ردیابی فرش: چیست، کاربرد، روش

سرنخ گیری فرش چیست

آیا می دانید چگونه فرش را سرنخ گیری می کنند؟  

احتمالا تا به حال دقت کرده اید که در بعضی از قسمت های بافت فرش نخ های نازک و یا کلفت دارای گره ای وجود دارد که متفاوت با قسمت های دیگر بافت فرش خود را نمایان کرده اند. به این نخ هایی که عمدتا دارای گره هستند، سرنخ گفته می شود. این نخ ها را نباید خودسرانه قیچی کرد؛ زیرا باعث پارگی و آسیب زدن به قسمت های سالم دیگر فرش می شود. در این مطلب از قصد داریم در خصوص روش های سرنخ گیری فرش صحبت کنیم. با ما همراه باشید تا در این خصوص بیشتر بدانید.

سرنخ فرش چیست؟

سرنخ در واقع به نخ هایی گفته می شود که به علت پاره شدن نخ, به انتها رسیدن چله و یا بافت غیر اصولی آن پس از پرداخت فرش در میان الیاف ها مشخص می شود. این سرنخ ها را می توانید به صورت نخ های نازک، نخ ها های دارای گره و یا الیاف های کلفت و بلند تر از سایر الیاف بافته شده در فرش به راحتی تشخیص دهید. سر نخ گیری به فرایند حذف این سرنخ ها گفته می شود.

انجام این فرایند کار بسیار تخصصی است و لازم هست حتما توسط افراد متخصص حوزه بافت فرش و رفوگران انجام شود. بنابراین قبل از آنکه به این فکر کنید که قصد دارید این کار را به صورت آماتور در منزل انجام دهید، در نظر داشته باشید که نخ های به ظاهر کم اهمیت شاید نقطه ی انتهای چله ی فرش و محل گره زدن آن است. بنابراین با قیچی کردن اشتباه آن باعث پارگی قسمت زیادی از فرش نازنین تان خواهید شد!

لزوم انجام سرنخ گیری فرش

آیا انجام سرنخ گیری لازم است؟

جواب این سوال "بله" است. تمامی فرش ها قبل از پرداخت احتیاج به سرنخ گیری دارند. میزان سرنخ ها در تمام فرش ها متناسب با نوع فرش، روش بافت، کیفیت و انواع الیاف، تعداد گره و شانه ها متفاوت است.

با گذشت زمان و استفاده ی طولانی مدت از فرش ها از کیفیت آنها کاسته می شود. یکی از عواملی که از عمر فرش می کاهد عدم سرنخ گیری مناسب است. همانطور که اشاره شد تمام فرش ها دارای سرنخ هستند؛ اگر این سرنخ ها به صورت تخصصی گرفته نشده و در فرش باقی بمانند به تدریج بر اثر پاره شدن و یا راه رفتن زیاد روی آن سبب آسیب به فرش (پوسیدگی و از هم گسیختگی) می شود.

ابزارهای مورد نیاز برای سرنخ گیری فرش

وجود پودهای اضافه و یا پاره شدن نخ چله سبب ایجاد سرنخ های متعدد در بافت فرش می شود. برای سرنخ گیری مانند بافتن فرش به ابزارهای تخصصی نیاز است. این ابزارها متناسب با نوع فرش و الیاف ها تا حدودی متفاوت هستند. از جمله مهم ترین ابزارهای سرنخ گیری شامل موارد زیر است:

*درفش

*قیچی ترکی

*تیغ کاتر

*شانه

*ابزارهای نگهدارنده ی فرش

ابزار مخصوص سرنخ گیری

روش سرنخ گیری فرش

برای سرنخ گیری تخصصی فرش لازم است در نظر گرفته شود که سرنخ از چه نوع الیافی است. در این قسمت از مقاله برای راهنمایی بیشتر شما به انواع سرنخ گیری فرش اشاره خواهیم کرد. سرنخ گیری الیاف منقطع و کلفت برای سرنخ گیری الیاف کلفت که اغلب با گره همراه هستند سه روش وجود دارد که شامل موارد زیر است:

- استفاده از قیچی نوک گیر

- استفاده از تیغ کاتر

- بیرون کشیدن الیاف با روش درفش

در این روش برای سرنخ های نخ چله می توان از روش های برش به وسیله ی تیغ کاتر و قیچی نوک تیز استفاده کرد. دقت داشته باشد که اگر این نخ ها را از محل نامناسبی قیچی کنید باعث آسیب به بافت فرش می شود.

در خصوص انواع سرنخ هایی که به خاطر پودهای متقاطع ایجاد شده اند، می توان از روش پودکوبی و همزمان قیچی کردن پودها از قسمت پشت و روی فرش استفاده کرد. البته انتخاب این روش بسیار دارای ریسک است؛ زیرا احتمال آسیب دیدن بافت فرش بسیار بالا است. به همین منظور توصیه می شود که سرنخ ها را به قسمت پشت فرش انتقال دهید سپس قسمت اضافه را برش دهید.

روش سرنخ زدن با درفش به این صورت است که ابتدا باید فرش و یا قالیچه را به پشت، روی فرش دیگری پهن کرد. سپس به وسیله ی درفش در جهت خواب فرش، سرنخ ها را به پشت قالی منتقل کرد. در این مرحله برای اینکه رفوگران دچار اشتباه نشوند، قسمت های مختلف فرش را علامت گذاری و مشخص می کنند و بعد از سرنخ گیری هر قسمت، شروع به سرنخ گیری قسمت دیگر می کنند (مانند قسمت ترنج و یا لچک).

پس از اتمام انتقال سرنخ ها به پشت فرش، به وسیله ی درفش، تمامی سرنخ هایی را که منتقل شده از راه خود بیرون می آورند. این روش بسیار حساس است. بنابراین لازم است که افراد رفوگر در نظر داشته باشند که طول سرنخ هایی که خارج می شود حتما حدود یک سانتی متر باشد تا فرش دچار پارگی نشود.

روش انجام سرنخ گیری

سرنخ های دارای الیاف نازک

برای سرنخ گیری الیاف های نازک ابتدا میزان بیرون زدگی الیاف و نقطه ی قطع یا گره آن را بررسی می کنند. سپس به صورت مشابه با روش های قبلی فرش را به پشت پهن کرده و سعی می کنند که الیاف را به وسیله ی درفش به سمت پشت قالی برگردانند.

اگر الیاف به راحتی برگردد ریسک آسیب به فرش کمتر می شود؛ اما اگر به علت نازک بودن و یا کوتاه بودن سرنخ قادر به برگرداندن الیاف به سمت پشت فرش نباشند، باید با دقت زیاد آن را در جهت خلاف خواب فرش گرفته و قسمت اضافه ی آن را متناسب با اندازه ی سایر الیاف ها به وسیله ی قیچی مخصوص، برش داد.

نحوه انجام سرنخ گیری فرش

در نظر داشته باشید روش های سرنخ گیری فرش علی رغم اینکه به ظاهر ساده به نظر می رسند بسیار حساس و تخصصی هستند. اغلب سرنخ ها در فرش ها نقطه ی پایان بافت نخ چله بوده و در قسمت انتهایی دارای گره ی کوچکی هستند.

یعنی به صورت تقریبا متصلی استحکام سایر گره ها تا حدودی به گره ی انتهایی وابسته است. بنابراین در صورتی که به اشتباه گره ی اصلی سر نخ گیری شود، تار و پود فرش شما سست شده و به مرور زمان در آن قسمت دچار پارگی می شود. در نهایت توصیه می شود کار سرنخ گیری فرش های خود را حتما به رفوگران متخصص و باتجربه بسپارید.

گردآوری: بخش فرهنگ و هنر