دومینوی هیجان در بورس تهران

فروشندگان سهام باز هم پشیمان می‌شوند؟؛ دومینوی هیجان در بورس تهران؛ در حالی این روز‌ها شاخص سهام درجا می‌زند و به محدوده یک ماه گذشته عقب نشسته است که هیچ یک از متغیر‌های کلان اقتصادی تغییری نداشته‌اند بلکه گزارش تولید و فروش ماهانه شرکت‌ها و البته آغاز انتشار گزارش عملکرد بنگاه‌های بورسی در سومین فصل سال، از تقویت محرک‌های بنیادی در بازار سهام خبر می‌دهد.

بورس تهران اولین روز کاری این هفته را با افت بیش از ۳ درصدی شاخص کل به پایان رساند و تا میانه ابرکانال ۳/ ۱ میلیون واحد عقب نشست. این ریزش در شرایطی رقم خورد که باد مساعدی از جانب عوامل بنیادی در حال وزیدن است؛ اما هیجانات غیراقتصادی همچنان نقش پررنگ‌تری در تصمیمات بورس‌بازان ایفا می‌کنند. با وجود این، نگاهی به تجربیات چهار سال گذشته نشان می‌دهد رخداد‌های این‌چنینی تنها اثری موقت دارد و در مدت کوتاهی مجددا بازار راه خود را پیدا می‌کند تا فروشندگان امروز، خریداران فردای بازار باشند.

دنیای اقتصاد در ادامه نوشت: بورس تهران نخستین روز کاری این هفته را با افت دسته‌جمعی سهام آغاز کرد و با کاهش ۱/ ۳ درصدی به میانه ابرکانال ۳/ ۱ میلیون واحد نزول کرد. در این روز با وجود مثبت‌بودن عوامل بنیادی بار دیگر نگرانی‌های غیراقتصادی بود که بر دادوستد‌های بازار سهام سایه افکند و نیمی از سهام را روانه صف فروش کرد. در سال‌های گذشته نیز به مراتب شاهد چنین واکنشی از سوی بورس‌بازان بودیم.

بررسی‌ها از روند چهارسال گذشته بورس تهران نشان می‌دهد هرچند نگرانی‌های اقتصادی در نخستین روز وقوع، افت قیمت سهام را به دنبال داشته، اما این واکنش موقتی بوده و با فاصله کمتر از یک هفته، روند قیمت‌ها معکوس شده و حتی به سطوح بالاتری نیز رسیده است. در این میان اصلاح فرسایشی بازار سهام در ثلث دوم سال نیز در بروز سریع این واکنش‌های هیجانی بی‌تاثیر نبوده است. سهامداران همچنان نسبت به صعود پایدار قیمت‌ها به دیده تردید نگاه می‌کنند و از این رو سریعا دست به ماشه فروش می‌شوند. این در حالی است که نهادینه شدن نگاه تحلیلی در میان معامله‌گران می‌تواند به شکل قابل توجهی این هیجانات را به حداقل برساند.

در بازار سهام چه گذشت؟

پس از اصلاح بیش از ۴۰ درصدی شاخص کل که از اواسط مرداد آغاز شد و تا نیمه آبان ادامه پیدا کرد، این نماگر مجددا روندی صعودی را در پیش گرفت و از محدوده یک میلیون و ۲۰۰ هزار واحد تا یک میلیون و ۵۲۷ هزار واحد صعود کرد. پس از آن، اما این نماگر با نوسانات بعضا کم مقدار، اما نزولی مواجه شد و حتی در پایان هفته گذشته مجددا کانال ۴/ ۱ میلیون واحد را واگذار کرد.

هراس از تکرار یک روند اصلاحی دیگر در بازار سبب شد تا واکنش‌های هیجانی معامله‌گران نیز افزایش پیدا کند. در این میان رسیدن به سالگرد حادثه ناگوار شهادت سردار قاسم‌سلیمانی و تحرکات تنش‌زای کاخ سفید در منطقه بار دیگر هراس از وقوع یک رخداد غیراقتصادی پررنگ شد تا بیش از نیمی از سهام به صف فروش بروند. در روز‌های گذشته و در آستانه نخستین سالگرد ترور سردار شهید قاسم سلیمانی، تنش مجددا بر فراز منطقه سایه گسترانده است.

دو بمب‌افکن بی-‌۵۲ آمریکایی که قابلیت حمل سلاح هسته‌ای را دارند، چهارشنبه از آمریکا به خلیج فارس پرواز کردند، سپس به آمریکا برگشتند. همزمان پنتاگون نیز در گزارشی به خطر حملات مستقیم به پایگاه‌های آمریکا در داخل این کشور و لزوم اتخاذ راهبرد‌های نوین اشاره کرده؛ موضوعی که واکنش ایران را به‌دنبال داشت و نماینده این در سازمان ملل در نامه‌ای خطاب به رئیس شورای امنیت و دبیر‌کل سازمان ملل اعلام کرد که ماجراجویی نظامی آمریکا در خلیج فارس و دریای‌عمان به‌ویژه در هفته‌های اخیر افزایش یافته است.

