«برای نخبگان سیاسی حاکم، بایدن دمکرات هم که رئیس جمهور شود فرق چندانی نمی‌کند. چون دوران مذاکره با هدف پیوستن کج دار و مریز به جامعه جهانی به پایان رسیده است. با برجام و بعدش بود که تمایل بیشتری ایجاد شد به سمت دیگری از جغرافیا. ایران که حداقل در یکصد سال اخیرش (پس از مشروطه)، غرب محور بوده، می‌خواهد با تاریخ معاصرش وداع کند. »
پارس لاین مقارن با پنجمین سالگرد امضای توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵، ایران از غرب فاصله گرفته و برای تعمیق مناسبات‌اش با شرق گام برداشته است. برخی ناظران، این چرخش را تغییری تاریخی در تاریخ معاصر ایران می‌دانند.
پارس لاین ، امسال ایران پنجمین سالگرد امضای توافقنامه برجام در حالی پشت سر گذاشت که بحث و جدل درباره تحکیم روابط با چین در چند دهه آینده شدت گرفته است. ایران و چین در حال مذاکره درباره یک سند همکاری ۲۵ ساله هستند که اگر امضا شود، روابط خارجی ایران شاهد یک چرخش استراتژیک به سمت شرق خواهد بود.
طنز روزگار این است که دولتی درباره این سند مذاکره می‌کند که برای حل و فصل اختلافات ایران و غرب روی کار آمده بود. اما حالا پنج سال بعد از امضای برجام، که آینده آن در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است، دولت حسن روحانی، از غرب ناامید شده و به سمت گسترش روابط با چین روی آورده است.
هدف اصلی دولت ایران از امضای برجام عادی سازی روابط اقتصادی با جهان بود که البته این هدف بعد از خروج یکجانبه آمریکا از این توافق تا حدود زیادی محقق نشد. بعد از خروج آمریکا از توافق هسته ای، مزیت‌های اقتصادی این توافق عملا از بین رفت، اما مزیت‌های امنیتی آن برای ایران همچنان پابرجا ماند. حالا با رویکرد جدیدی که آژانس بین المللی انرژی اتمی و اروپا در برابر ایران اتخاذ کرده اند، مزایای امنیتی برجام نیز به خطر افتاده اند.
آمریکا در حال فشار آوردن به اروپا و آژانس برای موافقت با تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران است. اروپایی‌ها فعلا به طور صریح با این درخواست آمریکا موافقت نکرده اند، اما در عین حال، مخالفت هم نکرده اند. کمی بعد از تصویب قطعنامه شورای حکام آژانس علیه ایران، وزرای خارجه تروئیکای اروپایی در برجام بیانیه‌ای صادر کردند که در آن به وضوح از احتمال رفع تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران ابراز نگرانی می‌کنند.
در این بیانیه آمده است: «سه کشور اروپایی به اجرای کامل قطعنامه ۲۲۳۱ که از طریق آن برجام در سال ۲۰۱۵ تایید شد، متعهد هستند. با این حال، معتقدیم که رفع برنامه‌ریزی‌شده تحریم تسلیحات متعارف سازمان ملل در اکتبر آینده که توسط قطعنامه ۲۲۳۱ مقرر شده، برای ثبات و امنیت منطقه‌ای تبعات بزرگی خواهد داشت. ما یادآوری می‌کنیم که تحریم‌های اتحادیه اروپا بر صادرات سلاح‌های متعارف و فناوری موشکی، تا ۲۰۲۳ برقرار باقی خواهند ماند.»
اروپایی‌ها به وضوح نگفته اند که آن‌ها خواستار تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران هستند، اما تحرکات مشکوک‌شان نظیر ارائه قطعنامه ضدایرانی در آژانس و پیشنهاد کردن تمدید محدود تحریم‌های تسلیحاتی، کافی بود تا دولت ایران را نسبت به مواضع اروپا بدگمان کند.
خروج دونالد ترامپ از برجام، بسیاری از پیش فرض ها درباره آینده روابط ایران و غرب را از بین برد.
وداع با تاریخ معاصر
دوشنبه هفته گذشته (۱۶ تیر) نشست مدیران ارشد وزارت امور خارجه با حضور اسحاق جهانگیری، معاون رئیس جمهور، برگزار شد. سید عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه، در این نشست از احتمال ارجاع پرونده ایران از آژانس به شورای امنیت سازمان ملل در ماه‌های آینده خبر داد و گفت: «در حال حاضر، مهمترین هدف آمریکا، بردن مجدد ایران به شورای امنیت است و همه ظرفیت و توان خود را بسیج کردند که بازی خطرناکی است و اگر ما در این بازی گرفتار شویم، خسارات راهبردی برای ایران خواهد داشت.» عراقچی افزود: «آژانس بازی بسیار پیچیده‌ای را در مقابل ما ایجاد کرده و با فشار آمریکا قطعنامه‌ای علیه ما صادر کرده و احتمال ارجاع پرونده ایران در نشست بعدی شورای حکام به شورای امنیت وجود دارد.»
به هر حال، ماجرای تحریم‌های تسلیحاتی حداقل تا مهر ماه ادامه خواهد داشت و احتمالا سرنوشت نهایی برجام به رفع یا ادامه این تحریم‌ها بستگی خواهد داشت. علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، چندی پیش در توئیتی گفته بود که «پیکر کم جان برجام با دور زدن قطعنامه ۲۲۳۱ و تداوم غیرقانونی تحریم تسلیحاتی ایران به مرگ ابدی خواهد رفت.»
برجام در ظاهر زنده است، اما به نظر می‌رسد که تصمیم سازان ایران از امکان انتفاع اقتصادی از آن دیگر ناامید شده و به فکر تعمیق روابط با شرق افتاده اند. اینکه شکست برجام چه مقدار در شکل گیری این رویکرد موثر بوده، هنوز به طور دقیق مشخص نیست. اما برخی کارشناسان بر این باور هستند که ناکامی برجام نقش مهمی در چرخش سیاست خارجی ایران به سمت شرق دارد.
در همین رابطه، دکتر سعید عطار، استاد علوم سیاسی دانشگاه یزد، در صفحه اینستاگرامی خود نوشت: «با برجام و تحولات بعدی اش بود که نظام حاکم بر ایران، از پیوستن به آنچه جامعه جهانی می‌خوانند، ناامید شد. از آن به بعد، نخبگان حاکم به این نتیجه رسیدند که دوران نگاه زیرچشمی به غرب به پایان رسیده است.»
عطار افزود: «با برجام و بعدش بود که دوران مذاکراتی مشابه برجام به پایان رسید. ایران بسی بیش از گذشته، انتخابات ریاست جمهوری آمریکا را موضوعی فرعی تلقی کرد. برای نخبگان سیاسی حاکم، بایدن دمکرات هم که رئیس جمهور شود فرق چندانی نمی‌کند. چون دوران مذاکره با هدف پیوستن کج دار و مریز به جامعه جهانی به پایان رسیده است. با برجام و بعدش بود که تمایل بیشتری ایجاد شد به سمت دیگری از جغرافیا. ایران که حداقل در یکصد سال اخیرش (پس از مشروطه)، غرب محور بوده، می‌خواهد با تاریخ معاصرش وداع کند. خیلی از راه‌ها این بار به شمال و شرق ایران منتهی می‌شوند. نه فقط در ایران، که در خاورمیانه؛ خاورمیانه‌ای که شرقی‌تر از قبل خواهد شد.»
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها