سامانه نیما چقدر در کاهش نرخ دلار موثر بود؟

فعالیت سامانه نیما به طور آزمایشی  از ۲۸ بهمن سال ۱۳۹۶ آغاز شد،   اما پس از گذشت ۲ ماه در تاریخ ۳ اردیبهشت سال ۱۳۹۷ به طور رسمی کار خود را شروع کرد.

هدف  رونمایی از سامانه نیما  طبق اعلام بانک مرکزی جلوگیری از واردات بی رویه و غیر اساسی به کشور هم بوده است. وارداتی که 

صادرکنندگان برای بازگشت ارز حاصل از صادرات خود درباره تعهدات ایفا نشده سال‌های ۹۷ و ۹۸ که براساس اعلام بانک مرکزی رقمی در حدود ۲۷ میلیارد دلار است، تنها تا31 تیر فرصت داشتند تا ارزهای خود را به کشور بازگردانند. از این رو طبق اطلاعیه بانک مرکزی  حدود ۳۰۰ میلیون یورو در این سامانه عرضه شد که موجب افزایش ۱۳۱ درصدی عرضه ارز در 29 تیر شد.

پرویز جاوید کارشناس عضو انجمن اقتصاد دانان ایران در گفت‌وگو با خبرنگار بانک و بیمه گروه اقتصادی اخبار، با اشاره به تخطی برخی صادر کنندگان کشور در بازگشت ارز حاصل از صادرات خود بیان کرد: با توجه به اعمال تحریم‌های آمریکا علیه کشورمان، بازرگانان ما برای صادرات کالا و بازگشت ارز‌های خود با مشکلاتی مواجه هستند به همین منظور انتظار می‌رود در چنین شرایطی به سرعت پس از دریافت وجوه صادراتی خود آن‌ها را به سامانه نیما منتقل کنند تا در این طرف ماجرا، وارد کنندگان کالا‌های مورد نیاز با دست انداز‌هایی مواجه نشوند.

او با بیان اینکه آمار منتشر شده از سوی بانک مرکزی قابل پذیرش نیست، گفت: هنوز شک و شبهه‌هایی درخصوص بازنگرداندن ۲۷.۵ میلیارد دلار ارز صادراتی به سامانه نیما وجود دارد و انجمن اقتصاد دانان این رقم را ۱۰ تا ۱۲ میلیارد دلار برآورد کرده است.

جاوید با اشاره به بخشنامه سال ۹۷ بانک مرکزی تصریح کرد: برابر این بخشنامه صادر کننده‌هایی که حجم صادرات آن‌ها کمتر از یک میلیون دلار است، از بازگشت ارز خود به سامانه نیما معاف هستند و همین امر سبب شد تا افرادی که صادرات بالایی دارند اقدام به استاده از کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای کنند.

این عضو انجمن اقتصاد دانان ایران افزود: برخی از تجاری که صادرات بالایی داشتند اقدام به اجاره چند کارت بازرگانی به میزان یک میلیون دلار کردند و سبب شد تا تبعیضی میان صادر کنندگان کلان و خرد ایجاد شود درواقع بانک مرکزی حفره‌ای ایجاد کرد و همین امر باعث شده بود تا افرادی که با مکانیسم‌ها آشنایی دارند، از این موضوع سواستفاده کنند.

او با بیان اینکه بازنگرداندن این وجوه صادراتی منجر به ایجاد مشکلاتی برای بسیاری از تولید کنندگان شده است، گفت: بسیاری از تولید کنندگان کشور برای تولید محصول نهایی خود نیازمند مواد اولیه وارداتی هستند که ارز مورد نیاز آن از سامانه نیما تامین می‌شود، اما به واسطه بازنگرداندن همین ارزها، برخی تولید کنندگان در انتظار دریافت ارز مورد نیاز برای ورود برخی مواد اولیه هستند.

جاوید اظهار کرد: برخی تولید کنندگان حدود ۴ ماهی می‌شود که منتظر دریافت ارز نیمایی برای ورود مواد اولیه خود هستند و در برخی موارد مشاهده می‌کنیم که با این شرایط دیگر تولید برخی محصولات برای آن‌ها هیچ توجیه اقتصادی نخواهد داشت.

سامانه نیما چه مزایایی دارد؟

از مزایای استفاده از سامانه‌ نیما می توان به دسترسی تجار به طیف گسترده‌ای از صرافی‌های بانکی و تضامنی اشاره کرد. همچنیمن سامانه نیما رقابت سالمی بین صرافی‌های موجود در این سیستم ایجاد می کند. پس از یکسان‌سازی نرخ ارز توسط دولت از تاریخ ۲۱ فروردین سال جاری، اهمیت سامانه نیما کاملا خود را نشان داد. براساس اطلاعات ارائه‌ شده توسط بانک مرکزی، واردکنندگان و صادرکنندگان کالا به ترتیب برای تأمین ارز مورد نیاز برای ورود کالا پس از ثبت سفارش و همچنین فروش ارز حاصل از صادرات کالا باید از سامانه‌ی نیما استفاده کنند.

