دستگاه شیردوش ابزاری مکانیزه برای دوشیدن شیر از گاو، گوسفند و بز است
دستگاه شیردوش ابزاری کلیدی در دامداری مدرن است که فرآیند دوشیدن شیر را سریع و بهداشتی می‌کند. دستگاه شیردوش با استفاده از خلأ، شیر را از پستان حیوان استخراج کرده و به حفظ سلامت پستان کمک می‌کند. در این مقاله از به بررسی عملکرد و مزایای این دستگاه می‌پردازیم.
دستگاه شیردوش یکی از مهم‌ترین ابزارهای صنعت دامداری مدرن است که برای استخراج شیر از گاوها، گوسفندان، بزها و سایر حیوانات شیرده به‌صورت مکانیزه استفاده می‌شود. این دستگاه‌ها با بهره‌گیری از فناوری خلأ، فرآیند دوشیدن را سریع‌تر، بهداشتی‌تر و کارآمدتر کرده‌اند و جایگزین روش‌های سنتی دوشیدن دستی شده‌اند. دستگاه‌های شیردوش نه‌تنها زمان و نیروی انسانی موردنیاز برای دوشیدن را کاهش می‌دهند، بلکه به حفظ سلامت پستان حیوانات و کیفیت شیر نیز کمک می‌کنند. در این مقاله، به بررسی ساختار، عملکرد، اجزای اصلی، انواع و مزایای دستگاه‌های شیردوش می‌پردازیم.
دستگاه شیردوش فرآیند دوشیدن را سریع و بهداشتی می‌کند
دستگاه شیردوش بر اساس اصل خلأ کار می‌کند. خلأ به معنای فشاری کمتر از فشار اتمسفری است که باعث ایجاد نیروی مکش برای استخراج شیر از پستان حیوان می‌شود. در این فرآیند، خلأ ثابتی به انتهای پستانک اعمال می‌شود تا شیر از مجرای پستانک (streak canal) خارج شده و به ظرف جمع‌آوری منتقل شود.
برای جلوگیری از آسیب به پستانک ناشی از خلأ مداوم، سیستمی به نام پالساسیون (pulsation) استفاده می‌شود. این سیستم با ایجاد فشار دوره‌ای خارجی، لاینرهای فنجان پستانک را باز و بسته می‌کند، که این حرکت ماساژ پستانک را شبیه‌سازی کرده و به حفظ گردش خون طبیعی کمک می‌کند.
دستگاه‌های شیردوش، صرف‌نظر از نوع و طراحی، از اجزای پایه‌ای مشابه ی تشکیل شده‌اند که هر یک نقش مهمی در فرآیند دوشیدن ایفا می‌کنند:
• پمپ خلأ: پمپ خلأ قلب سیستم شیردوشی است که با خارج کردن هوا از خط لوله خلأ، فشار منفی موردنیاز برای مکش شیر را ایجاد می‌کند. اکثر پمپ‌های خلأ از نوع روتاری با روغن‌بندی هستند و با سرعت ۸۰۰ تا ۱۵۰۰ دور در دقیقه کار می‌کنند. ظرفیت پمپ باید متناسب با تعداد واحدهای شیردوشی باشد (معمولاً ۷۰ تا ۸۵ لیتر هوا در دقیقه به ازای هر واحد).
• تنظیم‌کننده خلأ (Vacuum Regulator):این دستگاه به‌صورت خودکار سطح خلأ را در محدوده‌ای ثابت (معمولاً ۴۰ تا ۵۰ کیلوپاسکال برای گاوها) نگه می‌دارد. تنظیم‌کننده با ورود هوای کنترل‌شده به سیستم، از نوسانات خلأ جلوگیری می‌کند و ثبات عملکرد دستگاه را تضمین می‌کند.
• پالساتور (Pulsator):پالساتور یک شیر مکانیکی یا الکترونیکی است که به‌صورت متناوب خلأ و فشار اتمسفری را به محفظه پالس فنجان‌های پستانک اعمال می‌کند. این کار باعث باز و بسته شدن لاینرها با نرخ ۵۰ تا ۶۰ چرخه در دقیقه می‌شود، که به دوشیدن مؤثر و حفظ سلامت پستان کمک می‌کند.
• کلاستر (Cluster): کلاستر شامل چهار فنجان پستان (برای گاوها) است که هر یک از یک پوسته (shell) فلزی یا پلاستیکی و یک لاینر لاستیکی تشکیل شده‌اند. لاینر تنها بخشی است که با پستان حیوان تماس دارد و نقش کلیدی در جریان شیر و راحتی حیوان دارد. کلاستر همچنین شامل چنگک (claw) است که شیر و هوا را از فنجان‌ها جمع‌آوری کرده و به خط لوله منتقل می‌کند.
• خط لوله و ظرف جمع‌آوری: خطوط لوله، شیر و هوا را از کلاستر به ظرف جمع‌آوری (مانند سطل، قوطی یا ظرف دریافت‌کننده) هدایت می‌کنند. در سیستم‌های خط لوله، شیر به‌طور خودکار به یک ظرف مرکزی منتقل شده و با استفاده از پمپ شیر یا آزادکننده از سیستم خلأ خارج می‌شود.
• تله (Interceptor) و تله بهداشتی (Sanitary Trap): تله در خط خلأ نصب می‌شود تا از ورود مایعات و ذرات به پمپ خلأ جلوگیری کند. تله بهداشتی نیز بین سیستم خلأ و قسمت‌های در تماس با شیر قرار دارد تا از انتقال آلودگی‌ها جلوگیری کند.
• شیرسنج‌ها (Milk Meters): برای اندازه‌گیری مقدار شیر هر حیوان.
• شناساگرهای جریان شیر: برای تشخیص پایان جریان شیر و جلوگیری از دوشیدن بیش‌ازحد.
• شیلدهای لاینر و شیرهای یک‌طرفه: برای کاهش خطر ورم پستان با جلوگیری از بازگشت شیر آلوده به پستانک.
پالساتور در دستگاه شیردوش لاینرها را باز و بسته می‌کند
دستگاه‌های شیردوش براساس طراحی و کاربرد به سه نوع اصلی تقسیم می‌شوند:
• دستگاه سطلی یا مستقیم به قوطی (Bucket/Direct-to-Can):در این سیستم، شیر از فنجان‌های پستانک مستقیماً به یک سطل یا قوطی متصل به کلاستر منتقل می‌شود. این نوع برای دامداری‌های کوچک مناسب است و پس از پر شدن ظرف، به‌صورت دستی تخلیه می‌شود.
• دستگاه خط لوله (Pipeline Milking Machine): در این سیستم، شیر از کلاستر از طریق خطوط لوله به یک ظرف دریافت‌کننده مرکزی منتقل می‌شود. این دستگاه‌ها برای دامداری‌های بزرگ‌تر با تعداد زیادی حیوان مناسب هستند و امکان دوشیدن مداوم و خودکار را فراهم می‌کنند.
• دستگاه ضبط‌کننده (Recorder Milking Machine): این نوع شبیه دستگاه خط لوله است، اما مجهز به ظروف ضبط‌کننده (recorder jars) است که شیر هر حیوان را جداگانه جمع‌آوری و اندازه‌گیری می‌کند. این سیستم برای مدیریت دقیق تولید شیر و تجزیه و تحلیل کیفیت شیر استفاده می‌شود.
عملکرد دستگاه شیردوش به عوامل متعددی بستگی دارد:
• سطح خلأ: خلأ بین ۴۰ تا ۵۰ کیلوپاسکال برای گاوها بهینه است. خلأ بالاتر سرعت دوشیدن را افزایش می‌دهد، اما ممکن است به پستان آسیب برساند یا مقدار شیر باقی‌مانده را افزایش دهد.
• نرخ پالس: نرخ ۵۰ تا ۶۰ چرخه در دقیقه و نسبت پالس ۵۰/۵۰ تا ۷۰/۳۰ (زمان باز به بسته بودن لاینر) برای دوشیدن مؤثر و سلامت پستان مناسب است.
• طراحی لاینر: لاینرهای با قطر باریک یا کشش کم، دوشیدن را کندتر می‌کنند. انتخاب لاینر مناسب با اندازه پستانک حیوان ضروری است.
• نگهداری دستگاه: نگهداری منظم، از جمله بررسی لاینرها، پمپ خلأ و تمیز کردن خطوط، برای جلوگیری از کاهش کیفیت شیر و بروز ورم پستان حیاتی است.
دستگاه شیردوش در انواع سطلی و خط لوله موجود است
• افزایش کارایی: دستگاه‌های شیردوش زمان دوشیدن را به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهند و امکان دوشیدن تعداد زیادی حیوان در زمان کوتاه را فراهم می‌کنند.
• بهبود بهداشت: با کاهش تماس انسانی و استفاده از سیستم‌های بسته، خطر آلودگی شیر کاهش می‌یابد.
• کاهش فشار کاری: دوشیدن دستی کاری زمان‌بر و خسته‌کننده است، اما دستگاه‌های شیردوش این بار را از دوشندگان برمی‌دارند.
• سلامت پستان: پالساسیون مناسب و خلأ کنترل‌شده از آسیب به پستانک‌ها جلوگیری کرده و خطر ورم پستان را کاهش می‌دهد.
• مدیریت دقیق: با استفاده از شیرسنج‌ها و ضبط‌کننده‌ها، دامداران می‌توانند تولید شیر هر حیوان را رصد کرده و تصمیمات مدیریتی بهتری بگیرند.
دستگاه‌های شیردوش اگر به‌درستی نگهداری نشوند، می‌توانند مشکلاتی مانند کاهش کیفیت شیر، کندی دوشیدن یا افزایش خطر ورم پستان ایجاد کنند. نکات کلیدی نگهداری عبارتند از:
• بررسی روزانه: قبل از هر دوشیدن، خطوط لوله، تله‌ها و لاینرها باید از نظر وجود آب یا شیر باقی‌مانده بررسی شوند.
• تمیز کردن منظم: پس از هر دوشیدن، سیستم باید با آب گرم و مواد شوینده شست‌وشو شود.
• تعویض قطعات: لاینرها باید هر ۶ ماه یا پس از ۲۰۰۰ دوشیدن تعویض شوند. لوله‌های بلند شیر و پالس نیز به ترتیب هر ۱ و ۲ سال یک‌بار نیاز به تعویض دارند.
• آزمایش سالانه: تست کامل دستگاه توسط تکنسین‌های متخصص مطابق استانداردهای ISO 5707 و 6690 برای اطمینان از عملکرد بهینه ضروری است.
دستگاه شیردوش برای دامداری‌های کوچک و بزرگ مناسب است
1. چگونه می‌توان از ورم پستان در گاوها هنگام استفاده از دستگاه شیردوش جلوگیری کرد؟
استفاده از لاینرهای مناسب با اندازه پستانک.
اطمینان از تمیز بودن دستگاه و شست‌وشوی منظم.
بررسی سوراخ‌های ورود هوا در چنگک برای جلوگیری از نوسانات خلأ.
نصب شیلدهای لاینر یا شیرهای یک‌طرفه برای جلوگیری از بازگشت شیر آلوده.
2. هر چند وقت یک‌بار باید لاینرهای دستگاه شیردوش تعویض شوند؟
لاینرها باید هر ۶ ماه یا پس از حدود ۲۰۰۰ دوشیدن تعویض شوند، زیرا لاینرهای فرسوده می‌توانند باعث کاهش جریان شیر یا آسیب به پستان شوند.
3. چگونه دستگاه شیردوش را تمیز کنیم؟
پس از هر دوشیدن، سیستم باید با آب گرم (۶۰–۷۰ درجه سانتی‌گراد) و محلول شوینده (مانند هیپوکلریت ۱۰۰–۲۵۰ ppm) شست‌وشو شود. خطوط لوله و تله‌ها باید از آب یا شیر باقی‌مانده تخلیه شوند.
4. چه نوع دستگاه شیردوشی برای دامداری کوچک مناسب است؟
دستگاه‌های سطلی یا سیار برای دامداری‌های کوچک (کمتر از ۱۰ گاو) مناسب‌اند، زیرا ساده، ارزان و قابل‌حمل هستند.
5. آیا دستگاه شیردوش می‌تواند برای گوسفند یا بز استفاده شود؟
بله، اما نیاز به لاینرها و فنجان‌های پستان با اندازه مناسب برای پستان های کوچک‌تر گوسفند یا بز است. برخی دستگاه‌ها به‌طور خاص برای این حیوانات طراحی شده‌اند.
6. چرا خلأ در دستگاه شیردوش گاهی کاهش می‌یابد؟
کاهش خلأ می‌تواند ناشی از نشتی هوا در اتصالات، مسدود شدن سوراخ‌های ورود هوا در چنگک، لغزش تسمه پمپ خلأ یا پر شدن تله باشد. بررسی و تعمیر منظم این مشکلات را برطرف می‌کند.
دستگاه شیردوش ابزاری حیاتی در صنعت دامداری است که با ترکیب فناوری خلأ و پالساسیون، فرآیند دوشیدن را به شکلی کارآمد، بهداشتی و کم‌خطر برای حیوانات انجام می‌دهد. این دستگاه‌ها با اجزای اصلی مانند پمپ خلأ، پالساتور، کلاستر و تنظیم‌کننده خلأ، امکان دوشیدن سریع و مدیریت دقیق تولید شیر را فراهم می‌کنند. با نگهداری مناسب و رعایت استانداردهای بین‌المللی، دستگاه‌های شیردوش می‌توانند به بهبود بهره‌وری دامداری‌ها و کیفیت شیر تولیدی کمک کنند. برای دامدارانی که به دنبال مدرنیزه کردن عملیات خود هستند، سرمایه‌گذاری در دستگاه‌های شیردوش باکیفیت و نگهداری منظم آن‌ها امری ضروری است.
گردآوری:بخش دانش کسب و کار
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها