سلاح فضایی مرموز جدید روسیه چیست؟

واشنگتن در تاریخ ۱۴ فوریه با اخبار مربوط به یک سلاح فضایی مرموز روسی غوغا کرد.

فرارو: واشنگتن در تاریخ ۱۴ فوریه با اخبار مربوط به یک سلاح فضایی مرموز روسی غوغا کرد. "مایک ترنر" رئیس کمیته اطلاعات مجلس نمایندگان از کاخ سفید خواست تا اطلاعات مربوط به یک "تهدید جدی حوزه امنیت ملی" را از حالت طبقه بندی خارج کند. رسانه‌های تلویزیونی و مطبوعات امریکایی اعلام کردند که این موضوع مربوط به یک سیستم هسته‌ای مرتبط با ابتکارات فضایی روسیه است که هنوز مستقر نشده و می‌تواند ماهواره‌های آمریکایی و متحدان آن کشور را به خطر اندازد، اما واقعا این سلاح مرموز روسی چه می‌تواند باشد؟

به نقل از اکونومیست؛ بسیاری از گزارش‌های اولیه متناقض هستند برخی از رسانه‌ها یک فضاپیمای هسته‌ای را توصیف می‌کنند و برخی دیگر یک فضاپیمای مجهز به سلاح هسته‌ای را توصیف کرده اند. در این میان اساسا سه گزینه محتمل در مورد آن وجود دارد: یک سلاح هسته‌ای که برای نابود کردن ماهواره‌ها طراحی شده که روی زمین مستقر می‌شود و تنها زمانی که قرار باشد مورد استفاده قرار گیرد، پرتاب خواهد شد. دوم یک سلاح هسته‌ای که در مدار مستقر می‌شود. سوم یک ماهواره مبتنی بر انرژی هسته‌ای که خود بمب نخواهد بود بلکه در عوض از انرژی هسته‌ای برای تامین انرژی نوعی دستگاه دیگر استفاده می‌کند.

اگر روسیه قصد دارد یک سلاح هسته‌ای را در مدار کامل مستقر کند پیمان بین‌المللی فضای ماورای جو مصوب سال ۱۹۶۷ میلادی را نقض خواهد کرد. انفجار‌های هسته‌ای در فضا نیز طبق قانون ۱۹۶۳ ممنوع است. هم چنین، آن پیمان آزمایش جزئی را منع کرده است. روسیه نیز یکی از امضاکنندگان آن پیمان بوده است. اگر بحث قانونی بودن و مسائل حقوقی مرتبط با آن را کنار بگذاریم واقعیت آن است که چنین سلاحی مخرب و بی رویه خواهد بود.

تشعشعات شدید ناشی از انفجار هسته‌ای بر روی زمین باعث ایجاد موج انفجاری عظیم خواهد شد که به آتش سوزی گسترده خواهد انجامید. در خلاء فضا تشعشع کل بازی است. پالس الکترومغناطیسی ایجاد شده توسط یک انفجار مداری می‌تواند به الکترونیک ماهواره‌ها در بخش عمده آسمان آسیب برساند. هنگامی که آمریکا در سال ۱۹۶۲ یک آزمایش هسته‌ای در ارتفاع بالا انجام داد که به استارفیش پرایم معروف شد نه تنها به ماهواره‌های در مسیر دید بلکه به ماهواره‌های آن سوی زمین نیز آسیب رساند، زیرا تشعشعات توسط میدان مغناطیسی سیاره هدایت می‌شد. تشعشعات بالا در نهایت به حدود یک سوم از تمام ماهواره‌هایی را که در مدار پایین زمین قرار داشتند آسیب رساند یا آن‌ها را از بین برد. اگر روسیه امروز انفجار مشابهی را با حدود ۸۳۰۰ ماهواره فعال در مدار پایین زمین انجام دهد نه تنها بر ماهواره‌های آمریکایی بلکه بر ماهواره‌های روسیه، چین و سایر کشور‌ها نیز تاثیر خواهد گذاشت. هم چنین، چنین اقدامی می‌تواند ایستگاه فضایی بین المللی را که در حال حاضر سه سرنشین روس دارد و ایستگاه فضایی چینی تیانگونگ که در حال حاضر سه خدمه چینی دارد را نیز تحت تاثیر قرار دهد. ماهواره‌های نظامی و اطلاعاتی آمریکا به ویژه آن دسته از ماهواره‌هایی که برای فرماندهی و کنترل هسته‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند برای مقاومت در برابر چنین پالس‌هایی باید از تجهیزات الکترونیکی سخت تری برخوردار باشند.

به طور خلاصه، به نظر می‌رسد چنین حمله‌ای برای دولت‌های مستاصل مانند کره شمالی مناسب‌تر باشد دولت‌هایی که توانایی‌های فضایی کمی برای محافظت از خود دارند و در شرایط بحرانی ممکن است احساس کنند چیزی برای از دست دادن نخواهند داشت. هدف روسیه از ارسال بمب هسته‌ای به مدار به جای استفاده از موشک‌های زمینی موجود می‌تواند رسیدن به مدار زمین آهنگ یا ژئوسنکرون* باشد نوار مهمی در فاصله ۳۶۰۰۰ کیلومتری از سطح زمین در مقایسه با مدار پایین زمین که در فاصله کم‌تر از ۲۰۰۰ کیلومتری از سطح زمین قرار دارند. ماهواره‌های ژئوسنکرون روزی یک بار دور کره زمین می‌چرخند و به طور گسترده در آسمان ثابت م ی‌شوند که برای پخش، هشدار موشک و موارد دیگر مفید است. بسیاری از ماهواره‌های نظارتی و ارتباطی نظامی ارزشمند آمریکایی در آنجا قرار دارند. "متئو بان" از دانشگاه هاروارد اشاره می‌کند که موشک‌های هسته‌ای موجود نمی‌توانند به آن ارتفاع برسند.

نظریه دوم در مورد این که آن سلاح چه می‌تواند باشد آن است که روسیه قصد دارد یک ماهواره هسته‌ای با قابلیت جنگ الکترونیک مستقر کند. هدف از حمله الکترونیکی مختل کردن یا جعل سیگنال‌های ارسال یا دریافت شده توسط ماهواره هدف است. اکثر این حملات موقتی و برگشت پذیر هستند. بسیاری از کشور‌ها از جمله آمریکا و روسیه دارای سکو‌های جنگ الکترونیک زمینی هستند که می‌توانند ماهواره‌ها را هدف قرار دهند. انجام آن کار از فضا سخت‌تر است، اما ممکن است حملات متمرکزتر و مداوم تری را به خصوص اگر سلاح را بتوان نزدیک هدف قرار داد امکان پذیر سازد.

پیش‌تر مشخص شده که روسیه چنین سیستم‌هایی را کاوش کرده است. در گزارشی درباره قابلیت‌های جهانی ضد ماهواره‌ای که سال گذشته توسط بنیاد "جهانی امن" یک سازمان غیردولتی منتشر شد آمده بود: "شواهد جدید نشان می‌دهند که روسیه ممکن است در حال توسعه پلتفرم‌های با قابلیت جنگ الکترونیک فضایی پرقدرت با تقویت سکو‌های زمینی موجود خود باشد". هم چنین، در مقاله‌ای منتشر شده در سال ۲۰۱۹ میلادی در مجله تخصصی حوزه فضایی Space Review به ماهواره‌ای مبتنی بر انرژی هسته‌ای که توسط روسیه با این منظور طراحی شده و به نام "اکیپاژ" نامگذاری شده اشاره شده بود. "دیمیتری استفانوویچ" از آکادمی علوم روسیه همچنین به پروژه جداگانه روسی معروف به زئوس اشاره می‌کند یک "کشنده فضایی" با انرژی هسته‌ای که برای حدود سال ۲۰۳۰ برنامه ریزی شده و می‌تواند میزبان طیف وسیعی از قابلیت‌ها از جمله پارازیت اندازی با هدف ایجاد اختلال باشد.

چرا از یک راکتور هسته‌ای برای تامین انرژی آن استفاده کنیم؟ این ایده نیز قدیمی است: آمریکا برای اولین بار در سال ۱۹۶۵ میلادی یک راکتور هسته‌ای را در مدار قرار داد و اتحاد جماهیر شوروی بیش از ۴۰ ماهواره از این قبیل را فرستاد. مزیت آن راکتور‌ها این است که می‌توانند قدرت زیادی تولید کنند. این امر به ماهواره‌های شوروی اجازه داد تا رادار‌های قدرتمندتری حمل کنند و امروزه این امکان را به روس‌ها می‌دهد تا اختلالگر‌های قوی تری را حمل کنند. در مقاله چاپ شده در Space Review توضیح داده شده که راکتور‌های هسته‌ای در ماهواره‌ها اجازه نصب اختلالگر‌ها (پارازیت اندازها) که در طیف وسیعی از فرکانس‌ها کار می‌کنند را می‌دهند و اگر در مدار‌های بسیار بیضوی یا ژئوسنکرون قرار گیرد مدار‌هایی که ماهواره را برای مدت طولانی تری بالای همان نقطه زمین نگه می‌دارند سرکوب بی وقفه سیستم‌های الکترونیکی در مناطق بزرگ امکان پذیر خواهد بود.

"جیمز آکتون" کارشناس اندیشکده کارنگی در واشنگتن یکی از دلایل جذاب بودن چنین پروژه‌ای را برای روسیه این واقعیت می‌داند که در سالیان اخیر نیرو‌های مسلح آمریکا به طور فزاینده از نظر فضایی پیشرفت کرده که مصداق عینی آن را می‌توان در ماهواره‌های استارلینک اسپیس ایکس که به طور گسترده توسط اوکراین و نیرو‌های مسلح آن کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد مشاهده کرد. در چنین وضعیتی که هزاران ماهواره وجود دارند از نظر فیزیکی از بین بردن تک به تک ان ماهواره‌ها کاری غیر ممکن است، اما در صورت وقوع یک حمله الکترونیکی گسترده وضعیت فرق خواهد کرد.

* مدار زمین - آهنگ (ژئوسنکرون) یک مدار بلند پیرامون زمین است که به ماهواره‌ها اجازه می‌دهد خود را با چرخش زمین همگام و هماهنگ کنند. یکی از مدار‌های زمین آهنگ که در ارتفاع ۳۵۷۸۶ کیلومتری درست بالای استوای زمین جای دارد با نام "زمین ثابت" شناخته می‌شود.