مشتریان سامانه نیما چه کسانی هستند؟

وارد کنندگان کالا و خدمات به‌ عنوان متقاضیان ارز, صادرکنندگان کالا و خدمات به‌ عنوان عرضه کننده‌‌ ارز و واسطه گران شامل بانک‌ها و صرافی‌ها که منابع را از سمت عرضه‌کنندگان به متقاضیان هدایت می‌کنند, می توانند از این سامانه استفاده کنند.

در ابتدا, ثبت درخواست ها برای ارزهای یورو و یوآن امکان پذیر بود اما هم اکنون امکان درخواست برای تمامی ارزها به جز وون کره جنوبی، بات تایلند و ین ژاپن فراهم شده است. در این سامانه ضوابط مربوط به تأمین ارز برای مسافران به خارج از کشور، دانشجویی و درمانی و سایر موارد در مبادی خروجی نیز فراهم شده است. این طرح با همکاری صرافی بانک ها کلید خورده و قرار است با فراهم شدن شرایط لازم، صرافی های غیربانکی نیز به این سامانه بپیوندند.

افراد مذکور برای ورود به سامانه نیما، باید به آدرس اینترنتی www.ntsw.ir مراجعه کنند.  بازرگانان برای  تامین نیازهای ارزی خود در این سامانه عنوان درخواست خرید ارز را انتخاب کرده و  اطلاعات ارز درخواستی، مشخصات حساب مقصد برای حواله، مشخصات درخواست کننده و … را در فرم اینترنتی مربوطه تکمیل کنند  تا درخواست آن ها در سامانه نیما ثبت شود. 

در صورتی که با درخواست آنها موافقت شود, این درخواست برای تامین کنندگان مجاز قابل نمایش خواهد شد و آنها بعد از دیدن درخواست ها، قیمت مورد نظر خود را برای تامین ارز پیشنهاد می کنند. بازرگانان در صورتی که با قیمت مورد نظر هر کدام از تامین کنندگان ارز موافقت کردند می توانند به تکمیل فرآیند بپردازند تا ارز لازم تامین شود.

مزیای استفاده از سامانه نیما جیست؟

از مزایای استفاده از سامانه‌ی نیما، دسترسی تجار به طیف گسترده‌ای از صرافی‌های بانکی و تضامنی است و از این‌ رو نیما می‌تواند رقابت سالمی بین صرافی‌های موجود در این سیستم ایجاد کند.

سامانه نیما داده‌ها و اطلاعات کامل و واقعی از عرضه و تقاضای ارز را فراهم می‌کند. منابع مورد نیاز را فراهم نموده و این منابع و مصارف ارزی را در یک ساختار یکپارچه اختصاص می دهد. در نهایت سامانه‌ نیما علاوه بر پوشش نیازمند‌های کلان مربوط به تجارت، قابلیت پوشش نیازهای خرد مردم نظیر ارزهای مسافرتی، درمانی و دانشجویی را هم دارا می باشد.

از مزایای استفاده از سامانه‌ی نیما، دسترسی تجار به طیف گسترده‌ای از صرافی‌های بانکی و تضامنی است و از این رو نیما می‌تواند رقابت سالمی بین صرافی‌های موجود در این سیستم ایجاد کند.

سامانه نیما داده‌ها و اطلاعات کامل و واقعی از عرضه و تقاضای ارز را فراهم می‌کند. منابع مورد نیاز را فراهم کرده و این منابع و مصارف ارزی را در یک ساختار یکپارچه اختصاص می‌دهد. در نهایت سامانه نیما علاوه بر پوشش نیازمند‌های کلان مربوط به تجارت، قابلیت پوشش نیاز‌های خرد مردم نظیر ارز‌های مسافرتی، درمانی و دانشجویی را هم دارا می‌باشد.

براساس گزارش‌های دریافتی از سامانه نیما، تا ۷ مردادماه ۱۳۹۹، در مجموع ۱۶۰ میلیون دلار در این سامانه عرضه شده که نرخ هر دلار ۱۸۵۰۰۰ ریال (نرخ میانگین موزون معاملات) بوده است.

مشوق‌های بانک مرکزی برای صادرکنندگان خوش حساب

البته عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی طی نامه‌ای به رئیس جمهوری، ۳۶ شرکت صادر کننده پتروشیمی، ۲۴ شرکت عمده فولادی و معدنی و ۴۸ شخص حقوقی از سایر گروه صادرکنندگان با صادرات بیش از ۱۵ میلیون دلار که حداقل ۷۰ درصد ارز ناشی از صادرات خود را در دو سال گذشته به چرخه اقتصاد برگردانده‌اند را معرفی و از رئیس‌جمهوری درخواست کرد از این شرکت‌ها که در جهت خدمت به اقتصاد کشور در شرایط سخت تحریمی تلاش کرده‌اند، قدردانی شود.

صادرکنندگان نامبرده در این نامه، طی مدت حدود دو سال گذشته بیش از ۲۴ میلیارد دلار ارز به چرخه اقتصاد کشور برگردانده‌اند.

حال باید نشست و منتظر ماند بانک مرکزی تا چه اندازه به تعهدات خود در خصوص تنبیه صادرکنندگانی که ارز خود را وارد کشور نکرده اند عمل می کند و چه راهکارهای دیگری برای بازگشت ارز به کشور در نظر دارد تا علاوه بر برگشت ارز موجب گرانی قیمت دلار نشود.