یک بحث اساسی و مهم که معمولاً در ذهن همهٔ ما مخلوط می شود، تفکیک دو مسئلهٔ دور از هم است: «تفکیک سنّت از مذهب».
این دو -سنّت و مذهب- در طول تاریخ با هم مخلوط می‌شوند و مجموعه‌ای از عقاید و سلیقه‌ها، رفتار و احساسات و روابط اجتماعی و حقوقی را می‌سازند که مجموعاً برای یک جامعه مقدّس شمرده می‌شود.
[...] در طول تاریخ این دو مادّه با هم مخلوط می‌شوند و مجموعاً تعصّب، حمایت از این آمیخته را در جامعه به وجود می‌آورد؛ و روشنفکر که با ماده‌های انحرافی، سنّتی مواجه است و می‌خواهد خودش را از آن نجات بدهد، با مجموعهٔ آمیختهٔ سنّت و مذهب مبارزه می‌کند تا خودش را از هر دو نجات دهد.
این است که هم کسانی که دفاع می‌کنند، از سنّت‌های کهنه به جای مذهب دفاع می‌کنند و هم کسانی که با سنّت‌های کهنه مبارزه می‌کنند، در همان حالا با ارزش‌هایِ متعالی و زندهٔ اسلامی هم مبارزه می کنند.
طرفین، نه روشنفکر مترقیِ مدرن و نه قدیمیِ مذهبیِ سنّت‌گرا، هیچ‌کدام نمی‌توانند مذهب را از سنّت تشخیص بدهند!
چرا می‌گویم باید تفکیک کرد؟
به خاطر اینکه ما مسلمان هستیم و به این اصل معتقد که حقوق اسلامی و قوانین اسلامی، قوانینِ منبعث از فطرت است و همان قوانینی است که ساختهٔ دست و ارادهٔ خالقِ قوانین طبیعت است و قوانین طبیعت، کهنه نمی شود؛ بنابراین قوانینی نیز که بر اساس این ناموس کلّیِ خلقت پی‌ریخته شده باشد، کهنه شدنی نیست.
[...] روشنفکر آگاه؛ یک سنّت‌شناس، تاریخ‌شناس، اسلام‌شناس و زمان‌شناسی است که بزرگ‌ترین رسالت فرهنگیش این است که اسلام را به عنوان یک محتوای همیشه زنده از درون قالب‌هایِ سنّتیِ کهنه که از اسلام نبوده، بلکه متعلق به زندگیِ بومی یک ملّت و یک قوم بوده، خارج کند و دور سازد.
این قالب‌هایِ سنّتی است که باید شکست و نابود کرد و قالب‌هایِ جدید و نو و متناسب با زمان نیاز زمان ساخت. و این محتوای همیشه زنده و همیشه متحرک و همیشه تکامل‌بخش اسلامی را باید متناسب با هر نیازی و هر زمانی حفظ کرد.
[... مثلاً] این تعصّب از نبردن اسم، اینکه الآن اسم دختر را که می‌خواهند ببرند به اسم برادر می‌برند (همشیرهٔ مثلاً حسن آقا آمدند!)، این سنّت است؛ این یک سنّت ایرانی است و به اسلام ربطی ندارد؛ به دلیل اینکه ما در اسلام خانوادهٔ پیغمبر داشتیم، خانوادهٔ ائمه داشتیم، ۲۵۰ سال خانوادهٔ امام داشتیم؛ تمام این روابط خانوادگی مشخص است، هیچ وقت در خانوادهٔ علی کسی ندیده و نشنیده و روایت نشده که مثلاً حضرت علی، حضرت زینب را همشیرهٔ امام حسین خطاب کند. هیچ وقت چنین چیزی نبوده، هیچ وقت! این یک سنّت اجتماعیِ ایرانی است!
تو که مخالفت می‌کنی، باید سنّت را از حقوق انسانیِ اسلام تفکیک کنی...
[...] نه آقا؛ او در عین حال که مذهبی است، ایرانی هم هست! باید تفکیک کنی که کدام یک از آن‌ها سنّت بومی است، کدام یک سنّت اسلامی است و کدامش سنّت ایرانی؛ برای اینکه بعد که در یک جامعهٔ دیگر اسلامی می‌رویم، همین روابط طور دیگری است.
(دکتر علی شریعتی- مجموعه آثار ۲۱- زن- گزیدهٔ صفحات ۲۳۰ تا ۲۳۶)
👇
🆔 @Dr_Shariaaty
https://t.me/Dr_Shariaaty/1101
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها