«مسیح علوی»، فعال حوزه ماینینگ، یادداشتی را در اختیار دیجیاتو قرار داده تا نشان دهد ماینینگ، مقصر اصلی ناترازی برق در ایران نیست.
«مسیح علوی»، فعال حوزه ماینینگ، یادداشتی را در اختیار دیجیاتو قرار داده تا نشان دهد ماینینگ، مقصر اصلی ناترازی برق در ایران نیست.
اقتصاد جهانی استخراج بیتکوین در سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ تحت تأثیر یک تغییر ساختاری عمده قرار گرفت، شوک بی‌سابقه قیمت انرژی در ایالات متحده. این بحران، که مستقیماً ناشی از گسترش انفجاری مراکز داده بهینه‌سازی شده برای هوش مصنوعی (AI Data Centers) است، فشاری اقتصادی بر ماینرهای آمریکای شمالی وارد کرده که سابقه نداشته است. در اینجا ضمن تأیید افزایش بی‌سابقه‌ی قیمت برق در ایالات متحده، این فرضیه مطرح می‌شود که عامل اصلی فشار اقتصادی بر ماینرهای بیتکوین در آمریکای شمالی نه نوسانات سیاسی یا بحران‌های انرژی در مناطق پیرامونی جهان، بلکه رقابت مستقیم با صنعت هوش مصنوعی برای دسترسی به برق ارزان و پایدار پس از هاوینگ ۲۰۲۴ بوده است.
بر اساس گزارش‌های خبری و داده‌های آژانس اطلاعات انرژی ایالات متحده (EIA)، قیمت برق مصرفی خانوارها در بخش‌های کلیدی آمریکا در سال ۲۰۲۵ به رکورد جدیدی رسیده است. تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند روند افزایش قیمت ادامه داشته باشد و نرخ هر کیلووات‌ساعت برق تا اواخر نوامبر یا دسامبر به بیش از ۱۹ سنت برسد. این شرایط، زمینه را برای نقد صریح اظهارات مقامات دولتی کشورمان (از جمله وزیر نیرو و شرکت توانیر) فراهم می‌سازد که مدعی شدند قطع اینترنت بین‌الملل در زمان جنگ ایران و اسرائیل، عامل افت ۵ درصدی تولید جهانی بیتکوین و همچنین کاهش ۲۴۰۰ مگاواتی مصرف برق بوده است. این تحلیل، مؤید نظرات پیشین متخصصانی است که به درستی بر تأثیر مستقیم و قاطع قیمت برق در آمریکای شمالی بر جابه‌جایی و کاهش سودآوری قدرت پردازشی بیتکوین (هش‌ریت)تمرکز کرده بودند.
بحران اخیر قیمت برق در آمریکا دیگر صرفاً یک نوسان فصلی (به علت گرمای هوا) نیست، بلکه نشان‌دهنده یک تغییر پارادایم در بارگذاری شبکه است که توسط تقاضای فوق صنعتی مراکز داده هوش مصنوعی هدایت می‌شود.
داده‌های جمع‌آوری شده توسط اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA) نشان‌دهنده یک واقعیت غیرقابل انکار است، قیمت برق خانگی در ایالت مِین (Maine) بین می ۲۰۲۴ تا می ۲۰۲۵ با جهشی ۳۶.۳ درصدی روبه‌رو شده که یکی از بالاترین افزایش‌ها در سطح کشور محسوب می‌شود. این جهش با تقاضای فزاینده عملیات‌های هوش مصنوعی همزمان شده است. در همین دوره، میانگین ملی نیز ۶.۵ درصد افزایش را تجربه کرد. این افزایش قیمت‌ها در ایالاتی مانند مِین، حتی با وجود آنکه هنوز میزبان تعداد زیادی مرکز داده نیستند (برخلاف ویرجینیا و تگزاس)، نشان‌دهنده افزایش قیمت برق عمده‌فروشی و ضعف زیرساخت‌های توزیع در منطقه نیوانگلند است.
نکته تأییدی، گزارش‌ها حاکی از آن است که قیمت‌های برق مسکونی در مناطقی مانند نیویورک در سال ۲۰۲۳ به طور میانگین به ۲۲.۲۵ سنت در هر کیلووات‌ساعت رسیده بود، که به طور قابل توجهی بالاتر از آستانه ۱۹ سنت پیش‌بینی شده و در مقاله دیگری به این موضوع اشاره کرده بودم، و بدین ترتیب فشار اقتصادی بر ماینرها و خاموشی گسترده را در مناطق پرهزینه تأیید می‌کند.