در ادامه این نامه تاکید شد این اقدامات جنگ‌طلبانه اگر کنترل نشود می‌تواند تنش را به سطح هشدار‌دهنده‌ای افزایش دهد و بدیهی است که مسوولیت کامل تمام عواقب آن نیز بر عهده آمریکا خواهد بود. از این رو روز گذشته شاخص کل بورس تهران با بیشترین افت در ۱۲ روز کاری گذشته مواجه شد و به محدوده یک میلیون و ۳۵۴ هزار واحد عقب نشست. ضمن آنکه سنگین‌ترین خروج نقدینگی حقیقی از ۲۵ آذر رقم خورد و حدود ۱۵۰۰ میلیارد تومان سرمایه خرد از گردونه معاملات سهام خارج شد.

به حافظه تاریخی خود رجوع کنید

اولین بار نیست که بازار سهام به احتمال وقوع یک رخداد غیراقتصادی واکنش نشان می‌دهد و آخرین بار نیز نخواهد بود. در سال‌های گذشته به مراتب شاهد بروز رفتار‌های هیجانی از سوی معامله‌گران بودیم که قریب به اتفاق موقتی بودند و بعد از چند روز حتی معکوس شده و قیمت‌ها بعضا به سطوح بالاتر نیز صعود کرده‌اند.

بررسی‌ها از تجربیات این چنینی در چهار سال گذشته نشان می‌دهد عموما تنها در روز حادثه تا یک روز پس از آن فروش‌های هیجانی بازار را فراگرفته است و به سرعت شاهد فروکش آن بوده‌ایم. شاید اگر معامله‌گران به حافظه تاریخی خود رجوع می‌کردند، کمتر شاهد تکرار این واکنش‌های هیجانی بودیم.

مروری بر این رخداد‌ها نشان می‌دهد در سال ۹۵ بعد از انتخاب ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور منتخب آمریکایی‌ها، سبب شد تا شاخص کل بورس تهران افت ۸/ ۱درصدی را تجربه کند. از این رو در شرایطی که بیشتر پیش‌بینی‌ها انتخاب شدن هیلاری کلینتون را به‌عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا محتمل‌تر می‌دیدند، نتایج این انتخابات واکنش منفی بورس تهران را به دنبال داشت. در آن سال ناشناس بودن ترامپ به دلیل نبودن سابقه سیاسی وی، مهم‌ترین عامل واکنش منفی بازار‌های داخلی و خارجی بود. در روز‌های بعد، اما شاخص کل متعادل شد و حتی ۱/ ۱ درصد رشد را تجربه کرد.

در اواخر بهار سال ۹۶ نیز حادثه تروریستی در مجلس شورای اسلامی و حرم مطهر امام خمینی واکنش هیجانی دیگری از سوی بورس‌بازان را به دنبال داشت. هرچند نماگر اصلی تالار شیشه‌ای در این روز تنها ۷/ ۰ درصد افت کرد، اما این میزان کاهش، بیشترین ریزش روزانه از ابتدای این سال به شمار می‌رفت. این واکنش هیجانی، اما دوام چندانی نیافت و هرچند نماگر سهام صعودی نشد، اما افت شاخص کل در یک هفته پس از حادثه به ۴/ ۰ درصد محدود شد.

با کمی فاصله گرفتن، به حوادث سال گذشته می‌رسیم. سال ۹۸ تعرض به نفتکش‌ها در بازه‌های زمانی مختلف یکی از عوامل غیراقتصادی بود که بازار نفت و دیگر بازار‌ها را بار‌ها تحت‌تاثیر قرار داد. توقیف نفتکش استناایمپرو در روز‌های پایانی تیر سال گذشته، توقیف نسبتا طولانی‌مدت نفتکش ایران در آب‌های جبل‌الطارق یا حمله به دو تانکر نفتی در دریای عمان در خرداد۹۸، انفجار چهار نفتکش در بندر فجیره و توقیف نفتکش بریتانیا را می‌توان در این خصوص مطرح کرد.

در روز‌های بعد از انفجار چهار نفتکش در بندر فجیره بورس مسیر منفی را در پیش گرفته بود. گرچه در روز ۲۲ اردیبهشت این سال شاخص بورس تهران با افت بیش از ۲ درصدی تا ۲۰۴ هزار واحد افت کرد، اما ریزش موقت بورس در ادامه با رشد پرقدرت همراه شد و شاخص سهام یک هفته بعد با رشد بیش از ۴ درصدی در رقم ۲۱۵ هزار واحد به‌کار خود پایان داد.

اما یکی از اتفاقات نادر سال گذشته، سرنگونی پهپاد آمریکایی بود که نیرو‌های سپاه پاسداران با توجه به تعرض این پهپاد به حریم ایران در خلیج‌فارس مجبور به انهدام آن شده بودند. به‌دنبال آن در نگاه سرمایه‌گذاران احتمال وقوع یک جنگ به اوج خود رسید. شاخص سهام یک روز بعد از این واقعه و پس از پشت‌سر گذاشتن پایان هفته‌ای پراسترس، افت اندکی را تا میانه کانال ۲۳۷ هزار واحد تجربه کرد و، اما تا پایان آن هفته شاخص سهام به مسیر صعودی بازگشت و به میانه کانال ۲۴۸ هزار واحد رسید.

