق چشم پوشیده، و بهترین راهى که انسان را به حق مى رساند مى پیماید. چیزى او را مغرور نساخته، و مشکلات و شبهات او را نابینا نمى سازد، مژده بهشت، و زندگى کردن در آسایش و نعمت سراى جاویدان و ایمن ترین روزها، او را خشنود ساخته است. با بهترین روش از گذرگاه دنیا عبور کرده، توشه آخرت را پیش فرستاده، و از ترس قیامت در انجام اعمال صالح پیش قدم شده است، ایام زندگى را با شتاب در اطاعت پروردگار گذرانده، و در فراهم آوردن خشنودى خدا با رغبت تلاش کرده، از زشتى ها فرار کرده، امروز رعایت زندگى فردا کرده، و هم اکنون آینده خود را دیده است. پس بهشت براى پاداش نیکوکاران سزاوار و جهنّم براى کیفر بدکاران مناسب است، و خدا براى انتقام گرفتن از ستمگران کفایت مى کند، و قرآن براى حجّت آوردن و دشمنى کردن، کافى است.
***
سفارش مى کنم شما را به پروا داشتن از خدا، خدایى که با ترساندن هاى مکرّر، راه عذر را بر شما بست، و با دلیل و برهان روشن، حجت را تمام کرد، و شما را پرهیز داد از دشمنى شیطانى که پنهان در سینه ها راه مى یابد، و آهسته در گوش ها راز مى گوید، گمراه و پست است، وعده هاى دروغین داده، در آرزوى آنها به انتظار مى گذارد، زشتى هاى گناهان را زینت مى دهد، گناهان بزرگ را کوچک مى شمارد، و آرام آرام دوستان خود را فریب داده، راه رستگارى را بر روى در بند شدگانش مى بندد، و در روز قیامت آنچه را که زینت داده انکار مى کند، و آنچه را که آسان کرده، بزرگ مى شمارد، و از آنچه که پیروان خود را ایمن داشته بود سخت مى ترساند.
***
اى مردم از گناهانى که شما را به هلاکت افکند، از عیب هایى که خشم خدا را در پى دارد، بپرهیزید.
***
مردم آگاه باشید بدترین گفتار دروغ است.
***
اى بندگان خدا از عبرت هاى سودمند پند پذیرید، و از آیات روشنگر عبرت آموزید
***
از یاد آورى ها و اندرزها سود ببرید، آن چنان که گویا چنگال مرگ در پیکر شما فرو رفته، و رشته آرزوها و دلبستگى ها قطع گردیده و سختى هاى مرگ و آغاز حرکت به سوى قیامت به شما هجوم آورده است.
***
اى بندگان خدا آن کس که نسبت به خود خیر خواهى او بیشتر است، در برابر خدا، از همه کس فرمانبردارتر است، و آن کس که خویشتن را بیشتر مى فریبد، نزد خدا گناه کارترین انسان ها است
***
زیانکار واقعى کسى است که خود را بفریبد.
***
سعادتمند کسى است که از زندگى دیگران عبرت آموزد، و شقاوتمند کسى است که فریب هوا و هوس ها را بخورد.
***
آگاه باشید ریاکارى و تظاهر، و هر چند اندک باشد شرک است
***
همنشینى با هوا پرستان ایمان را به دست فراموشى مى سپارد،
***
ازدروغ بر کنار باشید که با ایمان فاصله دارد
***
دروغگو بر لب پرتگاه هلاک و خوارى است
***
حسد نورزید که حسد ایمان را چونان آتشى که هیزم را خاکستر کند، نابود مى سازد.
***
با یکدیگر دشمنى و کینه توزى نداشته باشید که نابود کننده هر چیزى است
***
بدانید که آرزوهاى دور و دراز عقل را غافل و یاد خدا را به فراموشى مى سپارد.
***
اى بندگان خدا همانا بهترین و محبوب ترین بنده نزد خدا، بنده اى است که خدا او را در پیکار با نفس یارى داده است، آن کس که جامعه زیرین او اندوه، و لباس رویین او ترس از خداست، چراغ هدایت در قلبش روشن شده و وسائل لازم براى روزى او فراهم آمده و دورى ها و دشوارى ها را بر خود نزدیک و آسان ساخته است. حقایق دنیا را با چشم دل نگریسته، همواره به یاد خدا بوده و اعمال نیکو، فراوان انجام داده است. از چشمه گواراى حق سیراب گشته، چشمه اى که به آسانى به آن رسید و از آن نوشیده سیراب گردید. راه هموار و راست قدم برداشته، پیراهن شهوات را از تن بیرون کرده، و جز یک غم، از تمام غم ها خود را مى رهاند، و از صف کور دلان و مشارکت با هواپرستان خارج شد، کلید باز کننده درهاى هدایت شد و قفل درهاى گمراهى و خوارى گردید. راه هدایت را با روشن دلى دید، و از همان راه رفت، و نشانه هاى آن را شناخت و از امواج سرکش شهوات گذشت. به استوارترین دستاویزها و محکم ترین طناب ها چنگ انداخت، چنان به یقین و حقیقت رسید که گویى نور خورشید بر او تابید، در برابر خداوند خود را به گونه اى تسلیم کرد که هر فرمان او را انجام مى دهد و هر فرعى را به اصلش باز مى گرداند. چراغ تاریکى ها، و روشنى بخش تیرگى ها، کلید درهاى بسته و بر طرف کننده دشوارى ها، و راهنماى گمراهان در بیابان هاى سرگردانى است. سخن مى گوید، خوب مى فهماند، سکوت کرده به سلامت مى گذرد، براى خدا اعمال خویش را خالص کرده آن چنان که خدا پذیرفته است، از گنجینه هاى آیین خدا و ارکان زمین است. خود را به عدالت واداشته و آغاز عدالت او آن که هواى نفس را از دل بیرون رانده است، حق را مى شناساند و به آن عمل مى کند. کار خیرى نیست مگر که به آن قیام مى کند، و در هیچ جا گمان خیرى نبرده جز آن که به سوى آن شتافته. اختیار خود را به قرآن سپرده، و قرآن را راهبر و پیشواى خود قرار داده است، هر جا که قرآن بار اندازد فرود آید، و هر جا که قرآن جاى گیرد مسکن گزیند.
***
اى بندگان خدا عبرت گیرید،
***
بندگان خدا خود را بسنجید قبل از آن که مورد سنجش قرار گیرید، پیش از آن که حسابتان را برسند حساب خود را برسید، و پیش از آن که راه گلو گرفته شود نفس راحت بکشید، و پیش از آن که با زور شما را به اطاعت وادارند، فرمانبردار باشید. بدانید همانا آن کس که خود را یارى نکند و پند دهنده و هشدار دهنده خویش نباشد، دیگرى هشدار دهنده و پند دهنده او نخواهد بود.
***
بدانید همانا آن کس که خود را یارى نکند و پند دهنده و هشدار دهنده خویش نباشد، دیگرى هشدار دهنده و پند دهنده او نخواهد بود.
***
خدا شما را بیامرزد، اعمال نیکو بر أساس نشانه هاى روشن انجام دهید، زیرا که راه، روشن است، و شما را به خانه أمن و أمان دعوت مى کند. هم اکنون در دنیایى زندگى مى کنید که مى توانید رضایت خدا را به دست آورید. با مهلت و آسایش خاطرى که دارید. اکنون نامه عمل سرگشاده، و قلم فرشتگان نویسنده در حرکت است، بدن ها سالم و زبان ها گویاست، توبه مورد قبول و اعمال نیکو را مى پذیرند.
***
آگاه باشید به خدایى که جانم در دست اوست، شامیان بر شما پیروز خواهند شد، نه از آن رو که از شما به حق سزاوارترند.
بلکه در راه باطلى که زمامدارشان مى رود شتابان فرمان بردارند. و شما در گرفتن حق من سستى مى ورزید، و هر آینه، ملّت هاى جهان صبح مى کنند در حالى که از ستم زمامدارانشان در ترس و وحشتند، من صبح مى کنم در حالى که از ستمگرى پیروان خود وحشت دارم.
***
اى اهل کوفه گرفتار شما شده ام که سه چیز دارید و دو چیز ندارید: کرهایى با گوش هاى شنوا، گنگ هایى با زبان گویا، کورانى با چشمهاى بینا. نه در روز جنگ از آزادگانید، و نه به هنگام بلا و سختى برادران یک رنگ مى باشید. تهى دست مانید اى مردم شما چونان شتران دور مانده از ساربان مى باشید، که اگر از سویى جمع آورى شوند از دیگر سو، پراکنده مى گردند. به خدا سوگند، مى بینم که اگر جنگ سخت شود و آتش آن شعله گیرد و گرمى آن سوزان، پسر ابو طالب را رها مى کنید و مانند جدا شدن زن حامله پس از زایمان از فرزندش، هر یک به سویى مى گریزید.
***
اگر خداوند عافیت و سلامتى بخشید، قدر شناس باشید و اگر به بلا و گرفتارى مبتلا گشتید شکیبا باشید که سر انجام، پیروزى با پرهیزکاران است.
***
اى بندگان خدا، شما را به ترک دنیایى سفارش مى کنم که شما را رها مى سازد، گر چه شما جدایى از آن را دوست ندارید، دنیایى که بدن هاى شما را کهنه و فرسوده مى کند با اینکه دوست دارید همواره تازه و پاکیزه بمانید.
***
شما و دنیا به مسافرانى مانید که تا گام در آن نهند، احساس دارند که به پایان راه رسیده اند، و تا قصد رسیدن به نشانى کرده اند، گویا بدان دست یافتند، در حالى که تا رسیدن به هدف نهایى هنوز فاصله هاى زیادى است.
***
چگونه مى تواند به مقصد رسد کسى که روز معیّنى در پیش دارد و از آن تجاوز نخواهد کرد مرگ به سرعت او را مى راند، و عوامل مختلف او را بر خلاف خواسته خود از دنیا جدا مى سازد.
***
اى بندگان خدا، شما را به ترک دنیایى سفارش مى کنم که شما را رها مى سازد، گر چه شما جدایى از آن را دوست ندارید، دنیایى که بدن هاى شما را کهنه و فرسوده مى کند با اینکه دوست دارید همواره تازه و پاکیزه بمانید. شما و دنیا به مسافرانى مانید که تا گام در آن نهند، احساس دارند که به پایان راه رسیده اند، و تا قصد رسیدن به نشانى کرده اند، گویا بدان دست یافتند، در حالى که تا رسیدن به هدف نهایى هنوز فاصله هاى زیادى است. چگونه مى تواند به مقصد رسد کسى که روز معیّنى در پیش دارد و از آن تجاوز نخواهد کرد مرگ به سرعت او را مى راند، و عوامل مختلف او را بر خلاف خواسته خود از دنیا جدا مى سازد.
***
پس در عزّت و ناز دنیا بر یکدیگر پیشى نگیرید، و فریب زینت ها و نعمت ها را نخورید و مغرور نشوید و از رنج و سختى آن ننالید و ناشکیبا نباشید، زیرا عزّت و افتخارات دنیا پایان مى پذیرد، و زینت و نعمت هایش نابود مى گردد، و رنج و سختى آن تمام مى شود، و هر مدّت و مهلتى در آن به پایان مى رسد، و هر موجود زنده اى به سوى مرگ مى رود.
***
آیا نشانه هایى از زندگى گذشتگان که بر جا مانده شما را از دنیا پرستى باز نمى دارد و اگر خردمندید آیا در زندگانى پدرانتان آگاهى و عبرت آموزى نیست مگر نمى بینید که گذشتگان شما باز نمى گردند و فرزندان شما باقى نمى مانند مگر مردم دنیا را نمى نگرید که در گذشت شب و روز حالات گوناگونى دارند: یکى مى میرد و بر او مى گریند، و دیگرى باقى مانده به او تسلیت مى گویند، یکى دیگر بر بستر بیمارى افتاده دیگرى به عیادت او مى آید، و دیگرى در حال جان کندن است، و دنیا طلبى در جستجوى دنیاست که مرگ او را در مى یابد، و غفلت زده اى که مرگ او را فراموش نکرده است، و آیندگان نیز راه گذشتگان را مى پویند.
***
آیندگان نیز راه گذشتگان را مى پویند.
***
اگر خردمندید آیا در زندگانى پدرانتان آگاهى و عبرت آموزى نیست؟
***
بهوش باشید مرگ را که نابود کننده لذّت ها و شکننده شهوت ها و قطع کننده آرزوهاست، به هنگام تصمیم بر کارهاى زشت، به یاد آورید، و براى انجام واجبات، و شکر در برابر نعمت ها و احسان بى شمار الهى، از خدا یارى خواهید.
***

وبسایت رسمی ابوالقاسم کریمی