نگاهی به زوایای ناشناخته کارنامه پربار شهید محسن فخری زاده دانشمندی پرافتخار، اما گمنام که اشبه الناس به شهید چمران و طهرانی مقدم بود

به گزارش گروه وبگردی اخبار ، شهادت دکتر محسن فخری زاده یکی از دانشمندان برجسته کشور در عرصه هسته‌ای و دفاعی، واکنش‌ها و بازتاب زیادی در داخل و خارج از کشور داشته که البته عمده آن، معطوف به چگونگی ترور و شهادت ایشان و دلایل گمنامی این سرباز گرانقدر امام زمان (عج) بود.

هرچند علل موفقیت این ترور پس از بار‌ها ناکامی دشمنان و مزدوران، در جای خود نیازمند بررسی است و اهمیت فراوانی دارد، اما به نظر می‌رسد لازم است در کنار این موضوعات، نگاهی هرچند گذرا به خدمات برجسته و ناشناخته آن شهید بزرگوار و دانشمند برجسته کشورمان، داشت.

طبیعتا به علت جایگاه و نوع فعالیت شهید فخری زاده، بسیاری از مصادیق و دستاورد‌هایی که در چند دهه فعالیت مدیریتی و علمی، موجبات به نتیجه رسیدن آن‌ها را فراهم کرده، قابل بیان و تشریح نباشد، اما می‌توان برخی از آن‌ها را به طور خلاصه اشاره کرد.

آنطور که فریدون عباسی رییس کمیسیون انرژی مجلس و از دوستان با سابقه شهید بیان می‌دارد، دکتر فخری زاده لیسانس خود را در گرایش هسته‌ای اخذ کرده و سپس فوق لیسانس خود را در دانشگاه صنعتی اصفهان گذرانده و به عنوان مدیر بخش علمی تحقیقاتی مشغول به کار شده بود.

در عین حال، علاوه بر فعالیت‌های تحقیقاتی، در دوران دفاع مقدس نیز جزو رزمندگان غرب و جنوب کشور بوده و در عملیات‌های مهمی، چون رمضان شرکت داشته است.

ادامه تحصیل دکتر فخری زاده نیز به در حوزه هسته‌ای بوده و در این مقطع، وی در زمینه آشکارسازی تابش هسته‌ای و کشف کیهانی به تحقیق پرداخته بود که می‌تواند قدرت رکتور‌های هسته‌ای را اندازه گیری و کشف کند.

از جمله اقدامات مهم ایشان در بخش هسته ای، طراحی و پیاده سازی "پدافند هسته ای" بود. به طور مرسوم بخش‌های هسته‌ای و نیرو‌های مسلح هر کشوری دارای این بخش هستند که بتوانند برابر احتمالی حملات شیمیایی و هسته‌ای کشور‌های دیگر، اقدامات موثر و سریع پدافندی انجام دهند که با توجه به دشمنی برخی دارندگان سلاح هسته‌ای با کشورمان، این موضوع برای ایران اهمیت ویژه تری داشت. اما این کار نیازمند زیرساخت‌ها و طراحی‌های علمی جدی و عمیق بود که شهید فخری زاده در این زمینه گام‌های بلندی برداشت و زیرساخت‌های پدافند هسته‌ای کشور را به نحو احسن ایجاد کرد.

اما پس از سال‌ها همکاری با سازمان انرژی اتمی و به سرانجام رساندن تحقیقات و طرح‌های مختلف، دکتر فخری زاده طرحی ویژه و موثر را در وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح بر عهده گرفته بود که علت انتخاب آن شهید را می‌توان در قدرت بالای مدیریتی و اعتماد ویژه نظام، علاقه وافر و تخصص در طرح‌های نوین و تحقیقات علمی جدید و همچنین توانمندی کم نظیر در همکاری با جوانان دانشگاهی و کارشناسان با انگیزه و متخصص صنعت دفاعی خلاصه کرد.

اینچنین بود که نهال تازه برآمده‌ای به نام بخش نوآوری و تحقیقات دفاعی در وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح، با نقشه راه و برنامه ریزی شهید فخری زاده، تبدیل به نهادی موثر، پویا و با خروجی‌های برجسته به نام سازمان پژوهش و نوآوری‌های دفاعی موسوم به "سپند" شد.

به طور خلاصه، می‌توان مهمترین وظایف و خروجی‌های سازمان سپند را، انجام تحقیقات در حوزه علوم و فناوری دفاعی آینده، انواع اکتشاف فناوری‌ها در حوزه‌های نظامی و ایجاد و توسعه فناوری‌های مقابله با تهدیدات نوین و نوظهور در حوزه‌های خاص معرفی کرد که نتایج و دستاورد‌های آن منجر به تولید محصولات یا فناوری‌های خاصی شده که در تامین امنیت کشور و افزایش قدرت دفاعی جمهوری اسلامی ایران نقش ویژه و مهمی ایفا کرده و می‌کند.

