تاریخچه قهوه

با توجه به نظرسنجی‌هایی که میان مردم از سراسر دنیا با ویژگی‌ها و سلایق متنوع صورت گرفته است، مشخص شده که نوشیدنی‌های بر پایه قهوه در صدر لیست محبوب‌ترین‌ها جای می‌گیرند. امروزه قهوه تبدیل به ماده‌ای شده است که تمامی ذائقه‌ها را پوشش می‌دهد و برای هر کسی محصولی هیجان انگیز و لذت بخش را معرفی می‌کند. صحبت‌های علمی، تاریخی و فرهنگی بسیاری بر روی این دانه گیاهی صورت گرفته که آنها نیز به اندازه خود قهوه جالب و لذت بخش به حساب می‌آیند. در ادامه این متن قصد داریم تا شما را هر چه بیشتر با تاریخچه قهوه و چگونگی به اوج رسیدن این دانه گیاهی آشنا نماییم.

بزها کاشف اصلی قهوه

داستان‌های بسیاری از کشف اولیه قهوه و معرفی آن وجود دارد که به سختی می‌توان در مورد صحت و قدمت آنها اطمینان حاصل کرد. در حال حاضر قدیمی‌ترین روایتی که در مورد یافتن این دانه گیاهی مرموز، قابل اعتماد به حساب می‌آید؛ به بزها مربوط می‌شود. بله؛ بزها به نوعی اولین کاشفان قهوه بودند که متوجه طعم متفاوت و تأثیرات انرژی بخش و شگفت انگیز آن شدند. داستان از این قرار است که کالدی چوپان ساده اهل اتیوپی که در قرن 11 میلادی زندگی می‌کرد، متوجه شد که بزها به خوردن دانه‌ها و برگ گیاهی خاص علاقه نشان می‌دهند. نکته‌ای که بیش از همه توجه و حساسیت کالدی را بر انگیخت شب بیداری و افزایش انرژی بزها درست پس از تغذیه از این گیاه ناشناخته بود.

این کشف جدید به قدری چوپان را تحت تأثیر قرار داد که آن را با راهب اصلی صومعه به اشتراک گذاشت. روند بعد از آن نیز تنها با امتحان عصاره قهوه توسط راهب و معرفی آن به سایر راهبان پیش رفت. فواید قهوه از جمله خاصیت انرژی زایی عصاره این دانه و طعم خاص آن، چنان برای راهبان و سایر مردم جذاب بود که تنها در مدتی بسیار کوتاه فرایندهای خشک کردن و تجارت قهوه به دیگر شهرها و قومیت‌ها رونق گرفت. اگر این افسانه درست باشد باید بگوییم که شما فنجان یا لیوان قهوه خود و انرژی که به دنبال آن در رگ‌هایتان جاری می‌شود را مدیون سلیقه خوب بزها و توجه و بررسی‌های دقیق کالدی چوپان هستید.

اولین‌های تاریخچه قهوه

اینکه شما امروزه می‌توانید انواع نوشیدنی‌ها، مواد غذایی و حتی محصولات آرایشی بهداشتی را بر پایه قهوه در تمامی گوشه و کناره‌های شهر ببینید؛ حاصل داستان‌ها و تلاش‌های بسیاری در طول تاریخ است. در ابتدای کار مردم دانه‌های قهوه را به شکل تازه و یا خشک شده به کمک آب و کمی فشار عصاره گیری می‌کردند. ماحصل این فرایند نوشیدنی تلخ با تنوع کم و اثر گذاری زیاد بر روی سیستم خواب و گوارش بود. طبیعتا اگر فرآوری قهوه در همین نقطه از تاریخ متوقف می‌شد، خیلی زود بسیاری از مردم به خاطر طعم تکراری و سنگین و اثر غیرقابل کنترلش از آن روی گردان می‌شدند. از این رو قهوه تبدیل به نوشیدنی دارویی با محبوبیت و تنوعی اندک می‌شد.

خوشبختانه چنین فاجعه‌ای رخ نداد و ما به لطف خلاقیت افراد در رقم زدن اولین‌های فرآوری قهوه، حال از تنوع انتخاب‌های زیادی در این زمینه بهره مند هستیم. در ادامه بخشی از این اولین‌ها را به شما معرفی می‌کنیم.

اولین کشت قهوه

یمنی‌ها با توجه به اسناد تاریخی اولین مردمانی بودند که عاشق قهوه شدند و تصمیم گرفتند تا آن را در مزارع خود کشت کنند. در واقع می‌توان گفت شروع فعالیت قهوه در خاورمیانه و تبدیل شدن آن به بخشی از فرهنگ این منطقه به واسطه کشت قهوه در یمن، ممکن شده است. تا پیش از این اقدام قهوه گیاهی خودرو به حساب می‌آمد که تنها در آفریقا قابل دسترسی است.

اولین رست و سلام به پدر بزرگ قهوه‌ها

باید گفت که تاریخچه قهوه در ترکیه و در واقع اولین قهوه مشابه آنچه امروزه ما می‌شناسیم و مصرف می‌کنیم را آماده سازی کرد. پس از ورود دانه‌های قهوه خشک شده به ترکیه آنها تصمیم گرفتند برای خلق مزه‌ای جدید، دانه‌ها را به واسطه حرارت تفت دهند. دانه‌های رست شده، در گام بعدی پودر شده و به آب اضافه می‌شدند. بدین شکل اولین نوشیدنی بر پایه قهوه با کیفیت ابداع شد.

قهوه در اروپا و استارت محافل گفت و گو

تجار ونیزی در گشت و گذارهایی که درون خاورمیانه و آفریقا داشتند، متوجه قهوه و شیوه‌های طبخ آن شدند. از این رو تصمیم به معرفی این محصول به اروپا و کشورهای زادگاه خود کردند. جالب است بدانید که این محصول با توجه به تأثیرات انرژی بخش خود بسیاری از مردم اروپا را ترسانده بود. از آنجایی که اروپا در آن دوره به شدت تحت تأثیر کلیساها و کشیشان قرار داشت، همه یک لنگه پا منتظر اعلام شیطانی و بدیمن نبودن قهوه بودند. پاپ یا کشیش اعظم با نوشیدن قهوه، عاشق آن شد از این رو طی اعلامی رسمی نوشیدن آن را آزاد کرد و از سایر کشیشان خواست که انقدرها هم به این دانه خوش مزه سخت نگیرند.

همین اعلان رسمی پاپ، استارت پیدایش قهوه خانه‌ها و جمع شدن روشن فکران به دور هم هنگام نوشیدن این محصول اعجاب انگیز را زد.

تاریخچه قهوه در آمریکا و تصاحب دنیا

داستان ورود و تاریخچه قهوه به آمریکا از سر لجبازی وطن پرستان متعصب، تبدیل به پروژه‌ای موفقیت آمیز شد. مهاجران اروپایی با خود قهوه و شیوه طبخ آن را به آمریکا بردند. طی این دوره آمریکا درگیر انقلاب بزرگ خود بود. عده کثیری از وطن پرستان متعصب طی جریان این انقلاب تصمیم گرفتند در زمینه تهیه و خوردن چای دست به اعتصاب بزنند. همین اعتصاب، فرصتی برای درخشیدن قهوه فراهم کرد به طوری که امروزه این نوشیدنی تبدیل به یکی از محبوب‌ترین انتخاب‌ها میان آمریکایی‌ها شده است.

جزئیات بیشتر درمورد اینکه دقیقا چه اشخاصی و طی چه داستان‌هایی تصمیم گرفتند تا با اضافه کردن شیر، خامه، یخ، بستنی، کارامل و.... قهوه را ارتقا دهند. متاسفانه در جایی ثبت نشده است از این رو شاید بهتر باشد حق را به داستان‌های گفته شده از سمت باریستای محبوب خود بدهید.

تاریخچه قهوه در ورود به ایران

ممکن است اینطور فکر کنید که چای نوشیدنی با قدمت و محبوب در میان ایرانیان می‌باشد. و قهوه نوشیدنی است که طی معاشرت با غرب وارد شده اما باید بگوییم که سخت در اشتباهید. در واقع محبوبیت چای و توهمی که در خصوص قدمت آن در ایران وجود دارد حاصل قابلیت کشت چای باکیفیت در ایران، راحت‌تر بودن واردات چای و تیم مارکتینگ قوی چای در پایان قرن 15 میلادی است. در مورد تاریخچه قهوه و حضور دقیق قهوه در ایران هم اطلاعات دقیقی وجود ندارد انگار قهوه اصلا میلی به ثبت رد پای خود در تاریخ نداشته است. با توجه به اسناد در کتاب‌ها و منابع مختلف می‌‌توان اینطور حدس زد که ورود این محصول به ایراد مربوط به دوران شاه تهماسب است.

قهوه خانه‌های متعدد، ورود دانه‌های قهوه با کیفیت و درجه رست‌های متنوع به ایران بخشی از نشانه‌های اضافه شدن ایران به شبکه جهانی بودند. گزینه‌هایی مانند فال قهوه و استفاده صوفیان از این نوشیدنی به منظور اینکه بتوانند خود را برای مراسمات مذهبی بیدار نگه دارند بخشی از دلایل محبوبیت و رایج شدن قهوه در ایران گذشته بود.

نفوذ قهوه به فرهنگ

یکی از بخش‌های جذاب مربوط به تاریخچه قهوه، ظهور فرهنگ‌ها و آداب و رسوم مختلف به منظور تهیه و سرو این نوشیدنی است. از میان فرهنگ‌های مختلفی که برای آماده سازی این نوشیدنی وجود دارد قصد داریم در ادامه به چند نمونه اشاره کنیم.

• در محدوده خلیج فارس به منظور اینکه بتوانند تلخی قهوه را تا حدی خنثی کنند از هل و ادویه کمک می‌گیرند. سرو قهوه در این منطقه کمی پس از ورود مهمان به خانه و کمی پیش از رفتن مهمان‌ها انجام می‌گیرد.
• بسیاری از اقوام جنوب کشور یک چای شیرین را به عنوان همراه قهوه پیش یا پس از نوشیدن آن، سرو می‌کنند.
• در کنار قهوه اسپرسو همیشه یک لیوان آب کوچک نیز قرار داده می‌شود. نوشیدن آب پیش از قهوه به منظور تمیز کردن محیط دهان و احساس هر چه بیشتر و دقیق‌تر طعم قهوه انجام می‌گیرد.
• قهوه ترک با توجه به طعم و تاثیر گذاری قوی که دارد در قهوه خانه‌ها تنها در یک نوبت برای هر مشتری قابل سفارش است. اگر شما نوشیدنی دیگری بخواهید یا باید چای سفارش دهید یا به قهوه خانه دیگری بروید.
• در ترکیه شکر را به هنگام آماده سازی قهوه به آن اضافه می‌کنند نه هنگام خوردن.
• فرانسه خلاقیت عجیبی در اضافه کردن شیر و خامه و سایر طعم‌ها به قهوه دارد. از این رو طرفداران قهوه ساده، نمونه بدون فیلتر یا افزودنی را آن هم پس از سرو دسر سفارش می‌دهند.

کلام پایانی

تاریخچه قهوه با تکه پازل‌های گمشده زیاد و تاریخ‌ها و روایت غیر دقیق بسیاری همراه است. اما حتی چنین نواقصی هم باعث نشده است که کسی منکر تأثیرگذاری عمیق و محسوس این دانه گیاهی و عصاره آن بر روی اتفاقات تاریخی شود. دانه قهوه ابتدا توسط یک بز کشف شد اما پس از آن با وارد شدن به فرهنگ‌ها و کشورهای مختلف، به اشکال گوناگون فرآوری شد. به لطف تاریخچه پر و پیمون قهوه و خلاقیت‌های بی شمار جای گرفته درون آن شما فرصت این را دارید تا عصاره انرژی بخش و حتی درمانی این دانه را متناسب با سلیقه خود درون نوشیدنی‌ها، دسرها، عطرها، مواد بهداشتی آرایشی، غذاها و... داشته باشید.