پوکه معدنی چیست؟

پوکه معدنی یا پومیس نوعی سنگ آتشفشانیِ سبک و متخلخل است که در اثر سرد شدن سریع گدازه‌های آتش‌فشانی تشکیل می‌شود. وقتی گدازه‌های داغ و غنی از گاز به سطح زمین می‌رسند، با افت شدید دما گازهای محبوس در گدازه به‌سرعت منبسط می‌شوند و در نتیجه حباب‌های فراوانی داخل سنگ به‌وجود می‌آورند. همین حفره‌های ریز و درشت سبب می‌شوند پوکه ظاهری اسفنجی و وزن بسیار کمی نسبت به حجم خود داشته باشد. رنگ این سنگ غالباً سفید، خاکستری یا قهوه‌ای است و ترکیبات اصلی آن شامل سیلیس، آلومینیوم، اکسید آهن، سدیم و منیزیم است.

پوکه معدنی چگونه تشکیل میشود؟ 

در روند شکل‌گیری پوکه معدنی، گدازه‌های آتشفشانی هنگام خروج از دهانه تحت فشار شدید هستند و هنگامی که به سرعت سرد می‌شوند، گازهای حل‌شده درون آن‌ها به شکل حباب‌های ریز آزاد می‌شوند. این حباب‌های محبوس باعث ایجاد حفره‌های فراوان و تخلخل زیاد در سنگ شده و وزن مخصوص آن را به‌شدت کاهش می‌دهد؛ برای مثال، وزن مخصوص پوکه ماسه‌ای بین ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب است. تماس گدازه با هوای سرد یا آب نیز موجب سرد شدن ناگهانی و تثبیت این حفره‌ها می‌شود، فرآیندی که مقاومت پوکه را در برابر شوک حرارتی و فشارهای مکانیکی افزایش می‌دهد.

ویژگی پوکه معدنی

• وزن سبک و چگالی کم: به‌دلیل وجود حفره‌های فراوان، پوکه معدنی نسبت به سنگ‌های عادی بسیار سبک‌تر است و همین خصوصیت آن را برای ساخت سازه‌های سبک مناسب می‌سازد.

• عایق حرارتی و صوتی: تخلخل بالا باعث می‌شود پوکه حرارت و صدا را به‌خوبی جذب کند و از انتقال آن جلوگیری نماید.

• مقاومت در برابر آتش: پوکه تا دماهای بسیار بالا پایدار می‌ماند و نمی‌سوزد، بنابراین در سازه‌هایی که نیاز به مقاومت حرارتی دارند ارزشمند است.

• دوستدار محیط‌زیست: این ماده طبیعی و قابل بازیافت است و به‌عنوان جایگزین مصالح سنگین و پُر‌مصرف انرژی موجب کاهش ردپای کربنی می‌شود.

• تنوع اندازه: دانه‌بندی‌های مختلف (از پودری تا بادامی) باعث می‌شود برای کاربردهای متنوع قابل استفاده باشد.

 مزایای استفاده از پوکه معدنی:

• وزن سبک و کاهش بار سازه

• عایق حرارتی و صوتی مناسب

• مقاومت بالا در برابر حرارت و آتش

• دوام و طول عمر بالا

• سازگاری با محیط‌زیست و قابلیت بازیافت

معایب استفاده از پوکه معدنی:

• مقاومت فشاری کمتر نسبت به برخی مصالح دیگر

• حساسیت به رطوبت و جذب آب در برخی کاربردها

• ایجاد گرد و غبار در هنگام حمل و استفاده

• تفاوت کیفیت و یکنواختی در معادن مختلف

• محدودیت کاربرد در سازه‌های بسیار سنگین یا پرفشار

مهم‌ترین انواع پوکه معدنی کدامند؟

پرکاربردترین انواع پوکه معدنی شامل پوکه ماسه‌ای (۰–۵ میلی‌متر)، پوکه پودری (زیر ۳ میلی‌متر)، پوکه عدسی (۵–۱۲ میلی‌متر)، پوکه بادامی (۱۸–۲۶ میلی‌متر)، پوکه فندقی (۱۰–۲۰ میلی‌متر)، پوکه نخودی، پوکه گرانول و پوکه مخلوط است. هر یک برای کاربردهای خاصی استفاده می‌شوند.

کاربردهای پوکه معدنی 

پوکه معدنی در صنایع گوناگون کاربردهای متنوعی دارد. این کاربردها حاصل ترکیبی از وزن سبک، تخلخل بالا، مقاومت در برابر حرارت و خواص شیمیایی خاص این ماده هستند.

تولید بتن سبک: در ساخت بتن سبک، پوکه جایگزین سنگدانه‌های سنگین می‌شود. این نوع بتن علاوه بر کاهش وزن، عایق حرارتی و صوتی خوبی ایجاد می‌کند.

ساخت بلوک و آجر سبک: بلوک‌ها و آجرهای ساخته‌شده از پوکه وزن کم و مقاومت کافی دارند و برای دیوار چینی و سقف‌های سبک مناسب‌اند.

شیب‌بندی پشت‌بام و کف‌سازی: برای ایجاد شیب ملایم و پر کردن فضاهای خالی میان تیرچه‌ها از پوکه استفاده می‌شود. این ماده وزن سقف را کاهش می‌دهد و به‌عنوان عایق حرارتی عمل می‌کند.

عایق‌کاری حرارتی و صوتی دیوارها و کف‌ها: پوکه در ترکیب با ملات یا به‌عنوان لایهٔ عایق مستقل، انتقال حرارت و صدا را کاهش می‌دهد و مصرف انرژی را کم می‌کند

پر کردن فونداسیون: استفاده از پوکه بادامی یا فندقی به‌عنوان پرکنندهٔ سبک در فونداسیون ساختمان، وزن کلی سازه را کاهش می‌دهد.

رساندن املاح معدنی: وجود مواد معدنی مانند سیلیس، سدیم و منیزیم در پوکه به تقویت گیاهان کمک می‌کند.

راه‌سازی و آسفالت: استفاده از پوکه بادامی در زیرسازی و ترکیب آسفالت باعث کاهش وزن و افزایش دوام جاده‌ها می‌شود

تصفیه آب و فاضلاب: به‌دلیل حفره‌های فراوان، پوکه می‌تواند ذرات معلق و ناخالصی‌ها را جذب کرده و به فیلتراسیون طبیعی کمک کند. در تصفیه‌خانه‌های خانگی و صنعتی از پوکه استفاده می‌شود.

صنعت نفت و گاز: از پوکه برای عایق‌کاری و پرکنندگی در ساخت خط لوله‌ها و تجهیزات استفاده می‌شود.

نتیجه‌گیری

پوکه معدنی ماده‌ای سبک، طبیعی و پرکاربرد است که به‌دلیل ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد مانند تخلخل بالا، مقاومت حرارتی و صوتی و وزن کم، در صنایع متعددی کاربرد دارد. انتخاب نوع مناسب پوکه ـ از ماسه‌ای تا بادامی و فندقی ـ بر اساس نیاز پروژه، می‌تواند نقش مهمی در کاهش وزن سازه، بهبود عایق‌کاری و صرفه‌جویی در هزینه‌ها داشته باشد. برای استفادهٔ بهینه از این ماده، توجه به کیفیت، نوع معدن استخراج و ترکیب با مصالح دیگر اهمیت دارد. اگر قصد دارید از پوکه معدنی در پروژه‌های ساختمانی یا کشاورزی خود استفاده کنید، بهتر است با کارشناسان الو پوکه مشورت کنید و از تأمین‌کنندگان معتبر خرید پوکه معدنی داشته باشید.