با توجه به افزایش میزان و تراکم جمعیت به خصوص در محیطهای شهری، لزوم توجه به حقوق خود و سایر شهروندان ضرورت پیدا میکند. یکی از مهمترین حقوقی که ملزم به رعایت آن هستیم، پاک و سالم نگه داشتن اماکن عمومی است که همه روزه توسط افراد جامعه مورد استفاده قرار میگیرند.
استفاده از دخانیات در اماکن عمومی مثل پیاده روها و بوستانها، مصداق بارز بیتوجهی به حقوق سایر شهروندان و آسیب زدن به آنها است. به همین منظور نباید به بهانههای مختلف ماننداینکه استعمال دخانیات در محیطهای سر باز اشکالی ندارد یا یک نخ سیگار تاثیری در آلودگی هوا نمیگذارد؛ نسبت به حقوق دیگران بی تفاوت باشیم.
طاهر علیزاده متخصص روانشناسی و مشاوره در گفتوگو با خبرنگار حوزه کلینیک گفت: در واقع اگر افراد از تاثیر منفی دخانیات آگاه شوند و نسبت به میزان آسیب دود دخانیات برای شهروندان توجه کنند به طور قطعی در عمل خود تجدید نظر میکنند. افرادی که در اماکن عمومی دخانیات مصرف میکنند از طریق مکانیسمهایی که در ادامه اشاره میکنیم به خود اجازه پایمال کردن حقوق دیگران را میدهند. این مکانیسمها شامل موارد زیر میشود:
_ انکار: به این معنی که از طریق انکار خطر و احتمال ابتلا به بیماریها برای خود و افراد حاضر در اماکن عمومی با نمونه جملههایی مانند " چیز خاصی نیست " مصرف دخانیات را انکار میکنند.
_ کوچک انگاری: در این مرحله از طریق کوچک نمایی خطرات سیگار برای خود و دیگران، تعارض و احساس گناه ناشی از مصرف سیگار را کم میکنند. به عنوان مثال خود را با جملههایی مانند مصرف سیگار ضرر آنچنانی ندارد، راضی میکنند.
_ توجیه یا دلیل تراشی: از طریق درست کردن بهانه، سعی در عادی سازی و تایید استعمال دخانیات در اماکن عمومی دارند.
_ همه توانی: با این تصور که من فردی هستم که توانایی انجام هر کاری را دارم و فکر میکنم مصرف دخانیات در اماکن عمومی برای خود و دیگران ضرری ندارد و هیچ اتفاق خاصی رخ نمیدهد.
_ عقلانی سازی: فرد از طریق استدلال انتخابی و توسل به برخی مدارک و شواهد به صورت ناقص؛ اجازه مصرف دخانیات در اماکن عمومی را به خود میدهد و از این روش، تعارض را کم میکند. به عنوان مثال فرد مدعی میشود به دلیل تاثیر مثبت سیگار در پیشگیری از بیماریهای مغزی مانند آلزایمر، دخانیات مصرف میکند.
این متخصص روانشناسی مطرح کرد: اگر یک شخص نسبت به اینکه من با مصرف دخانیات سلامتی خود و افراد مجاور را به خطر میاندازم و حق طبیعی آنها برای استفاده از هوای سالم در اماکن عمومی را پایمال میکنم، آگاه شود به طور طبیعی احساس گناه و شرم اجازه استفاده از دخانیات را به او نخواهد داد. در واقع فرد با مکانیسمهای مذکور، خود را فریب میدهد و با کاهش احساس گناه، این کار را برای خود آسان میکند.
اگر افراد به استعمال دخانیات و نسبت به ضررهای ایجاد شده برای دیگران آگاه باشند، ممکن است برای انجام وظیفه شهروندی و رعایت حقوق دیگران تشویق شوند و انجام این کار در اماکن عمومی کاهش پیدا کند.
آگاه سازی و اطلاع رسانی جمعی و فراهم کردن محیطهای مخصوص استعمال دخانیات، میتواند برای افرادی که وابستگی بسیاری نسبت به این مواد دارند کمک کننده باشد تا از این طریق حق شهروندان برای داشتن اماکن عمومی عاری از دخانیات رعایت شود و میزان احساس گناه در این افراد کاهش پیدا کند.
افرادی که به طور مدام با مصرف کنندگان دخانیات در اماکن عمومی مواجه میشوند، ممکن است در بلند مدت خشم رسوب شده و ابراز نشدهای علیه این افراد داشته باشند و از این طریق سلامت روان جامعه در معرض خطر قرار بگیرد؛ بنابراین بهتر است که افراد از طریق تمرین قاطعیت، بتوانند افراد مصرف کننده در اماکن عمومی را دعوت به رعایت حقوق خود کنند و این مسئله مستلزم داشتن مهارت قاطعیت است که فرد با پرهیز از خشونت و رعایت فضای همدلانه؛ از حقوق خود دفاع کند.
امیدواریم در هفته آگاهی از دخانیات با اطلاع رسانیهای گسترده و افزایش روحیه همکاری جمعی در بین مردم و سازمانها و همچنین حساسیت به رعایت حقوق شهروندی، بتوانیم در ساختن اماکن عمومی عاری از دخانیات برای یکدیگر سهیم باشیم.
پاسخ ها