درمان بیماری سلیاک با نانوذرات حاوی گلیادین

به گزارش خبرنگار حوزه فناوری  گروه علمی پزشكی اخبار ،  بیماری سلیاک یا اسپروی سلیاک یک اختلال خودایمنی روده باریک با زمینه ژنتیکی (ارثی) است. در این بیماری گوارشی پرز‌های روده باریک آسیب دیده و در جذب مواد اختلال دارد. در صورتیکه بیماران مبتلا به سلیاک پروتئینی از دسته گلوتن (gliadin) که در برخی از غلات مانند گندم، جو، چاودار و گاه جوی دوسر وجود دارد را مصرف کنند دچار علایم عدم تحمل می‌شوند.

ظاهراً ورود گلوتن به سلول‌های پرز‌های روده موجب پاسخ سیستم ایمنی می‌شود. واکنش التهابی ایجاد شده موجب تحلیل پرز‌های روده (villous atrophy) وکاهش فعالیت آنزیم‌های روده می‌شود. چون بخش عمده‌ای از جذب مواد غذایی در روده در پرز‌های روده انجام می‌گیرد تخریب پرز‌ها موجب سوء جذب می‌شود. اغلب موارد بیماری سلیاک، ژنتیکی هستند.

بیماری سلیاک، سرطانی نیست

بیماری سلیاک واگیردار یا سرطانی نیست. این بیماری معمولاً به هنگام دوران شیرخوارگی یا اوایل کودکی (دو هفتگی تا یک سالگی) آغاز می‌شود. امکان دارد علایم هنگامی ظاهر شوند که کودک اول بار شروع به خوردن غذا‌های حاوی گلوتن می‌کند. در بزرگسالان، علایم ممکن است به تدریج و در عرض چند ماه یا حتی چند سال پدیدار شوند. شیوع سلیاک در اروپا یک در پانصد است. در استان تهران نیز ۱۵۰ مبتلا به این بیماری شناسایی شده‌اند.

بیماری سلیاک همچنین به نام‌های اسپروی غیر حاره‌ای و بیماری روده باریک حساس به گلوتن هم نامیده می‌شود. گاهی اوقات ممکن است بیماری سلیاک با بیماری سندروم روده تحریک پذیر اشتباه گرفته شود که در صورت تشخیص اشتباه، بیمارانی که درمان‌های مرتبط با سندروم روده تحریک پذیر را دریافت کنند بهبود نخواهند یافت.

شرکت توسعه دارویی کور (Cour) با همکاری دانشگاهی در فنلاند، در حال کار روی نانوذرات حاوی گلیادین است تا از آن برای درمان بیماری سلیاک استفاده کند.

بررسی‌های اخیر محققان نشان می‌دهد که نانوذرات حاوی گلیادین می‌تواند به بیماران مبتلا به سلیاک کمک کند تا رژیم غذایی عادی را استفاده کنند. بیماری سلیاک ۰٫۳ تا ۲٫۴ درصد از مردم بیشتر کشور‌های جهان را مبتلا کرده است که این رقم در کشور فنلاند ۲ درصد است. بیماران سلیاک از انواع علائم گوارشی نظیر درد در روده یا اسهال رنج می‌برند و گاهی هم هیچ علامت بالینی ندارند.

توبیاس فریتاک و همکارانش موفق به ارائه نانوذرات حاوی گلیادین شدند که سیستم ایمنی بدن را هدف قرار می‌دهد. این نانوذرات در حال حاضر با همکاری بخش صنعت در حال آزمایش است. گلوتن نام پروتئین ذخیره شده در گندم یا جو است. به بخشی از گلوتن که در الکل قابل انحلال است، گلیادین گفته می‌شود. افراد مبتلا به سلیاک نمی‌توانند رژیم غذایی حاوی گلوتن را بدون عوارض جانبی مصرف کنند.

به اعتقاد فریتاک برخی افراد ممکن است در کودکی یا بزرگسالی تحمل ایمنی به گلیادین را از دست داده باشند. از دست رفتن تحمل به گلیادین ناشی از نقص در تنظیم «لنفوسیت‌های T» اختصاصی گلیادین در سیستم ایمنی بدن است که منجر به از بین رفتن مخاط روده می‌شود. تنها درمان برای بیماری سلیاک، رژیم غذایی فاقد گلوتن است.

اما نانوذرات حاوی گلیادین احتمالا می‌تواند به بیماران مبتلا به سلیاک اجازه دهد تا دوباره رژیم غذایی عادی خود را مصرف کنند.

در یک پروژه مشترک به سرپرستی فریتاگ، محققان نانوذرات حاوی گلیادین را به موش‌های آزمایشگاهی تزریق کردند. نتایج نشان داد که تزریق این نانوذرات می‌تواند التهاب موجود در مخاط روده را کاهش دهد. این یافته‌ها نشان می‌دهد که شاید بتوان سیستم ایمنی بدن را از نو برنامه‌دهی کرد تا دستورالعمل ساخت «لنفوسیت T» را برای تحمل گلوتن اجرا کند. با این کار می‌توان بیماری سلیاک را درمان کرد.

پروژه نانوذرات گلیادین در دانشگاه هلسیکی و با همکاری شرکت توسعه دارویی کور (Cour) انجام می‌شود. نتایج کارآزمایی بالینی انجام شده روی این دارو مثبت ارزیابی شده است.