فرونشست سالانه ۳۱ سانتیمتری شهریار تهران چه زمانی بلعیده می شود؟

به گزارش خبرنگار حوزه محیط زیست گروه اجتماعی اخبار ، فرونشست زمین در تهران و جنوب آن سال‌هاست که دغدغه‌ محیط زیستی‌ها و دستگاه‌های مربوط به آن شده است، اما هر کدام از این دستگاه‌ها تنها علت افزایش فرونشست زمین را برداشت‌های بی رویه از چشمه‌های زیرزمینی می‌دانند.

با وجود اینکه این پدیده در جهان رو به افزایش است، اما در استان تهران به خصوص در دشت ورامین و شهریار نسبت به سایر مناطق جهان افزایش دو برابری گزارش شده است، به صورتی که در منطقه شهریار سالانه ۳۱۰ میلی متر زمین فرو می‌رود که طبق برآورد سازمان نقشه برداری کشور نرخ فرونشست زمین سالانه در تهران حدود ۱۵۰ میلیون متر مکعب گزارش شده است، به طوری که افت آب‌های زیر زمینی در دشت ورامین ۸۰ میلیون متر مکعب و ۴۰ میلیون دیگر مربوط به دشت تهران و شهریار است.

علاوه بر افت آب‌های زیر زمینی، خشک شدن زمین‌های حاصلخیز، ساخت و ساز، پل سازی، سدسازی و همچنین زمین لرزه می‌تواند از دیگر عوامل فرورفت زمین در مناطق مختلف باشد.

براساس برآورد‌های سازمان نقشه برداری کشور پدیده فرونشست زمین در سال‌های اخیر مربوط به جنوب و جنوب غرب تهران است که از بزرگراه آزادگان آغاز شده و تا مرکز شهر تهران یعنی میدان آزادی گسترش یافته است.

فرونشست زمین علاوه بر استان تهران در سایر استان‌های کشور از جمله کرمان، مرکزی و زنجان و ... نیز گزارش شده است، به صورتی که در سال ۹۸ در زرند کرمان نرخ فرو رفت زمین ۱۲۷ میلی متر مکعب، سیرجان ۱۱۲ میلی متر مکعب، در اراک ۸۰ میلی مترمکعب، رفسنجان ۱۸۵ میلی متر مکعب و ملایر ۶۷ میلی مترمکعب گزارش شده بود.

به گفته سید حسن رضوی مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای تهران، در منطقه شهریار استان تهران روزانه یک میلی متر زمین فرو می‌رود.

رضوی می‌گوید: در استان تهران حدود ۴ میلیارد متر مکعب آب از چاه‌های زیرزمینی برداشت می‌شود که حدود ۱۰ درصد توسط چاه‌های غیرمجاز که شهرداری صاحب آن هاست و هیچ نظارتی بر آن‌ها نمی‌شود، برداشت می‌شود.

بر همین اساس مریدی مدیر کل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست در گفت‌وگو با خبرنگار اخبار، درباره افزایش فرونشست‌های زمین در مناطق جنوب تهران و برخی از نقاط کشور اظهار کرد: پدیده فرونشست زمین یک پدیده زمان بر است که در اثر برداشت بی رویه از آب‌های زیر زمینی و خالی شدن آن‌ها اتفاق می‌افتد.

وی افزود: اغلب این پدیده در دشت‌های کشور به ویژه در دشت‌هایی که مصرف آب بی رویه را در آنجا شاهد هستیم، شکل می‌گیرد.

مریدی گفت: برداشت بی رویه آب از اعماق زمین در دشت‌های ورامین منجر شده تا خلل و فرج زمین توانایی کشش بار موجود در سطح زمین را نداشته باشد و به مرور این خلل و فرج در اثر نشست دانه خاک پر شود.

وی با اشاره به اثرات پدیده فرونشست زمین افزود: این پدیده چند اثر مهم دارد که یکی از آن‌ها اثر زیست محیطی از دست دادن آبخوان‌های آب‌های زیر زمینی است که دیگر این پدیده غیر قابل بازگشت است.

مدیر کل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست گفت:اگر آبخوان‌ها از بین بروند در زمان‌ بارندگی آب‌ها وارد زمین نمی‌شوند و منجر به سیل و روانه شدن آب به سطح زمین می‌شود.

وی بیان کرد: حفظ دشت‌ها و منابع طبیعی کشور وابسته به آب‌های زیر زمینی است که با نابودی آن‌ها دشت‌ها نیز به مرور از بین می‌روند.

مریدی گفت: نشست زمین علاوه بر موارد ذکر شده به ساختار سازه‌ای نیز آسیب وارد می‌کند، به طوری که لوله‌های زیر زمین از جمله آب و گاز بر اثر فرونشست ممکن است شکسته شوند.

وی افزود: یکی از راهکار‌های جلوگیری از فرونشست زمین بخصوص در دشت‌های ممنوعه که بسیار هم دیر شده مدیریت مصرف آب و تغییر الگوی مصرف است، به گونه‌ای که باید الگوی کشت را در مناطق مرکزی کشور تغییر دهیم.

مدیر کل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست تصریح کرد: احکام مهمی در برنامه ششم نیز در خصوص فرونشست زمین و تعادل بخشی آن مطرح شد که بر این اساس تکالیفی نیز برای وزارت نیرو تدوین شده است.

وی با بیان اینکه طرح تعادل بخشی زمین تاکنون موفق نبوده است، افزود: نباید پروانه برداشت به چاه‌های مجاز داده شود تا بهره برداری افزایش یابد، حتی باید در صدور این پروانه‌ها تعدیل شود.

وی بیان کرد: آموزش‌های لازم را در جهت برانگیختن حساسیت جوامع محلی را نداشتیم، چرا که جوامع محلی فکر می‌کنند منابع آب زیر زمینی پایان ناپذیر هستند و می‌توانند از آن‌ها به طور بی رویه برداشت کنند.

مدیر کل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست اظهار کرد: باید جوامع محلی را به این موضوع حساس کنیم و دانش مردم را در این زمینه افزایش دهیم.

وی گفت: تا زمانی که الگوی مدیریتی و مشارکتی ایجاد نکنیم و تنها به دنبال نظارت باشیم، هیچ وقت نمی‌توانیم موفق شویم.

مریدی گفت: آمایش سرزمین و استقرار صنایع آب بر در دشت‌ها از زمان‌های گذشته مطرح بوده که مورد توجه جدی قرار نگرفته است مانند صنایع پتروشیمی، فولاد و صنایع معدنی که فراوری معدنی انجام می‌دهند و در فلات مرکزی استقرار دارند که باید در کنار دریا مستقر شوند.

وی ادامه داد: ۸۰ درصد جمعیت جهان عمدتا در کنار دریا‌ها مستقر هستند، اما در ایران این گونه نیست، این در حالی است که دریا‌های ایران پتانسیل بسیاری دارند و می‌توانیم به صورت شور ورزی کشاورزی کنیم.

مدیر کل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست گفت: فرونشست زمین در حال تبدیل شدن به یک موضوع امنیتی است، یعنی اگر این موضوع را جدی نگیریم آبخوان‌ها را از دست خواهیم داد که به واسطه آن زیرساخت‌ها نیز نابود می‌شوند و کم کم نیز در فلات مرکزی با مشکل آب شرب رو به رو خواهیم شد.