آیین‌های شه‌وچله در کردستان کالک ترش و دلمه زینت‌بخش سفره‌ها

به گزارش گروه وبگردی اخبار ،  شب یلدا را در سنندج «شه‌و چله» می‌گویند. برگزاری شب چله در هر دیار و شهر و روستایی آئین خاصی دارد که در کردستان نیز چنین است؛ برگزاری شب چله در سنندج با دیگر شهر‌های کردستان متفاوت است.
برهان ایازی در کتاب آئینه سنندج می‌نویسد: در سنندج قدیم، سنندجی‌ها از سه ماه قبل در فکر شب چله بوده‌اند، زیرا انگور‌ها به بند کشیده، امرود‌ها انتخاب، به و سیب خریداری و نگهداری شده و از همه مهم‌تر، خربزه‌ها را در خم ترشی می‌پروراندند.

سنندجی‌ها بر این عادتند؛ که شب چله خربزه ترش و دلمه کلم را مهیا کنند که احتمالا در جای دیگری چنین نباشد.

ایازی می‌گوید: سنندجی‌ها بعد از صرف شام «کالک ترش» می‌خورند، کالک ترش نوعی خربزه کوچک، معطر و شیرین است که در پایان فصل برداشت خربزه آن را به درون سرکه می‌انداختند تا ترش شود و داخل خربزه پرآب شده و آب آن را ترش و شیرین داخل ظرف جداگانه ریخته و خربزه را قاچ کرده و می‌خوردند و آخر سر هر کسی مقداری از آب خربزه را سر می‌کشید.

پیشینیان عقیده داشتند خربزه ترش کشنده میکروب، ضد آسم و خفگی است، شهد این خربزه معطر است و بعد که ترش می‌شد از سکنجبین معطرتر می‌شد.

«یک دقیقه بیشتر» بهانه‌ای برای با هم بودن

شب یلدا شب به یادماندنی در بین همه ایرانیان لقب گرفت و از کوچک و بزرگ و خرد و کلان از چند روز مانده به این شب به فکر تنقلات و شب‌نشینی یا به قول قدیمی‌ها «شب چره» در این شب‌ها هستند.

شه و چله بعد از جشن نوروز، تنها مراسمی است که همواره در میان ایرانیان پایدار مانده و علت پایداری آن را می‌توان در باور دینی مردم دانست.

شب یلدا از شب‌های دیگر فقط یک دقیقه بلند‌تر است، اما همین یک دقیقه بهانه‌ای شده است تا مردم، خصوصا بستگان و فامیل در کنار هم جمع شده و لحظاتی خوش سپری کنند.

یلدا رابط بین گذشته و حال است

یک جامعه‌شناس معتقد است شب یلدا ارتباط تاریخی گذشته و حال را برقرار می‌کند؛ افشین محمدپور می‌گوید: این دور هم جمع شدن علاوه بر یادآوری یک خاطره دل‌انگیز و شادی‌آور از دیروز موجب انتقال تجربیات از بزرگ‌تر‌ها به کوچک‌تر‌ها و رفع کدورت‌های احتمالی می‌شود.

وی معتقد است شب یلدا حتی اگر بهانه‌ایی برای با هم بودن باشد، می‌تواند در استحکام نهاد اجتماعی خانواده و لذت با هم بودن موثر باشد.

به گفته محمدپور، در حالی که بسیاری از نهاد‌های اجتماعی از جمله خانواده به دلیل مسائل روزمره دستخوش از دست دادن ارزش‌های خانوادگی شده است یلدا فرصتی دوباره برای باهم بودن و احساس مشترک داشتن باهم است.

وی می‌گوید: یلدا در فرهنگ و اجتماع ما ریشه دارد و پاسداشت یک ارزش اجتماعی و عرف سازنده است.

یلدا زمینه‌ای برای استحکام خانوادگی

در سنندج رسم است که اعضای خانواده در این شب گردهم می‌آیند تا آنچه را که برای این شب فراهم آورده‌اند با شادی و شادمانی سرو کنند.