از دل همین وظایف و سرفصل‌ها بود که ده‌ها شرکت دانش بنیان و گروه‌های شکل گرفته در دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور، در رشته‌ها و مصادیق متنوع جذب و دعوت به همکاری با سپند شدند و در دهه ۹۰، انبوهی از کارگروه‌ها و میز‌های تخصصی در این سازمان و مجموعه‌های مرتبط با آن، برای تحقق ایده‌های جوانان و متخصصان دانشگاهی کشور شکل گرفت و تقویت شد به گونه‌ای که از ۴۸ دانشگاه و سه هزار شرکت دانش بنیانی که با وزارت دفاع همکاری می‌کنند، بخش عمده‌ای از آن طرف مشورت و همکاری سازمان پژوهش و نوآوری‌های دفاعی به ریاست دکتر فخری زاده بودند به گونه‌ای که می‌توان او را فرمانده و رییس اولین DARPA جهان اسلام معرفی کرد.

حتی تعداد قابل توجهی از متخصصان و افراد تحصیل کرده در دانشگاه‌های مختلف کشور که می‌بایست بر حسب قانون، به خدمت سربازی اعزام شوند، با استفاده از تسهیلات قانونی این سازمان و ارائه طرح‌ها و ایده‌های دفاعی و فناورانه خود، از کسری خدمت طولانی و همکاری علمی با این مجموعه به جای حضور در مراکز نظامی بهره‌مند شدند.

تنوع کارگروه‌ها و حوزه‌هایی که شهید فخری زاده برای ارتقاء توان دفاعی و رفع نیاز‌های کشور، در سپند طراحی کرده بود آنقدر فراوان و جامع بود که از علوم اجتماعی تا مهندسی مکانیک، هوافضا، مهندسی مواد، برق و رایانه و همچنین پلیمر و بیوتکنولوژی را در بر می‌گرفت.

شاید یکی از مشهورترین طرح‌های شهید فخری زاده که بخشی از نتایج آن آشکار و بسیاری از این طرح، همچنان ناشناخته است، ساخت لیزر‌های خاص پدافندی است که می‌تواند انواع مهاجمان در هوا از جمله پهپاد‌های دشمن را هدف قرار دهد؛ دستاوردی که تنها معدودی از کشور‌های برجسته دنیا به آن دست یافته اند.

شهید فخری زاده و ریشه یابی، شناسایی و درمان کرونا

یکی از موضوعات مهمی که در خبر‌های روز‌های اخیر، پیرامون دکتر فخری زاده بیان شد نقش ویژه آن شهید در کمک به کاهش اثرات شیوع ویروس کرونا در کشورمان بود. علاوه بر این سوال که ایشان در چه بخش‌هایی از مقابله با ویروس کرونا نقش داشته اند، شاید این سوال پیش آید که ارتباط کرونا با مجموعه‌ای که شهید فخری زاده مدیریت می‌کردند، چیست؟ در پاسخ به سوال اول باید گفت ایشان و مجموعه سازمان پژوهش و نوآوری وزارت دفاع، به عنوان یکی از اولین سازمان‌ها در زمینه پاندمی کووید ۱۹ به یاری نظام سلامت کشور شتافت و با تولید اولین کیت ایرانی تشخیص کرونا که از نظر کیفی و فناوری در سطح استاندارد‌های روز دنیا قرار دارد، نام ایران را در زمره معدود تولیدکنندگان این کیت پیشرفته ثبت کرد.

علاوه بر آن، تلاش شبانه روزی شهید فخری زاده برای ساخت واکسن کرونا نیز بی سرانجام نماند و با تلاش او و همکارانش، این پروژه هم اکنون به مرحله آزمایشات انسانی رسیده است. حتی بعد از تولید این کیت که نیاز‌های کشورمان را مرتفع کرد، امروز این محصول ارزشمند در سبد کالا‌های صادراتی کشورمان نیز قرار دارد و دستاورد آن شهید، موجبات کسب درآمد ارزی و کمک به بیماران سایر کشور‌ها با نام و برند ایران را فراهم کرده است.

اما در کنار آن و در پاسخ به سوال دوم، اهمیت شناسایی ویژگی‌های ویروس کرونا و سایر ویروس‌های مهاجم به کشور در ازمایشگاه‌های تخصصی بود که در این راستا، سازمان سپند اقدام به ساخت نخستین نمونه‌های "آزمایشگاه سطح ۳ ایمنی زیستی" در کشور با مشارکت سازمان پدافند غیرعامل کرد. باید توجه داشت، تا سال گذشته و ورود دو نهاد مهم وابسته به نیرو‌های مسلح کشورمان، یکی از ضعف‌های مهم کشور در عرصه علمی و با وجود سابقه و قدمت یک صد ساله تولید واکسن در ایران، فقدان آزمایشگاه‌های سطح ۳ ایمنی زیستی بود چراکه این نوع آزمایشگاه ها، با توجه به کاربرد‌های مختلف، ارزشی بسیار مهم و حیاتی دارند. بر این اساس، نخستین نمونه این آزمایشگاه سال گذشته به انستیتوپاستور ایران تحویل داده شد و دومین آزمایشگاه نیز برای موسسه سرم سازی رازی ساخته شده تا سرعت عمل و اشراف متخصصان ویروس شناسی و پزشکی کشورمان در مطالعه و تحقیق روی موضوعات علمی، افزایش محسوسی داشته باشد. هردو آزمایشگاه نیز توسط مسئولان وزارت بهداشت مورد بررسی قرار گرفته و تاییدیه رسمی دریافت کرده اند.

این آزمایشگاه‌ها در شناسایی پاتو ژن‌های ناشناس، کمک بزرگی به محققان کشورمان داشته و در شرایطی که کشور با بیماری‌هایی مواجه شود که علت آن مشخص نیست، تحقیق و پژوهش روی این عامل بیماری زا نیازمند چنین آزمایشگاه‌هایی است چراکه برای انجام چنین آزمایشاتی، ظرفیت و زیرساخت‌های مناسبی لازم است تا کارکنان و متخصصان حین تحقیقات، دچار آلودگی و ابتلا به بیماری نشوند.

همچنین در پروسه تولید واکسن به ویژه هنگامی که با ویروس مواجهیم، چون ویروس‌های در این پروسه زنده هستند، باید از آزمایشگاه‌هایی بهره برد که احتمال آلودگی و بیماری پرسنل وجود نداشته باشد. سومین ویژگی مهم این آزمایشگاه‌ها نیز مربوط به کار در شرایطی است که عامل زیستی شناسایی شده، ولی در دسته بندی عوامل، جزو موارد با خطر بالا تلقی می‌شود، از همین رو در هنگام کار با آن‌ها باید از تجهیزات آزمایشگاه‌های سطح ۳ استفاده شود. مجموعه این موارد و کمبود‌های این حوزه، سازمان سپند را برآن داشت تا با ساخت چنین آزمایشگاه‌هایی چه به صورت سیار و چه به صورت ثابت، این نقطه ضعف مهم کشور را پوشش دهد در حالی که تا دو سال پیش از چنین توانایی در کشور برخوردار نبودیم و بسیاری از نهاد‌های علمی جهان، دستیابی کشورمان با این فناوری و امکانات بدون کمک خارجی را با دیده شک و تردید بررسی می‌کردند چراکه فناوری این آزمایشگاه ها، جزو موارد تحریمی است و از همین رو امکان دسترسی به این امکانات از سوی کشور‌های صاحب این فناوری به ایران داده نمی‌شد که مدیریت و توان علمی دکتر فخری زاده، این سد بزرگ را شکست.

دانشمندی گمنام و فیلسوفی بی ادعا

در کنار همه ویژگی‌های مدیریتی و علمی دکتر فخری زاده که موجب شده بود سازمان‌های جاسوسی و اطلاعاتی همچون موساد به دنبال شهادت و حذف ایشان باشند، او از طبعی لطیف و روحیه‌ای سرشار از قریحه شعر و علاقمندی به فلسفه بهره می‌برد که هر زمان فراغتی حاصل می‌شد، بی ادعا و خالصانه به جلسات و محافل شعر و ادب و نشست علاقمندان به فلسفه و هنر می‌شتافت. دکتر فخری زاده علی رغم جدیت و حساسیت ویژه به امور نظامی و فناوری‌های دفاعی، در حوزه فلسفه و ادبیات فارسی نیز حاذق بود و حافظ شناسی او زبانزد بسیاری از نزدیکان و افراد برجسته در حوزه ادبیات بوده و هست.

همان چیزی که او را اشبه الناس به شهید چمران و سردار بزرگ حاج حسن طهرانی مقدم می‌کرد؛ فرمانده و دانشمندی گمنام و بزرگ، اما با روحی سرشار از ذوق و قریحه معنوی و عرفانی. شاید روزی مجموعه‌ای از دست نوشته‌های ایشان برای مخاطبان عمومی و مردم منتشر شود تا بدانند چگونه معتقد بود "به خدا رسیدن نه با فلسفه امکان پذیر است نه با فیزیک. بلکه با فیزیک، جلوه‌های زیبای حضرت حق را می‌یابم، لذت می‌برم و انشاءالله بر ایمانم افزوده می‌شود"

البته همانطور که دشمنان متوجه شدند پس از شهادت حاج حسن طهرانی مقدم، شاگردان و یاران متخصص و متعهدش، قدرت موشکی و دفاعی کشورمان را ده‌ها برابر افزایش داده و شگفتی‌های فراوانی را در حدود یک دهه اخیر به نمایش گذاشته اند، قطعا شهادت دکتر محسن فخری زاده نیز در ادامه راه پر افتخار او، خللی ایجاد نخواهد کرد؛ ان‌شاء الله

منبع: مشرق