در نتیجه در تمامی موارد واقع شده در چهارسال گذشته به‌صورت مشخص واکنش موقت بورس به شوک‌های غیراقتصادی و در ادامه اتفاقا صعود پرشتاب سهام را شاهد بودیم. در حال حاضر نیز وجود پتانسیل‌های بنیادی قوی و رسیدن قیمت سهام به ویژه در گروه‌های بزرگ و کامودیتی‌محور بازار به سطوح جذاب می‌تواند بار دیگر مهر تاییدی بر موقتی بودن اصلاحات این‌گونه بزند. پس از حوادث دی‌ماه ۹۸نیز شرایط مشابهی در بورس تهران تکرار شد.

باد موافق عوامل بنیادی

در حالی این روز‌ها شاخص سهام درجا می‌زند و به محدوده یک ماه گذشته عقب نشسته است که هیچ یک از متغیر‌های کلان اقتصادی تغییری نداشته‌اند بلکه گزارش تولید و فروش ماهانه شرکت‌ها و البته آغاز انتشار گزارش عملکرد بنگاه‌های بورسی در سومین فصل سال، از تقویت محرک‌های بنیادی در بازار سهام خبر می‌دهد.

باید توجه داشت که دلار آزاد در فصل پاییز ۲۷۶۰۰ تومان و دلار نیما ۲۵۳۰۰ تومان بوده که از متوسط فصل تابستان به ترتیب ۱۹ و ۳۴ درصد بالاتر است. علاوه بر این، نرخ متوسط جهانی مواد خام موثر بر عملکرد شرکت‌های بورسی در پایان آذر ۲۵ درصد نسبت به پایان تابستان بالاتر رفته است. با تلفیق این دو عامل می‌توان انتظار دوره‌ای طلایی برای شرکت‌های صادرات محور و دلاری بورس تهران داشت. ضمن آنکه نسبت قیمت به درآمد آینده‌نگر بورس تهران در مقایسه با اوج مرداد، به شدت تعدیل شده و این مهم می‌تواند برای سرمایه‌گذاران جذاب باشد.

مروری بر آمار معاملات

روز شنبه شاخص کل بورس تهران برای سومین روز متوالی منفی و با افت ۱/ ۳ درصدی مواجه شد. شاخص کل هموزن نیز با افت ۸/ ۱ درصدی مواجه شد که از ریزش دسته‌جمعی قیمت‌ها حکایت داشت. افت کمتر نماگر هم‌وزن را نیز می‌توان به قفل شدن سهام با ارزش بازار پایین‌تر در صف فروش و ناتوانی در پرکردن حجم مبنا در این نماد‌ها که نقدشوندگی کمتری دارند، توضیح داد.

در جریان دادوستد‌های این روز از ۳۴۸ نماد بورسی معامله شده، هر چند ۵۲ نماد (معادل ۱۵ درصد) خلاف روند بازار با صف خرید به ارزش ۳۵۰ میلیارد تومان همراه شدند، اما در مقابل ۱۸۶ نماد (معادل ۵۳ درصد) صف فروشی به ارزش ۱۱۵۸ میلیارد تومان تشکیل دادند.

در فرابورس ایران نیز شرایط مشابهی حاکم بود. جایی که همزمان با افت ۶/ ۲ درصدی شاخص، از ۱۳۱ نماد فعال فرابورسی، تنها ۲۸ نماد (معادل ۲۱ درصد) با صف خرید به ارزش ۴۸۹ میلیارد تومان همراه شده و در آن سوی بازار شاهد قفل شدن ۷۲ نماد (معادل ۵۵ درصد) در صف فروشی به ارزش ۳۰۹ میلیارد تومانی بودیم. در مجموع کل بازار سهام (بورس و فرابورس) حدود ۲۷ درصد از نماد‌ها قیمت پایانی مثبت و ۶۹ درصد از نماد‌ها با قیمت پایانی منفی معاملات روزانه خود را به پایان رساندند.

در این روز سهامداران خرد خالص فروشی به میزان ۱۴۸۰ میلیارد تومان تنها در سهام بورسی رقم زدند که بیشترین خروج نقدینگی حقیقی از گردونه معاملات سهام طی ۱۲ روز کاری گذشته بود. زیرمجموعه‌های گروه فلزات اساسی، فرآورده‌های نفتی و محصولات شیمیایی با خالص خرید از سوی سهامداران حقوقی مواجه شدند. در مقابل حقیقی‌ها در زیرمجموعه‌های گروه مخابرات تحرکات مثبتی در سمت خرید نشان دادند. ارزش معاملات خُرد بورس تهران نیز در این روز با افت ۲۸ درصدی نسبت به پایان هفته گذشته به ۸ هزار و ۱۱۴ میلیارد تومان رسید.