صنایع دستی ایران در سال های اخیر بیشتر از قبل در منازل و در نظر مردم محبوب تر شده است تا جایی که مردم در خیابان و در مجالس خود گاهی از وسایل سنتی مانند انواع لباس های سنتی و کار شده، کیف قیطان دوزی و حتی گوشواره های سنتی و منجوق دوزی شده استفاده می کنند. همچنین استفاده از ظروف سنتی نیز در منازل به وفور دیده می شود. ظروف میناکاری شده یکی از ظروف پرطرفداری است که مردم به سمت آن جذب شده اند.
میناکاری یکی از باشکوه ترین صنایع دستی ایران است. هنر نقاشی و طراحی سطوح فلزی مانند طلا، نقره و مس با لعاب دادن رنگ و آتش در کوره (گاهی بر روی شیشه یا سرامیک انجام می شود.) میناکاری به 1500 سال قبل از میلاد می رسد، عمل آن بر روی فلز در 400-600 سال قبل از میلاد ظاهر شد.
میناکاری اغلب بر روی ظروف مختلف مانند گلدان و بشقاب، قاب عکس، در و پنجره حرم، زیور آلات، وسایل تزئینی کوچک و با خاتم کاری، مینیاتور، جواهرسازی و سایر اشکال ترکیب هنری انجام می شود. ساخته شده . انواع رنگدانه های مورد استفاده در مینا از گیاهان، مواد معدنی و سنگ آهن به دست می آیند. امروزه اغلب از رنگ های شیمیایی استفاده می شود. صنعتگران از رنگ های قرمز، سبز و زرد در ترکیب با مواد شیمیایی مختلف طلا، مس و قلع استفاده می کنند.
مینا که در فارسی به معنی بهشت است، پوششی از شیشه است که با حرارت به فلزات مختلف ثابت می شود. صنایع دستی میناکاری در رنگهای مختلفی مانند آبی آبی، قرمز بنفش، سبز، زرد، فیروزه‌ای، زرد، طلایی و مشکی موجود است، اما میناکاری اصفهان معمولاً آبی، آبی و فیروزه‌ای را می‌شناسند.
مینا یک ماده لعاب شیشه ای نیمه شفاف یا شفاف است که روی کاشی و فلز برای حکاکی استفاده می شود و ترکیبی از لاجورد (برخی فرهنگ لغت) است. مینا به نوعی گل، مینای دندان، نوعی پرنده، عمل مینای نقره ای و غیره اطلاق می شود (لغت نامه دهخدا)
از نظر ماهیت، تنها تعریف کامل میناکاری وجود دارد: هنر آتش است و خاک رس با رنگ و مواد معدنی پخته می شود. مینا در واقع یک قطعه فلزی است که به شکل ظرف لعاب خورده با کلی نقاشی و خطوط پیچی و گل و ... ساخته شده و بعد پخته می شود.
هنر مینا کاری که به هنر آتش و خاک نیز معروف است، به زمان کاشی‌سازی بازمی‌گردد. از آنجایی که از همین رنگ در ساخت مینا استفاده می شود، در ساخت کاشی نیز استفاده می شود. در رابطه با تاریخ هنر میناکاری در ایران، این هنر از دوره اشکانیان و ساسانیان آغاز می شود، اما کاربرد آن از آغاز اسلام تا قبل از سلطنت ایلخانان مغول برای ما روشن نیست. یعنی ممکن است هنر میناکاری یک هنر ایرانی نباشد اما چون سیر تکاملی آن در ایران طی شده به یک هنر ایرانی تبدیل شده است.
طبق تحقیقاتی که نشان می‌دهد هنر میناکاری به زمان روم باستان بازمی‌گردد. از آنجایی که گزارش ها حاکی از آن است که مینا بخشی از مجسمه زئوس است، این مجسمه یکی از عجایب هفتگانه و 450 قبل از میلاد است. میناکاری هنر باشکوهی از آتش و گل رس با رنگهای پخته و روشن است که قدمت آن به سالهای قبل از میلاد مسیح می رسد. هنر میناکاری در ایران بیش از جاهای دیگر ظاهر شده است و نمونه ای از آن از دوران صفویه باقی مانده است.
طلا، مس، نقره، فولاد، آلومینیوم، برنز، برنج و فلزات برنز در مینای دندان استفاده می‌شود. که بهترین نمونه از فلز برای مینای مس است. مس بادوام و محکم، چکش خور و قابلت ورق شدن را دارد. مس مناسب برای مینا باید 99 درصد و بالاترین ضخامت داشته باشد، در غیر این صورت با حرارت دادن ناخالصی های آن به صورت تاول روی سطح فلز ظاهر می شود. دلیل انتخاب فلز مس این است که توانایی جذب لعاب بالاتری نسبت به سایر فلزات دارد.
ابتدا فلزی که به عنوان ماده اصلی برای تهیه صنایع دستی مینا مورد نظر است انتخاب می شود سپس توسط مسگر خبره به هر شکل و اندازه دلخواه شکل می گیرد و سپس محکم می شود. لعاب سفید یکدستی به آن می زند. این مرحله از لعاب سفید به لعاب آستری معروف است. پس از این مرحله، فلز لعابدار را در کوره ای با دمای حداکثر 750 درجه سانتیگراد برای پخت قرار می دهند و سپس فلز لعابدار را از کوره خارج کرده و با لعاب مرغوب پوشانده و برای بار دوم گرم می کنند.
لعاب کاری را معمولا باید 3 یا 4 بار تکرار کرد و بعد از گذراندن این مراحل باید فلز لعاب دیده شده را حرارت داد تا بتوان روی آن نقش و نگار زد. بعد از این مرحله دوباره فلز را درون کوره قرار می دهند ولی این بار حرارت کمتر از دفعات قبل است تا رنگ ها به شکل زیبایی درآید. زیر ساخت ظروف میناکاری مهمولا به روش چکش کاری و خمو کاری انجام می شود که در ادامه توضیح خواهیم داد.
در این روش، استادکاران یک صفحه دایره‌ای از ورق فلزی را به اندازه‌ای مشخص برش می‌دهند و پس از قرار دادن اشیا، پرکننده را به آن نوک می‌دهند برای تعیین کف مرکزی دایره دایره کوچکی می کشند سپس با چکش و ضربات متوالی دیواره های ظرف را مشخص می کنند. در ادامه کار با ضربات متوالی، شکل نیمکره های رگ به خوبی نشان داده شده و تا آماده شدن جسم، فرآیند چکش کاری ادامه می یابد.
ساخت اجسام مشابه ظروف یک تکه مانند صفحات مینایی توسط دستگاه خم کن انجام می شود. ابزارهای مورد استفاده در این روش عبارتند از:
اگر شی مورد نظر از چندین قسمت جداگانه تشکیل شده باشد (مانند کاسه آجیل، کاسه آب نبات و کاسه شکلات لعابی) که با ترکیبی از مس، روی و برنج به هم لحیم شده و با پودر تانکر یا بوراکس مخلوط شده است. برای پوشاندن درزها این کار را انجام می دهد.
بعد از اینکه زیرساخت ظروف برای پاک کردن اثر چکش روی بدنه آماده شد، سطح آن رنده یا ماشینکاری می‌شود. سنگ زنی برای صیقل دادن و از بین بردن زائده های حاصل از لحیم کاری و چکش کاری در ظرفی مانند نیشکر تنمچال است که پایه قسمت مدور جسم است. همچنین از سوهان برای صیقل دادن لبه گلدان ها، پایه گلدان ها و شمع ها و رفع ناهمواری لبه ها استفاده می شود و در نهایت باید از سمباده برای از بین بردن رسوبات و براده های باقی مانده استفاده شود. زیرساخت شی مورد نظر در این مرحله تمام شده و آماده سیاه شدن است.
این کارگاه شامل سفید کردن با مواد خاص مانند پودر دارو، قلع و پنبه می باشد. در این روش ابتدا ظروف شسته و تمیز می شوند. اگر زیر کار ظرف لعابی بالا آمد و ظرف لعابی برآمده ایجاد کرد، آن را روی آتش بگذارید تا داغ شود، سپس مقداری قلع جامد روی ظرف ها بمالید که بدنه ظرف به دلیل دمای زیاد آن ذوب می شود. سپس پنبه را در پودر نشاءدار آغشته کرده و محکم روی ظرف می کشند و این کار را تکرار کرده و روی تمام سطح قلع انتقال داده و ظرف آماده رنگرزی است.
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها