مروری بر بهترین فیلم‌ها و مجموعه‌های وسترن تولیدشده در یک دهه اخیر نشان می‌دهد که باید در مورد مرگ این ژانر تجدیدنظر کنیم!
بعد از یک دوره اوج فراموش‌نشدنی در دهه‌های ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰، افول ژانر وسترن از دهه ۱۹۶۰ آغاز شد. با تغییرات سریع جامعه در آن سال‌ها، فیلم‌های وسترن دیگر کمی کهنه و از مُد افتاده به‌نظر می‌رسیدند. هر چند فیلمسازانی چون سرجیو لئونه، سام پکین‌پا و کلینت ایستوود سعی کردند تا با تجدیدنظر در برخی از الگوهای این ژانر جنبه‌ای به‌روز به آن ببخشند (و تعدادی از محبوب‌ترین وسترن‌های تاریخ سینما با همین رویکرد خلق شد) اما نتوانستند روند افول این ژانر را قطع کنند. با این وجود، به‌نظر می‌رسد در سال‌های اخیر شرایط کمی تغییر کرده است. هر چند، از نظر کمّی، کماکان وسترن ژانر محبوبی محسوب نمی‌شود اما تعداد وسترن‌های موفق سال‌های اخیر که توانستند در ذهن تعدادی از مخاطبان ماندگار شوند، بیش از دهه ۱۸۸۰ (و شاید حتی بیش از دهه ۱۹۹۰، دوره خلق وسترن‌های مهمی چون «رقصنده با گرگ‌ها» و «نابخشوده ») به‌نظر می‌رسد.
در این مطلب نگاهی به ده فیلم و مجموعه مهم وسترن انداخته‌ایم که در یک دهه اخیر در دسترس علاقه‌مندان به این ژانر قرار گرفته‌اند.
درام جنایی دیوید مکنزی با فیلمنامه‌ای از تیلور شریدان و با بازی جف بریجز، کریس پاین و بن فاستر، آشکارا حال‌وهوایی یادآور وسترن‌های کلاسیک دارد و یکی از داستان‌های کلاسیک این ژانر را هم بازگو می‌کند: ماجرای دو برادر با شرایط نامساعد که از بانک‌ها سرقت می‌کنند تا مزرعه خانوادگی‌شان را نجات دهند و کارآگاه کارکشته‌ای که در پی ردیابی آن‌ها است. «اگر سنگ از آسمان ببارد» نوعی بازتعریف برخی از الگوهای وسترن است. مکنزی و شریدان، همچون بسیاری از وسترن‌های کهن که پیرامون سرقت بانک‌ها می‌گذرند، انتقاداتی سیاسی و اجتماعی را مطرح می‌کنند اما آن ایده‌ها را به‌روز کرده‌اند تا بتوان «اگر سنگ از آسمان ببارد» را استعاره‌ای از آمریکای زمان ساخت این فیلم هم قلمداد کرد.
ژاک اودیار فیلمساز مطرح فرانسوی است که مدام میان ژانرهای مختلف حرکت می‌کند و سعی در بازی با الگوهای پذیرفته‌شده آن ژانرها دارد. «برادران سیسترز» تجربه او با ژانر وسترن محسوب می‌شود. این فیلم داستان دو برادر (با بازی خواکین فونیکس و جان سی. رایلی) را روایت می‌کند که در ازای دریافت پول آدم می‌کشند اما در یکی از ماموریت‌های خود دچار چالش‌هایی می‌شوند. «برادران سیسترز» فیلم غیرمنتظره‌ای است که روایت و فضای سینمای وسترن را با لحنی از طنز سیاه ترکیب می‌کند و در نهایت به معجونی جالب از خشونت و لطافت تبدیل می‌شود که برداشت تازه‌ای از وسترن ارائه می‌دهد. «برادران سیسترز» را می‌توان یکی از نمونه‌های جذاب سینمای مدرن وسترن دانست.
«هنری پیر» یک وسترن جمع‌وجور و مینیمال است که پیرامون زندگی یک کشاورز (با بازی تیم بلیک نلسون) شکل می‌گیرد که گذشته‌ای اسرارآمیز دارد. او یک مرد میانسال کاملا معمولی به‌نظر می‌رسد اما در شرایط بحرانی توانایی‌هایی از خود نشان می‌دهد که فراتر از سطح یک کشاورز است. اگر روایت کم‌گو و باطمانینه فیلم (که البته در اواخر کار به درگیری‌های پر از تعلیقی منجر می‌شود) را کنار بگذاریم، «هنری پیر» فیلمی است که حس‌وحال وسترن‌های کلاسیک سینمای آمریکا را به‌خوبی زنده می‌کند و یکی از خالص‌ترین نمونه‌های سال‌های اخیر در پرداختن به یکی از درونمایه‌های کلیدی تاریخ ژانر وسترن، نمایش آدم‌هایی تغییرنیافته در دل دنیایی تغییریافته، به شمار می‌رود.
«قدرت سگ» یک وسترن روانشناسانه است که داستانش در دهه ۱۹۲۰ اتفاق می‌افتد و می‌توان آن را فیلمی دانست که به یک اندازه الگوهای کلاسیک سینمای وسترن را فراخوانی کرده و آن‌ها را پس می‌زند. این فیلم داستان گله‌دار باابهتی به‌نام فیل (با بازی بندیکت کامبربچ) را روایت می‌کند که تمام اطرافیانش از او حساب می‌برند اما زمانی که پای همسر برادر فیل به خانه آن‌ها باز می‌شود، اوضاع به‌تدریج تغییر می‌کند. «قدرت سگ» نقدی است بر آن‌چه در تاریخ سینمای وسترن از گاوچران‌ها و گله‌داران به تصویر کشیده شده است و می‌توان آن را وسترنی با حال‌وهوای آثار قدیمی ژانر اما همراه با مضامین محبوب امروز دانست. جین کمپیون نشان می‌دهد که در بسیاری از موارد، مردانگی سمّی پوششی برای تنهایی عمیقی است که راه را برای ارتباط میان انسان‌ها می‌بندد. به اعتبار این نگاه مدرن به یک کلیشه قدیمی، می‌توان «قدرت سگ» را یکی از تازه‌ترین نمونه‌های وسترن‌های تجدیدنظرطلبانه دانست.
در میان وسترن‌هایی که تا این بخش از مطلب معرفی شده‌اند می‌توان نمونه‌های متنوعی را پیدا کرد. آن‌چه جایش خالی به‌نظر می‌رسد، فیلمی است که تا حدی یاد وسترن‌های اسپاگتی را زنده کند. وسترن اسپاگتی یکی از انواع سینمای وسترن است که زمانی عموما در ایتالیا ساخته می‌شد و، به‌واسطه حال‌وهوایی دور از اتوکشیدگی وسترن‌های کلاسیک و نمایش شخصیت‌هایی که مرز خیر و شر در میان آن‌ها چندان مشخص نبود، با وسترن‌های آمریکایی فاصله می‌گرفت. «مردن برای یک دلار» را می‌توان اثری بین وسترن‌های کلاسیک و وسترن‌های اسپاگتی دانست. این فیلم (با بازی کریستف والتز و ویلم دافو) داستان یک شکارچی معروف را روایت می‌کند که با یکی از دشمنان قسم‌خورده خود روبه‌رو می‌شود. همین داستان یک‌خطی در دستان والتر هیل کهنه‌کار به شبکه پیچیده‌ای از عدالت و اخلاق تبدیل شده است که مفاهیم کلاسیکی همچون وفاداری و صداقت را بازخوانی می‌کند.
«اولین گاو» در واقع یک ضد وسترن است؛ فیلمی که آشکارا حال‌وهوای سینمای وسترن را زنده می‌کند اما در نهایت تمام الگوهای اصلی آن را تغییر داده و گاه واژگون می‌کند. این فیلم داستان یک آشپز مهربان و یک مهاجر چینی را دنبال می‌کند که در قرن نوزدهم با یکدیگر طرح رفاقت می‌ریزند. اوج جاه‌طلبی آن‌ها دزدیدن شیر گاو یک زمیندار ثروتمند برای پختن و فروش بیسکوییت است. از همین طرح یک‌خطی می‌توان فهمید که شخصیت‌های اصلی، چه از نظر ملیت، چه حرفه و چه حتی میزان جاه‌طلبی، شباهتی به کاراکترهای نمونه‌ای ژانر وسترن ندارند. با کارگردانی آرام و بدون خودنمایی ریچارد و تمرکز روی لطافت و رویاهای مشترک، «اولین گاو» فیلمی است که روایت‌های متعارف «مردانه» وسترن‌های کلاسیک را به چالش می‌کشد.
اگر بخواهیم لیستی از فیلمسازان فعالی آماده کنیم که آشنایی تمام‌عیاری با تاریخ سینمای وسترن دارند و می‌توانند آثار سطح بالایی در این ژانر بسازند، قطعا نمی‌توان نام کوین کاستنر را نادیده گرفت که وسترن‌های جذابی چون «رقصنده با گرگ‌ها» و «چراگاه آزاد » را ساخته است. «افق: حماسه آمریکایی- قسمت اول» که، همان‌طور که از اسمش پیداست، بخش اول از یک مجموعه بزرگ‌تر است، بازگشت عمیقا جاه‌طلبانه کاستنر به فضای محبوبش محسوب می‌شود. این فیلم، داستانی پر از شاخ‌وبرگ را در یک بازه زمانی ۱۵ ساله روایت می‌کند. این روایت گسترده به چند فصل تقسیم می‌شود و شخصیت‌های پرتعداد و به‌هم‌پیوسته‌ای را به تصویر می‌کشد که مجموعه‌ای از چالش‌های آمریکای قرن نوزدهم پیش چشم مخاطب قرار می‌دهد. حضور انبوهی از خرده‌داستان‌ها همراه با شخصیت‌های پرتعداد باعث شده تا بخش مهمی از «افق: حماسه آمریکایی- قسمت اول» به معرفی شخصیت‌ها اختصاص داشته باشد و البته، به‌سبکی سریالی، در فیلم با پایان‌بندی مشخصی مواجه نمی‌شویم. این عوامل باعث شده‌اند تا منتقدان استقبال چندان گرمی از فیلم جدید کاستنر نکنند. اما از نظر بصری، با یکی از جاه‌طلبانه‌ترین و چشمگیرترین وسترن‌های هزاره جدید روبه‌روییم که می‌تواند تماشای این فیلم طولانی و آرام را برای علاقه‌مندان سرسخت وسترن‌های کلاسیک آمریکایی به تجربه‌ای جذاب تبدیل کند. ضمن این‌که تماشای «افق: حماسه آمریکایی- قسمت اول» برای کسانی که در اوایل مسیر آشنایی با ژانر وسترن قرار دارند می‌تواند تجربه مغتنمی محسوب شود چراکه در این فیلم با مجموعه‌ای تمام‌وکمال از درونمایه‌ها و شخصیت‌های نمونه‌ای ژانر وسترن روبه‌روییم.
تیلور شریدان (فیلمنامه‌نویس فیلم «اگر سنگ از آسمان ببارد») با «یلواستون» یک بار دیگر توانایی خود در بهره‌گیری از الگوهای وسترن را برای ساخت استعاره‌ای از شرایط روز نشان داد. «یلواستون» یک وسترن مدرن است که داستان خانواده‌ای به نام داتون را به رهبری یک چهره قدرتمند و پدرسالار (با بازی کوین کاستنر) در تلاش برای حفاظت از یک مزرعه وسیع در مقابل رقبا روایت می‌کند. این مجموعه با کاوش در مورد مسائلی همچون ارزش زمین، اهمیت میراث، و مبارزات قدرت، با تکیه بر تصویرسازی قابل‌توجه و شخصیت‌های چندلایه، به یک مجموعه موفق تبدیل شد.
تیلور شریدان موفقیت «یلواستون» را با مجموعه کوتاه تلویزیونی «۱۸۸۳» ادامه داد. «۱۸۸۳» که به‌عنوان پیش‌درآمدی بر «یلواستون» ساخته شد، سفر پرماجرای اجداد خانواده داتون را در سراسر مرزهای آمریکا نشان می‌دهد و به یاد تماشاگر می‌آورد که گسترش قلمروی غرب چه فرایند پیچیده و دشواری بوده است. درست مثل «یلواستون»، در «۱۸۸۳» هم با جلوه‌های بصری قابل توجه و داستانی خوش‌ریتم و هیجان‌انگیز روبه‌روییم. حضور قدرتمندانه سم الیوت در نقش راهنمای پیشگامان خانواده داتون فراموش‌نشدنی است. «۱۸۸۳» کاوشی تامل‌برانگیز در مورد روح انسان است که میراث «یلواستون» را زنده نگاه داشت. شریدان پس از «۱۸۸۳» به سراغ مجموعه دیگری با عنوان «۱۹۲۳» رفت که داستان آن چند دهه بعد از «۱۸۸۳» اما قبل از رخدادهای «یلواستون» اتفاق می‌افتد. هلن میرن و هریسون فورد نقش‌های اصلی این مجموعه را بازی کرده‌اند. فصل اول «۱۹۲۳» با استقبال خوبی روبه‌رو شد و فصل دوم و پایانی‌اش هم قرار است به زودی پخش شود.
ترکیب ژانرها برای بسیاری از فیلمسازان تاریخ سینما وسوسه‌ای درگیرکننده بوده است. این وسوسه در مورد ژانر وسترن، که هم از نظر تصویری و هم الگوهای داستانی و شخصیت‌پردازی ژانر بسیار شاخص و متمایزی است، احتمالا بیشتر هم می‌شود. مجموعه «وست‌ورلد» که از شبکه HBO پخش شد، الگوهای وسترن را با پیچیدگی‌های ژانر علمی-تخیلی ترکیب کرده و جهانی آینده‌نگرانه می‌سازد که در آن اندرویدها روایت‌های غرب قدیم را به تصویر می‌کشند.
جاناتان نولان با خلق جهان «وست‌وورلد» سرانجام توانست خود را از زیر سایه برادر بزرگ‌ترش، کریستوفر نولان، بیرون بکشد. «وست‌ورلد» مجموعه‌ای بود که نه‌تنها به‌واسطه ترکیب نوآورانه ژانرها، داستان‌گویی پیچیده‌اش و چند بازی تقدیرشده از سوی آنتونی هاپکینز، جفری رایت و ایوان ریچل‌وود با ستایش مخاطبان مواجه شد، بلکه به مجموعه‌ای از مضامین تامل‌برانگیز همچون اراده آزاد و مفهوم هویت می‌پرداخت و به این شکل به‌عنوان یک مجموعه پیشگامانه مورد توجه قرار گرفت.
آریا قریشی
بیشتر بخوانید
۱۰ فیلم برتر ۲۰۲۴ تا به امروز به انتخاب ورایتی
مهمترین فیلم‌های علمی-تخیلی ۲۰۲۴: سفری به آینده
از همین نویسنده
۲۱ ساعت پیش
گیتا خوش صدا
۲۲ روز پیش
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها