«ابن ابی اَشْعَث فارسی» طبیب کاربلد موصل

به گزارش گروه وبگردی اخبار ، بار‌ها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صد‌ها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت‌به‌خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، از جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

ابوجعفر احمد بن محمد بن محمد، طبیب و محقق مشهور سده چهارم هجری است.

در سرزمین فارس به دنیا آمد، تاریخ تولدش مشخص نیست. گویا از ابتدای عمر پیشه پزشکی نداشته و صراف بوده است. در پی آنکه به دلایلی نامعلوم، اموالش را مصادره کردند، از فارس گریزان شد و به موصل رفت و تا پایان عمر در آنجا ماند. در آن ایام، ناصرالدوله بن حمدان پسری داشته که علیل بوده و اطبا از معالجه او عاجز مانده بودند. احمد بن ابی اشعث به هر نحوی که بوده، خود را به طفل رسانده و به درمان او پرداخته است. وی پس از معالجه طفل، هدایای بسیاری دریافت کرد و تا آخر عمر در موصل ماند و به درمان بیماران و تدریس و تألیف کتب پزشکی پرداخت.

ابن ابی اصیبعه در عیون الانباء درباره او چنین آورده است: «وی مردی با خرد زیاد و عقیده محکم و علاقه‌مند به امورخیریه و باصلابت و باوقار بود و عمری طولانی یافته و شاگردان بسیاری تربیت نمود». وی در ۳۶۰ق درگذشت. احمد بن ابی اشعث شاگردان بسیاری تربیت کرد که مشهورترین آن‌ها عبارت‌اند از: محمد بن احمد طبیب (فرزند وی)، ابوفلّاح محمد بن ثواب موصلی مشهور به ابن الثلّاج، جابر بن منصور موصلی، احمد بن محمد بلدی و محمد بن ثواب.

احمد بن ابی اشعث آثار بسیاری نیز تألیف کرده و همچنین بسیاری از کتاب‌های جالینوس را شرح کرده است؛ شماری از آثارش بدین قرارند:

۱. کتاب الادویة المفردة که در سه مقاله است و مؤلف نگارش آن را در ربیع‌الاول سال ۳۵۳ شروع کرده است؛

۲. کتاب الحیوان؛

۳. کتاب فی العلم الالهی، در دو مقاله که در ذی‌القعده سال ۳۵۵ به انجام رسیده است؛

۴. کتاب الجدری و الحصبة و الحمیقباء، در دو مقاله؛

۵. کتاب السرسام و البرسام و مداومتها، در سه مقاله، که این کتاب را به خواهش شاگردش محمد بن ثواب موصلی تصنیف کرده و تاریخ کتابت آن رجب سال ۳۵۵ است؛

۶. کتاب فی القولنج و انواعه و مداواته، درباره اقسام قولنج و طریقه معالجه آن و دارو‌های نافع این مرض؛

۷. کتاب البرص و البهق و مداوالهما، درباره درمان این دو بیماری، در دو مقاله؛

۸. کتاب الصرع؛

۹. کتاب اساستقاء؛

۱۰. کتاب فی ظهورالدم، در دو مقاله؛

۱۱. کتاب مالیخولیا؛

۱۲. ترکیب الادویة؛

۱۳. المقالة فی النوم و الیقظة که آن را برای احمد بن حسین بن زید بن فضاله البلدی نوشته است؛

۱۴. امراض المعدة و مداواتها؛

۱۵. شرح کتاب فرق جالینوس؛

۱۶. شرح کتاب الحمیاة جالینوس؛

۱۷. کتاب الغادی و المغتذی، شامل دو مقاله در طب.

منبع: آنا