مراکز داده بهینه‌شده برای هوش مصنوعی نقطه عطف بزرگی در مصرف انرژی ایجاد کرده‌اند. انتظار می‌رود تقاضای انرژی این صنعت تا سال ۲۰۳۰ دو برابر شود. این تقاضا نمایی است؛ زیرا آموزش مدل‌های هوش‌مصنوعی به طور قابل توجهی انرژی بیشتری نسبت به وظایف سنتی مراکز داده مصرف می‌کند، به طوری که یک جستجوی واحد مبتنی بر هوش‌مصنوعی می‌تواند تقریباً ۱۰ برابر بیشتر انرژی مصرف کند.
این حجم عظیم از مصرف، رقابت مستقیمی را با ماینرهای بیتکوین ایجاد کرده است. در حالی که ماینرها اغلب به دنبال برق منقطع (Interruptible Power) در زمان خارج از اوج مصرف بودند، هوش مصنوعی نیازمند برق پایدار و تمیز (Firm Power) است تا عملیات محاسباتی حیاتی خود را بدون توقف ادامه دهد. ارزش محاسباتی بالاتر هوش‌مصنوعی و نیاز به عملکرد مستمر، به آن قدرت رقابتی بالاتری در مقابل ماینرها برای جذب منابع انرژی پایدار می‌دهد.
تگزاس و ویرجینیا، به عنوان دو کانون اصلی مراکز داده در ایالات متحده، فشار را به وضوح نشان می‌دهند. شورای قابلیت اطمینان برق تگزاس (ERCOT) ۴۱ گیگاوات درخواست ظرفیت جدید صرفاً برای استخراج رمزارزها داشته است، که از این میزان ۹ گیگاوات تأیید شده است. تقاضا از سوی بارهای انعطاف‌پذیر بزرگ (LFL)، که شامل ماینینگ و AI می‌شود، پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۵ به ۵۴ میلیارد کیلووات‌ساعت برسد که افزایش تقریباً ۶۰ درصدی نسبت به سال ۲۰۲۴ را نشان می‌دهد.
در سناریوی رشد بالا برای این تقاضاها، قیمت‌های عمده‌فروشی برق تا ۱۷ درصد افزایش می‌یابد. شرکت‌های بزرگ فناوری (مانند آمازون، گوگل و مایکروسافت) در واکنش به این نیاز حیاتی، به دنبال راه‌حل‌هایی نظیر انرژی هسته‌ای پیشرفته و ژئوترمال برای تأمین برق پایدار هوش‌مصنوعی هستند. این اقدامات نشان می‌دهد که بحران فعلی، یک تغییر ساختاری است که معیار "برق ارزان" را در آمریکای شمالی باز تعریف کرده و هزینه‌هایی که پیشتر برای ماینینگ اقتصادی بودند، اکنون به دلیل فشار هوش‌مصنوعی غیرقابل تحمل شده‌اند.
جدول ۱: مقایسه مصرف انرژی (ماینینگ در مقابل مراکز داده AI)
| شاخص مصرف انرژی | استخراج بیتکوین (پسا-هاوینگ ۲۰۲۴) | مراکز داده AI (۲۰۲۴-۲۰۲۵) |
| رشد تقاضای منطقه‌ای (ERCOT) | ۴۱ گیگاوات درخواست ظرفیت جدید ماینینگ | تقاضای LFL (شامل AI) ۶۰٪ افزایش در ۲۰۲۵ |
| میزان مصرف ملی آمریکا | ۰.۶٪ تا ۲.۳٪ کل مصرف برق آمریکا | انتظار دو برابر شدن تقاضا تا ۲۰۳۰ |
| تأثیر بر قیمت عمده فروشی | ایجاد نوسان و فشاردر زمان اوج (سناریوی رشد بالا: ۱۷٪ افزایش) | محرک اصلی افزایش قیمت‌ها و تغییر ساختار شبکه |
افزایش هزینه‌های انرژی در آمریکای شمالی همزمان با رویداد هاوینگ ۲۰۲۴، یک تنگنای اقتصادی دوگانه ایجاد کرده است که حاشیه سود ماینرها را به شدت کاهش داده و منجر به تغییر مدل کسب‌وکار یا جابه‌جایی هش‌ریت محلی شده است.
