سخنان و احادیثی از ائمه درباره انصاف

سخنان و احادیثی از ائمه درباره انصاف

 

در این مقاله از ، با نمونه هایی از سخنان و احادیثی از ائمه درباره انصاف آشنا می شوید. انصاف، یکی از مفاهیم بنیادینی است که در تمام جوامع بشری مطرح بوده و هست. این مفهوم، به معنای عدالت، برابری و رعایت حقوق دیگران است. در واقع، انصاف، ستون اصلی هر جامعه ی سالم و پویایی است و بدون آن، هیچ جامعه ای نمی تواند به پیشرفت و توسعه پایدار دست یابد.

انصاف از فضائل اخلاقی به معنای عدالت ورزی بر رعایت مساوات و برابری در رفتار با دیگران و پرداخت حقوق مردم بدون تبعیض اشاره دارد.

 

واژه انصاف به صورت صریح در قرآن نیامده ولی مفسران از چندین آیه رعایت انصاف در روابط اجتماعی را استنباط کرده اند. انصاف ورزی در روایات با اوصافی همچون برترین ارزش ها، سرور اعمال و سخت ترین تکالیف شناسانده شده است.

 

انصاف را به سه قسم انصاف در سخن، انصاف در عمل و انصاف در قضاوت تقسیم و برای آن آثاری از جمله آسایش و راحتی، جلب محبت و دوستی، افزایش روزی، تاخیر اجَل و کسب منزلت اجتماعی ذکر کرده اند.

 

احادیث ائمه درباره انصاف :

از مهمترین آثار و برکات مراعات انصاف آن است که شخص نه تنها خود از عذاب استیصال در دنیا رهایی می یابد، بلکه جامعه ای که در آن زندگی می کند نیز به سبب وجود انسان منصف از عذاب و خشم الهی در امان خواهد بود و خداوند به سبب همین منصف بر آن دیار و جامعه رحم می کند؛ چنان که نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

اَنصِفِ النّاسَ مِن نَفسِکَ وَ انصَحِ الاُمَّهَ وَارحَمهُم فَاِذا کُنتَ کَذلِکَ وَ غَضِبَ اللّه عَلی اَهلِ بَلدَهٍ اَنتَ فیها وَاَرادَ اَن یُنزِلَ عَلَیهِمُ العَذابَ نَظَرَ اِلَیکَ فَرَحِمَهُم بِکَ؛ با مردم منصفانه رفتار کن و نسبت به آنان خیرخواه و مهربان باش، زیرا اگر چنین بودی و خداوند بر مردم آبادیی که تو در آن به سر می بری خشم گرفت و خواست بر آنان عذاب فرو فرستد، به تو نگاه می کند و به خاطر تو به آن مردم رحم می کند.

 

******

 

رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند:

أَنصِفِ النّاسَ مِن نَفسِكَ وَ انصَحِ الأُمَّةَ و َارحَمهُم فَإِذا كُنتَ كَذلِكَ وَ غَضِبَ اللّه‏ُ عَلى أَهلِ بَلدَةٍ أَنتَ فيها و َأَرادَ أَن يُنزِلَ عَلَيهِمُ العَذابَ نَظَرَ إِلَيكَ فَرَحِمَهُم بِكَ، يَقولُ اللّه‏ُ تَعالى: (و َما كانَ رَبُّكَ لِيُهلِكَ القُرى بِظُلمٍ و َأَهلُها مُصلِحونَ)؛

 

با مردم منصفانه رفتار كن و نسبت به آنان خيرخواه و مهربان باش، زيرا اگر چنين بودى و خداوند بر مردم آباديى كه تو در آن به سر مى ‏برى خشم گرفت و خواست بر آنان عذاب فرو فرستد، به تو نگاه مى ‏كند و به خاطر تو به آن مردم رحم مى‏ كند. خداى متعال مى ‏فرمايد «و پروردگار تو (هرگز) بر آن نبوده است كه شهرهايى را كه مردمش درستكارند، به ستمى هلاك كند». (مكارم الاخلاق ص‏ 457)

 

******

 

پیامبر (ص) فرمودند :

مَن واسَی الفَقیرَ مِن مالِهِ وَاَنصَفَ النّاسَ مِن نَفسِهِ فَذالِکَ المُومِنُ حَقًّا.

هرکس از مال خود به فقیرکمک کند و اهل انصاف بوده ، حق مردم را از خود بستاند به آنان بدهد  مومن حقیقی است. (آثار الصادقین ج۲۳ ص۲۴۴)

 

******

 

رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند:

مَن واسَى الفَقيرَ و َأَنصَفَ النّاسَ مِن نَفسِهِ فَذلِكَ المُؤمِنُ حَقّا؛

هر كس به نيازمند كمك مالى كند و با مردم منصفانه رفتار نمايد چنين كسى مؤمن حقيقى است. (خصال ص‏47 ، ح 48)

 

******

 

حضرت زهرا (علیهاالسّلام) می فرمایند: 

فرض الله العدل تکیناً القلوب؛ 

خداوند عدالت و انصاف را برای آرامش دل ها واجب نموده است.

 

******

 

حضرت علی (علیه السلام) در فرمان خود به مالك اشتر فرمودند:

«نسبت به خدا و بندگانش انصاف را از دست مده و نسبت به اطرافيان و خانواده و زير دستانت انصاف داشته باش كه اگر انصاف را پيشه خود نسازی ستم كرده ای و كسی كه به بندگان خدا ستم كند خدا دشمن اوست و كسی كه خدا دشمن او باشد دليلش را باطل می سازد (عذرش را نمی پذيرد) و چنين شخصی با خدا در جنگ است مگر آن كه دست از ستم بردارد و توبه كند.»

 

******

 

امام على عليه السلام فرمودند:

الإنصافُ شِيمَةُ الأشرافِ.

انصاف، خصلت بزرگان است. (غررالحکم / 570)

 

******

 

امام علی (ع) فرمودند :

وَ لِعَدُوِّکَ عَدلَکَ وَ اِنصَافَکَ؛ 

و در مورد دشمنت عدالت و انصافت را به کار ببر.

 

******

 

امام علی (ع) می فرمایند :

اَلاِنصافُ یَستَدیمُ المَحَبَّهَ.

انصاف محبت و دوستی را دائمی می کند. (غررالحکم ج۱ ص۲۶۹)

 

******

 

امام على عليه السلام : 

ألا إنّهُ مَن يُنصِفُ النّاسَ مِن نَفسِهِ لَم يَزِدْهُ اللّه ُ إلاّ عِزّا.

بدانيد كه هر كس نسبت به مردم از خود انصاف به خرج دهد، خداوند جز بر عزّت او نمى افزايد. (کافی ج2 ،ص144 ،ح 4)

 

******

 

امام على عليه السلام :

نِظامُ الدِّينِ خَصلَتانِ : إنصافُكَ مِن نَفسِكَ، و مُواساةُ إخوانِكَ.

نظام و رشته دين دو خصلت است : انصاف داشتن و همدردى و كمك نسبت به برادران. (غررالحکم / 9983)

 

نمونه هایی از احادیث انمه درباره انصاف

 

امام على عليه السلام :

الإنصافُ راحَةٌ.

انصاف، مايه آسايش است. (غررالحکم / 16)

 

******

 

امام على عليه السلام :

إنّ أعظَمَ المَثوبَةِ مَثوبَهُ الإنصافِ.

همانا بزرگ ترین ثواب، ثواب انصاف است. (غرر الحکم:3387)

 

******

 

امام على عليه ‏السلام :

الْإِنْصَافُ يَرْفَعُ الْخِلَافَ وَ يُوجِبُ الِائْتِلَاف‏.

انصاف، اختلافات را از بين مى ‏برد و موجب الفت و همبستگى مى ‏شود. (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 394 ، ح 9116)

 

******

 

امام على عليه السلام :

الإنصافُ زَينُ الإمرَةِ.

انصاف، زيور زمامدارى است. (غررالحکم / 923)

 

******

 

امام على علیه السلام :

مَن أَنصَفَ اُنصِفَ؛

هر كس با انصاف باشد، انصاف مى‏ بيند. (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 394 ، ح 912)

 

******

 

امام على عليه السلام :

مَن مَنَعَ الإنصافَ سَلَبَهُ اللّه ُ الإمكانَ.

 كسى كه انصاف (عدالت) به خرج ندهد، خداوند قدرت را از او بگيرد. (غررالحکم / 8394) 

 

******

 

امام على علیه السلام :

وَابذُل ... لِلعامَّةِ بِشرَكَ وَ مَحَبَّتَكَ و َلِعَدُوِّكَ عَدلَكَ وَ إِنصافَكَ ... ؛

گشاده‏ رويى و دوستى‏ ات را براى عموم مردم و عدالت و انصافت را براى دشمنت بكار گير. (خصال ص 147 ، ح 178)

 

******

 

امام باقر عليه السلام : 

لا عَدلَ كالإنصافِ.

هيچ عدالتى چون انصاف نيست. (بحارالانوارج78 ص165 ح1)

 

******

 

امام صادق علیه السلام :

مَن أَنصَفَ النّاسَ مِن نَفسِهِ رُضِىَ بِهِ حَكَما لِغَيرِهِ؛

هر كس با مردم منصفانه رفتار كند، ديگران داورى او را مى‏ پذيرند.

 

******

 

امام صادق عليه‏ السلام :

ثَلاثٌ مَنْ اَتَى اللّه‏َ بِواحِدَةٍ مِنْهُنَّ اَوْجَبَ اللّه‏ُ لَهُ الْجَنَّةَ: اَلاِْنْفاقُ مِنْ اِقْتارٍ وَ الْبِشْرُ لِجَميعِ الْعالَمِ وَ الاِْنْصافُ مِنْ نَفْسِهِ؛

هر كس يكى از اين كارها را به درگاه خدا ببرد، خداوند بهشت را براى او واجب مى‏گرداند: انفاق در تنگدستى، گشاده‏رويى با همگان و رفتار منصفانه. (نهج الفصاحه، ح 1281)

 

******

 

امام صادق عليه السلام : 

لَيسَ مِن الإنصافِ مُطالَبَةُ الإخوانِ بالإنصافِ.

مطالبه كردن انصاف از برادران، از انصاف به دور است. (امالی شیخ طوسی / 280)

 

******

 

امام جواد (علیه السلام) می فرماید: 

«ثَلاثُ خِصال تَجْتَلِبُ بِهِنَّ الْمَحَبَّهُ: الاْنْصافُ فِی الْمُعاشَرَهِ والمواساة في الشدة، والانطواع والرجوع إلى قلب سليم؛ 

سه خصلت جلب محبّت می کند: انصاف در معاشرت با مردم و برابري كردن با مردم در هنگام سختي و برگشت نمودن به قلب سليم (بدخو و سنگدل نبودن)».

 

در پایان :

انصاف، یکی از مهم ترین ارزش های انسانی است که نقش بسیار مهمی در زندگی فردی و اجتماعی ما ایفا می کند. برای ساختن جامعه ای بهتر و عادلانه تر، باید همه ما تلاش کنیم تا انصاف را در همه ابعاد زندگی خود رعایت کنیم.

 

گردآوری: بخش مذهبی