کبری مرادی، ۵۲ ساله معتقد است؛ که این شب‌نشینی به استحکام روابط خانوادگی و افزایش روابط عاطفی می‌انجامد.

به گفته وی، در این شب فرزندان خانواده به خانه پدری باز می‌گردند و شب یلدا را با هم می‌گذرانند.

در «شه‌وچله»‌ی کردستان، علاوه بر کالک ترش هندوانه، سیب، انار، انجیر، گلابی، به و تخمه بوداده کدو و گندم برشته از جمله میوه و تنقلاتی است که به عنوان خوردنی‌های این شب بلند سال مورد استفاده قرار می‌گیرد.

متل‌گویی و افسانه‌گویی در قدیم از آداب این جشن در کردستان بوده که اجرای آن بر عهده پیرترین مجلس بود، اما امروز همین افسانه‌هاگویی‌ها خود افسانه شده است.

یکی دیگر از آداب مردم کردستان در «شه‌وچله» بازی‌های محلی مرسومی مانند «گوروا بازی یا جوراب بازی و گردوبازی» بوده که امروز تا حدودی رنگ باخته است.

اقبال کریمی یکی از شهروندان سنندجی معتقد است، شب‌های بلند زمستان فرصتی مناسب برای دیدار اقوام و دوستان است چرا که صله رحم و دیدار با اقوام به قدری اهمیت دارد که رسول خدا (ص) حتی یک سال پیاده‌روی برای آن را جایز می‌شمارد.

کژال منصوری هم بیان کرد: این شب در بین مردم سنندج از قدیم‌الایام جایگاه خاص خود را دارد و اهالی این دیار سعی می‌کنند با جمع شدن در منازل بزرگتر‌ها به ویژه پدربزرگ‌ها شبی به یادماندنی را بر خاطرات خود بیفزایند.

توران عبدی هم می‌گوید: اصلی‌ترین ویژگی «شه‌وچله»، جمع شدن خانواده‌ها با هماهنگی قبلی در کنار هم است به صورتی که معمولاً یک هفته قبل آن مشخص می‌شود که شب چله این سال در خانه چه کسی جمع شوند.

وی تصریح کرد: البته در خانواده‌هایی که پدر، در قید حیات باشد معمولاً فرزندان با عروس و داماد‌ها شب چله را در آنجا می‌گذرانند، اما به هر صورت که باشد اصل بر جمع شدن چند خانواده در کنار هم است.

یلدا در «پیامک»

امروز روزی است که شبش به یلدا ختم می‌شود در این روز میلیون‌ها پیامک از ایرانیان به هم رد و بدل می‌شود تا این لحظات همدلی و دل‌انگیز به همه خانه‌ها برود که حلاوت دلشان به شیرینی هندوانه و سرخی رویشان به سرخی انار و خنده لبهایشان چو خنده پسته ایرانی بامزه شود.

امیر اصلانی، یکی از پیامک‌هایش را می‌خواند: " یلدا به ما یاد می‌دهد که زندگی آنقدر کوتاه است که یک دقیقه بیشتر با هم بودن را باید جشن گرفت.

فاطمه صمدی، ۳۵ ساله از پیامکش اینچنین نقل می‌کند: "پایان هر آغاز سختی برای انسان بهاری دل‌انگیز است چه اینک یلدا آغاز سوز و سرما و پایان آن برآمدن بهاری تربناک است. "

محمد صادقی، ۵۰ ساله هم می‌گوید: یلدا تمرین یک خوشی شیرین و سرخ برای تحمل روز‌های سخت زمستان است سنتی که ناگفته این تضاد را با خود به همراه دارد.

امجد خدامرادپور، ۳۹ ساله پیامک گوشی تلفنش را می‌خواند: "یلدا امید به فردایی روشن و روشن است. "

نازیلا ۲۱ ساله هم چنین نوشته است: یلدا بهانه خنده، شادی، بزم و سرور ورود به زمستان است.

منبع: فارس