هاوینگ آوریل ۲۰۲۴ پاداش استخراج هر بلوک را نصف کرد و از ۶.۲۵ به ۳.۱۲۵ بیتکوین رساند. این کاهش درآمد، در محیطی که قیمت برق به دلیل رقابت AI در حال افزایش است، حاشیه سود را به حداقل رساند. با این وجود، نرخ هش جهانی نشان از انعطاف‌پذیری شبکه دارد؛ تا جولای ۲۰۲۵، نرخ هش جهانی به ۸۹۴.۵ اگزاهش بر ثانیه (EH/s) رسید که تقریباً دو برابر سطح اواسط سال ۲۰۲۴ بود. این رشد هش‌ریت به این معنی است که ماینرهای بیشتری برای سهم کمتری از پاداش رقابت می‌کنند.
در این شرایط، معیار بهره‌وری سخت‌افزاری (ژول بر تراهش - J/TH) اهمیتی حیاتی یافته است. با کاهش پاداش‌ها، ماینرها دیگر نمی‌توانند صرفاً به پیشرفت‌های سیلیکونی وابسته باشند. بقا در این محیط، نیازمند بهینه‌سازی در تمام سطوح عملیاتی است؛ از سیستم‌های خنک‌کننده و توزیع برق گرفته تا معماری فیزیکی تأسیسات. رقابت هوش‌مصنوعی به طور غیرمستقیم، باعث تسریع «مسابقه تسلیحاتی بهره‌وری» (ASIC Arms Race) شده و ماینرهای با بازدهی پایین را وادار به خروج از آمریکا کرده است.
فشار هزینه‌ها در آمریکای شمالی ماینرها را مجبور به انتخاب بین محدودسازی عملیات (Curtailment) یا تغییر کامل مدل کسب‌وکار کرده است. در ERCOT، بارهای انعطاف‌پذیر (LFL) در ساعات اوج مصرف (سناریوی رشد بالا) تا ۲۳ درصد محدود شدند. این محدودیت، بهای ناپایداری برق در این منطقه است.
در نتیجه، شرکت‌های ماینینگ بسیاری در آمریکای شمالی، برای تضمین درآمد و استفاده بهینه از زیرساخت‌های انرژی و محاسباتی خود، به سمت ارائه خدمات کولکیشن برای AI و محاسبات با عملکرد بالا (HPC) روی آورده‌اند. برای مثال، شرکت Iren با ایجاد مراکز داده متمرکز بر هوش‌مصنوعی در تگزاس و بریتیش کلمبیا، در سه‌ماهه سوم سال مالی ۲۰۲۵، حدود ۳.۶ میلیون دلار از طریق خدمات ابری هوش‌مصنوعی درآمد کسب کرد. این تبدیل شدن ماینرها به ارائه‌دهندگان خدمات محاسباتی، نشان‌دهنده یک «نقطه برخورد پیشرفته میان امور مالی، انرژی و محاسبات با عملکرد بالا» است. در این محیط جدید، سودآوری دیگر صرفاً تابعی از قیمت بیتکوین نیست، بلکه مدیریت انعطاف‌پذیر دارایی‌های انرژی تعیین‌کننده است.
این روندها، به روشنی تأیید می‌کند که همان‌طور که قبلاً توسط متخصصان بازار بیتکوین پیش‌بینی شده بود ، علت اصلی فشار اقتصادی و افت سهم هش‌ریت محلی در آمریکای شمالی، بالا رفتن قیمت و هزینه‌های عملیاتی برق به خاطر مراکز داده هوش مصنوعی است. در مقاله دیگری با عنوان (ماینینگ زیرزمینی بیتکوین عامل اصلی خاموشی‌ها نیست) اشاره کرده بودم که این بی‌ثباتی در هش‌ریت، نه تنها تحت تأثیر عوامل ژئوپلیتیکی (مانند تنش‌های ایران و اسرائیل و قطعی اینترنت در ایران) نبوده، بلکه به طور ساختاری، متأثر از فشار اقتصادی ناشی از افزایش قیمت برق و نیاز به خاموشی موقت (Curtailment) در آمریکای شمالی است. این فشار هزینه‌ها به قدری شدید است که ماینرها را مجبور به جابه‌جایی یا فعالیت‌های هیبریدی (مانند ارائه خدمات میزبانی هوش مصنوعی برای کسب درآمد متنوع) می‌کند و این یک افت ساختاری در سهم منطقه‌ای آمریکا است که نباید با یک افت جهانی اشتباه گرفته شود.
در مقابل این تغییرات ساختاری و رقابت‌های کلان در آمریکای شمالی، روایت رسمی مقامات ایران در مورد نقش خود در تغییرات هش‌ریت جهانی، با داده‌های علمی و فنی شبکه بیتکوین در تضاد آشکار است.
بر اساس تخمین‌های ارائه شده قبلی، تنها ۵ مگاوات ماینینگ در ایران قانونی است، در حالی که حجم فعالیت‌های غیرقانونی در ایران به کمتر از ۵۰۰ (MW) می‌رسد. اگرچه این حجم ۵۰۰ مگاواتی ماینینگ زیرزمینی برای ایجاد ناترازی و فشار بر شبکه برق داخلی ایران کمی قابل توجه است، اما در مقیاس جهانی بسیار ناچیز است؛ به ویژه در مقایسه با ۴۱ گیگاوات درخواست ظرفیت جدید ماینینگ در تگزاس. ماینرها در ایران اغلب از تجهیزات قدیمی (نظیر S9) استفاده می‌کنند تا با تبدیل رمزارز به دلار، بهبود نسبی وضعیت معیشتی و اقتصادی در برابر افت شدید ارزش پول ملی و قدرت خرید داشته باشند.
رئیس جمهور، وزیر نیرو و مسئولان توانیر ادعا کرده‌اند که قطع اخیر اینترنت یا جمع‌آوری ماینرها در ایران، منجر به «افت ۵ درصدی تولید جهانی بیتکوین» و کاهش ۲۴۰۰ مگاواتی مصرف برق شده است. این ادعا از نظر مقیاس‌گذاری و فنی کاملاً نادرست است:
اولاً، سهم ایران، حتی با در نظر گرفتن ۵۰۰ MW فعالیت غیرقانونی، در برابر کل قدرت محاسباتی شبکه جهانی و زیرساخت‌های عظیم آمریکا، ناچیز است. ثانیاً، داده‌های جهانی تأیید می‌کنند که در دوره مورد ادعا، شبکه جهانی بیتکوین نه تنها افت نکرده، بلکه پس از هاوینگ ۲۰۲۴، تا جولای ۲۰۲۵ به رکوردی نزدیک به ۹۰۰ اگزاهش بر ثانیه رسیده است. این افزایش بی‌سابقه در قدرت پردازش جهانی، اثباتی بر استحکام شبکه است، و هرگونه ادعای افت ۵ درصدی در تولید جهانی را رد می‌کند. در واقع، در زمانی که مقامات ایران ادعای افت می‌کنند، شبکه جهانی در حال ثبت رکوردهای جدیدی بوده است.
ادعاهای مطرح شده نشان‌دهنده عدم درک علمی از مکانیسم تنظیم دشواری (Difficulty Adjustment) در شبکه بیتکوین است. این شبکه به‌طور خودکار، دشواری استخراج را تقریباً هر دو هفته (۲۰۰۰ بلوک) تنظیم می‌کند تا نرخ تولید بلوک ثابت بماند. خروج ماینرهای یک منطقه، حتی با حجم ۵۰۰ مگاوات، صرفاً باعث کندی موقتی نرخ تولید بلوک می‌شود، اما شبکه به سرعت با کاهش دشواری، فعالیت‌های باقی‌مانده را قادر می‌سازد تا آن را جبران کنند. نوسانات کوتاه‌مدت و منطقه‌ای، هرگز نمی‌تواند عامل یک افت پایدار ۵ درصدی در تولید جهانی باشد.
هدف از انتشار این اطلاعات نادرست، نه تحلیل اقتصادی دقیق، بلکه مدیریت افکار عمومی و فرار رو به جلو در داخل کشور است. مقامات دولتی با بزرگنمایی سهم ماینرهای زیرزمینی و تمرکز رسانه‌ای بر عوامل داخلی (مانند قطع اینترنت)، می‌کوشند دلایل ساختاری بحران ناترازی برق (مانند بحران مدیریت، تولید و ضعف شدید زیرساختی و قیمت‌های یارانه‌ای صنایع پرمصرف) را پنهان سازند.
| عامل یا رویداد | تأثیر در آمریکای شمالی (محرک واقعی) | تأثیر در ایران (روایت رسمی و واقعی) | نتیجه بر هش‌ریت جهانی |
| قیمت برق (۲۰۲۴-۲۰۲۵) | افزایش ۳۶.۳٪ ناشی از هوش‌مصنوعی فشار شدید اقتصادی بر ماینرها | ریسک بالا به دلیل جریمه و دستگیری | فشار منطقه‌ای و جابه‌جایی ماینرها |
| هاوینگ آوریل ۲۰۲۴ | کاهش ۵۰٪ در درآمد؛ نیاز مبرم به بهره‌وری (J/TH) | کاهش سودآوری برای تجهیزات قدیمی | تسریع در جایگزینی تجهیزات کم‌بازده |
| ادعای افت ۵٪ جهانی | --- | ادعای وزیر نیرو و مدیران توانیر مبنی بر تأثیر قطع اینترنت | اثبات شده که نادرست است؛ هش‌ریت جهانی در حال رشد است (۸۹۴.۵ EH/s). |
جدول ۲: مقایسه عوامل کلان اقتصادی و عوامل محلی بر هش‌ریت بیتکوین
تحلیل داده‌های انرژی ایالات متحده و مقایسه آن با آمار جهانی هش‌ریت بیتکوین، به نتایج روشنی درباره محرک‌های اصلی تحول در صنعت استخراج منجر می‌شود.
عامل اصلی در فشار بر اقتصاد ماینینگ شمال آمریکا، یک شوک قیمتی بی‌سابقه در زیرساخت‌های انرژی بوده که ناشی از تقاضای مراکز داده هوش مصنوعی است. تقاضای هوش‌مصنوعی به دلیل ارزش بالاتر محاسباتی و نیاز به پایداری برق، توانسته است رقابت برای برق ارزان را به سطح جدیدی بکشاند. این رقابت، ماینرهای آمریکایی را مجبور به انتخاب بین محدودسازی عملیات یا تبدیل به ارائه‌دهندگان خدمات HPC کرده است. این روند، تحلیل‌های پیشین متخصصان را تأیید می‌کند که ساختار جهانی هش‌ریت را تابعی مستقیم از هزینه‌های عملیاتی در مناطق کلیدی (آمریکای شمالی) می‌دانستند.
اظهارات مسئولان در ایران (شامل مسئولان توانیر، وزیر نیرو و رئیس‌جمهور و حتی برخی نمایندگان مجلس) در مورد تأثیر قطع اینترنت یا جمع‌آوری ماینرها بر «افت ۵ درصدی تولید جهانی بیتکوین» و مصرف ۲۴۰۰ مگاواتی برق توسط ماینرهای زیرزمینی، فاقد مبنای علمی و آماری است و با رشد بی‌سابقه هش‌ریت جهانی پس از هاوینگ در تضاد است. نوسانات در مقیاس کوچک داخلی (کمتر از ۵۰۰ مگاوات زیرزمینی)، نمی‌تواند اثر پایداری بر یک شبکه توزیع‌شده جهانی با قدرت محاسباتی نزدیک به ۹۰۰ اگزاهش داشته باشد. لازم است که مسئولان از انتشار اطلاعات نادرست و غیرعلمی که صرفاً برای مدیریت افکار عمومی در داخل کشور و سرپوش گذاشتن بر دلایل ساختاری ناترازی برق منتشر می‌شوند، خودداری ورزند.
انتظار می‌رود رقابت میان ماینینگ و هوش‌مصنوعی در آمریکا تشدید شود. این رقابت، ضرورت استقرار ماینینگ در مناطق دارای منابع انرژی پایدار و ارزان‌تر (مانند تأسیسات هسته‌ای یا ژئوترمال که شرکت‌های فناوری بزرگ به دنبال آن هستند) را افزایش داده و ماهیت این صنعت را از یک مصرف‌کننده صرف برق منقطع به یک ارائه‌دهنده خدمات دوگانه (ماینینگ و HPC) تغییر می‌دهد. این تحول نشان می‌دهد که آینده ماینینگ بیتکوین در گرو مدیریت پیشرفته انرژی و همسویی با نیازهای محاسباتی هوش مصنوعی خواهد بود.
جنگ انرژی در جهان میان هوش‌مصنوعی و بیتکوین تازه شروع شده؛ اما چیزی که در ایران خطرناک‌تر است، نه ماینینگ زیرزمینی، بلکه روایت‌سازی و آمارسازی مسئولان و دشمنی اونها با فناوری‌های نوظهور است.
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها