هود لامینار دستگاهی است که جریان هوای یک‌جهته و کاملاً تمیز ایجاد می‌کند
هود لامینار یکی از ضروری‌ترین تجهیزات آزمایشگاهی است که با ایجاد جریان یکنواخت و فوق‌العاده تمیز هوا، محیطی کاملاً استریل برای کارهای حساس مانند کشت بافت، PCR و میکروبیولوژی فراهم می‌کند. در این مقاله از به‌طور کامل با انواع، کاربردها و نکات مهم استفاده از هود لامینار آشنا خواهید شد.
هود لامینار (Laminar Flow Hood یا Laminar Flow Cabinet) یکی از پرکاربردترین و ضروری‌ترین تجهیزات در آزمایشگاه‌های پیشرفته امروزی است که برای ایجاد یک محیط کاری کاملاً استریل و عاری از ذرات معلق طراحی شده است. این دستگاه با تولید جریان هوای یک‌جهته، یکنواخت و فوق‌العاده تمیز (کلاس ISO 5 یا بهتر) باعث می‌شود هیچ ذره، باکتری، قارچ یا گردوغباری روی نمونه یا مواد مورد آزمایش ننشیند.
به زبان ساده، هود لامینار مثل یک «دوش هوای تمیز» عمل می‌کند که مدام هوای فیلترشده را روی سطح کار می‌ریزد و هر آلودگی احتمالی را به طرفین یا پایین می‌برد.
هود لامینار از اپراتور محافظت نمی‌کند و فقط برای کارهای غیرپاتوژن مناسب است
بسیاری از افراد این دو دستگاه را با هم اشتباه می‌گیرند، اما تفاوت بسیار مهمی دارند:
• هود لامینار فقط از نمونه و کار شما محافظت می‌کند، نه از خودتان.
• کابینت ایمنی زیستی (BSC) هم از نمونه، هم از اپراتور و هم از محیط آزمایشگاه محافظت می‌کند.
به همین دلیل هرگز نباید با میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا (مثل سل، بروسلا، ویروس HIV، SARS-CoV-2 و غیره) داخل هود لامینار کار کرد، چون هوای تمیز به سمت صورت اپراتور می‌آید و ممکن است عوامل خطرناک را مستقیماً به سمت او ببرد.
یک هود لامینار استاندارد از بخش‌های زیر تشکیل شده است:
• بدنه استیل ضدزنگ ۳۰۴ یا ۳۱۶ بدون درز و با پوشش الکترواستاتیک
• شیشه جلویی (ساش) متحرک یا ثابت با امکان تنظیم ارتفاع
• سطح کار صاف و یک‌تکه از جنس استیل ضدزنگ
• پری‌فیلتر (برای گرفتن ذرات درشت و افزایش عمر فیلتر اصلی)
• فن کم‌صدا و کم‌لرزش (معمولاً از نوع EC)
• فیلتر HEPA H14 (راندمان ۹۹.۹۹٪ برای ذرات ۰.۳ میکرون)
• لامپ UV-C میکروب‌کش (برای استریل کردن سطح وقتی کار تمام شده)
• لامپ فلورسنت یا LED برای روشنایی مناسب
• پنل کنترل دیجیتال (سرعت فن، تایمر UV، هشدار تعویض فیلتر و غیره)
هرگز نباید با عوامل بیماری‌زای گروه ۲ و بالاتر داخل هود لامینار کار کرد
هوا از بالای دستگاه (در نوع عمودی) یا از پشت (در نوع افقی) مکیده می‌شود، ابتدا از پری‌فیلتر عبور می‌کند، سپس توسط فن به سمت فیلتر HEPA هدایت می‌شود. فیلتر HEPA تقریباً تمام ذرات و میکروارگانیسم‌ها را به دام می‌اندازد و هوای کاملاً تمیز با سرعت ثابت (معمولاً ۰.۳ تا ۰.۵ متر بر ثانیه) به صورت لایه‌ای و بدون تلاطم روی سطح کار جریان پیدا می‌کند. این جریان لامینار مثل یک پرده نامرئی عمل می‌کند و مانع ورود هرگونه آلودگی از بیرون به داخل فضای کاری می‌شود.
پرکاربردترین نوع در آزمایشگاه‌های پزشکی و تحقیقاتی است. هوا از سقف به سمت پایین می‌آید و ایمن‌تر است، چون هوای تمیز به سمت صورت اپراتور نمی‌آید.
هوا از پشت به سمت جلو می‌آید. بیشتر در صنایع الکترونیک و اپتیک استفاده می‌شود، اما در آزمایشگاه‌های میکروبیولوژی کمتر توصیه می‌شود.
مهمترین وظیفه هود لامینار، محافظت از نمونه در برابر آلودگی است
• کشت بافت گیاهی و جانوری
• کشت سلولی و کارهای استریل
• آماده‌سازی محیط کشت، پلیت‌گذاری و ساب‌کشت باکتریایی (برای میکروارگانیسم‌های غیرپاتوژن)
• آماده‌سازی Master Mix در PCR (قبل از اضافه کردن DNA نمونه)
• مونتاژ قطعات الکترونیکی حساس و اپتیک
• تهیه داروهای غیرسمی و استریل در داروخانه‌های بیمارستانی
• آزمایشگاه‌های قارچ‌شناسی، کنترل کیفی مواد غذایی (برای نمونه‌های غیرخطرناک)
• صنایع نیمه‌رسانا، ساعت‌سازی و نانوتکنولوژی
1. قبل از شروع، تمام سطح و وسایل را با الکل ۷۰٪ پاک کنید.
2. شیشه جلویی را ببندید و لامپ UV را ۱۵–۲۰ دقیقه روشن کنید.
3. UV را خاموش کنید و حداقل ۱۰ دقیقه صبر کنید تا ازن تولیدشده خارج شود.
4. فن و لامپ روشنایی را روشن کنید و ۵–۱۰ دقیقه صبر کنید تا هوا کاملاً پالایش شود.
5. وسایل را به ترتیب از تمیز به کثیف وارد کنید و حرکات دست را آهسته و موازی با جریان هوا انجام دهید.
6. بعد از اتمام کار، دوباره سطح را با الکل تمیز کنید و در صورت نیاز UV را برای ۱۵ دقیقه روشن کنید.
• هرگز با عوامل بیماری‌زای گروه ۲ به بالا داخل هود لامینار کار نکنید.
• هرگز مواد شیمیایی فرار، سمی یا رادیواکتیو داخل آن استفاده نکنید.
• دست‌ها را سریع وارد و خارج نکنید؛ جریان لامینار را به‌هم می‌زنید.
• مشعل بنزن را خاموش کنید یا از میکرواینسینراتور استفاده کنید؛ شعله جریان هوا را مختل می‌کند.
• فیلتر HEPA را هر ۱۲–۱۸ ماه (بسته به میزان استفاده) تست و در صورت نیاز تعویض کنید.
هود لامینار در صنایع الکترونیک، دارو‌سازی و کشت بافت کاربرد گسترده دارد
1. آیا می‌توانم داخل هود لامینار کشت باکتری یا قارچ پاتوژن انجام دهم؟
خیر. فقط برای میکروارگانیسم‌های غیرپاتوژن (گروه ریسک ۱) مجاز است.
2. چرا نباید مشعل بنزن (Bunsen burner) را داخل هود لامینار روشن کنیم؟
شعله جریان لامینار را به‌هم می‌زند، فیلتر HEPA را می‌سوزاند و آلودگی ایجاد می‌کند. به‌جای آن از میکرواینسینراتور یا لامپ الکلی استفاده کنید.
3. هود لامینار عمودی بهتر است یا افقی؟
در ۹۹٪ آزمایشگاه‌های پزشکی و کشت بافت، نوع عمودی ایمن‌تر و استانداردتر است.
4. هر چند وقت یک‌بار باید فیلتر HEPA را عوض کنیم؟
بسته به میزان استفاده: معمولاً هر ۱۲ تا ۲۴ ماه. باید سالیانه تست DOP/PAO انجام شود.
5. آیا می‌توانم مواد شیمیایی مثل فرمالدئید، اسید یا الکل زیاد داخل هود لامینار استفاده کنم؟
خیر. هود لامینار برای بخارات سمی طراحی نشده و فیلتر HEPA فقط ذرات را می‌گیرد، نه گاز و بخار را.
6. چرا بعد از خاموش کردن UV باید ۱۰ دقیقه صبر کنیم؟
چون لامپ UV ازن تولید می‌کند که برای ریه مضر است.
7. آیا می‌توان هود لامینار را در اتاق معمولی گذاشت یا باید Clean Room داشته باشیم؟
در اتاق معمولی هم کار می‌کند، ولی بهتر است در اتاق تمیز یا حداقل با فشار مثبت نسبی باشد.
8. چرا گاهی داخل هود لامینار بخار یا مه ایجاد می‌شود؟
به دلیل اختلاف دما و رطوبت زیاد. برای رفع آن از دستگاه رطوبت‌گیر یا تنظیم دمای اتاق استفاده کنید.
هود لامینار ابزاری حیاتی برای هر آزمایشگاهی است که نیاز به محیط کاملاً استریل دارد، اما فقط وقتی که هدف محافظت از نمونه باشد، نه از اپراتور. اگر با میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا یا مواد خطرناک کار می‌کنید، حتماً باید از کابینت ایمنی زیستی (BSC) کلاس II یا III استفاده کنید. انتخاب درست بین این دو دستگاه، مهمترین قدم برای ایمنی شما و اعتبار نتایج آزمایش‌هایتان است.
گردآوری:بخش دانش کسب و کار
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها