آشنایی با جایگاه امامت در نظام اندیشه اسلامی

آشنایی با جایگاه امامت در نظام اندیشه اسلامی

در این مقاله از ، با جایگاه امامت در نظام اندیشه اسلامی آشنا می شوید. امامت و ولایت از ارکان اصلی دین اسلام به ویژه مذهب تشیع است که در آیات و روایات متعددی بر لزوم آن و شایستگی اهل بیت (ع) برای آن مقام تأکید شده است. اهل بیت و خاندان ایشان در مسیر رسالت خویش، در حفظ و صیانت این مقام رفیع و دفاع از آن اهتمام ویژه ای ورزیده اند.

امامت از اصول دين است و در زمره فروع دين قرار نمی گيرد. بر اساس آيه اكمال (آیه 3 سوره مائده) نا اميدي كفار، اكمال دين، اتمام نعمت و پسند اسلام به عنوان دين با انتصاب اميرالمومنين (ع) به امامت و جانشيني پيامبر (ص) حاصل شد. دين اسلام بر پنج پايه استوار است با ولايت، دين كامل شد و ولايت آخرين فريضه الهی است كه نازل شده است. معرفت امامْ واجب و قبول ولايت امام (ع) شرط صحت اعمال است و بدون آن هيچ عملی قبول نمی شود.

امامت، یکی از مفاهیم بنیادین در نظام فکری اسلام، به رهبری و هدایت جامعه اسلامی پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) اشاره دارد. امام، منصوب الهی و جانشین پیامبر در امور دینی و دنیوی امت اسلامی است.

ابعاد گوناگون رهبری امام :

امامت، در نظام اندیشه اسلامی، مفهومی محوری و بنیادی دارد که ابعاد مختلف حیات فردی و اجتماعی مسلمانان را تحت شعاع خود قرار می‌دهد. امامت، در ساده‌ترین تعریف، به رهبری و هدایت جامعه اسلامی پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) اشاره دارد. این رهبری، ابعاد گوناگونی را در برمی‌گیرد، از جمله:

رهبری دینی: امام، مفسر و بیان‌کننده تعالیم و احکام الهی است و مسلمانان را در مسیر صراط مستقیم هدایت می‌کند.

رهبری سیاسی: امام، زمام امور جامعه اسلامی را در دست گرفته و با اتکا به عدالت و شایسته‌سالاری، امور مسلمانان را تدبیر می‌کند.

رهبری قضایی: امام، مرجع حلّ و فصل دعاوی و منازعات میان مسلمانان بوده و با اجرای عدالت، نظم و امنیت را در جامعه اسلامی برقرار می‌سازد.

رهبری معنوی: امام، الگوی اخلاقی و سلوکی مسلمانان بوده و با تهذیب نفس و تزکیه روح، آن‌ها را به کمالات انسانی رهنمون می‌سازد.

اهمیت و جایگاه امامت در اسلام از آیات و روایات متعددی آشکار می شود. به عنوان نمونه، در آیه 3 سوره مائده، خداوند متعال با ابلاغ ولایت امام علی (ع) به پیامبر، دین اسلام را کامل و نعمت الهی را تمام شده اعلام می فرماید.

همچنین، در روایات متعددی از پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) بر جایگاه رفیع امامت تأکید شده است. به عنوان نمونه، امام علی (ع) در خطبه غدیر خم می‌فرمایند: "ای مردم! بدانید که خداوند مرا به عنوان امام و پیشوا و خلیفه بعد از خود تعیین کرده است."

وظایف امام :

امام در نظام اندیشه اسلامی، نقشی محوری ایفا می کند و وظایف خطیری بر عهده دارد که از جمله آنها می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

تبیین و تفسیر قرآن: امام به عنوان مفسر و مبین قرآن کریم، وظیفه دارد معانی و مفاهیم آیات الهی را برای امت روشن سازد.

هدایت و رهبری جامعه: امام، راهنمای امت در مسیر توحید و سعادت ابدی است و با ارائه رهنمودهای دینی و اخلاقی، مردم را به سوی کمال و رستگاری رهنمون می شود.

برقراری عدالت و قسط: امام، مسئول برقراری عدالت و ظلم ستیزی در جامعه اسلامی است و باید با اجرای احکام الهی، حقوق مظلومان را از ستمگران ستانده و جامعه ای عادلانه بنا کند.

جهاد و دفاع از کیان اسلام: امام، در زمان هجوم دشمنان به دین و سرزمین مسلمانان، وظیفه دفاع از کیان اسلام و جان و مال مسلمین را بر عهده دارد.

تربیت نفوس و تزکیه قلوب: امام، الگوی اخلاقی و سیره عملی مسلمانان است و با تهذیب نفس و تزکیه قلب خویش، به دیگران نیز طریق کمال و رستگاری را نشان می دهد.

از دیدگاه اندیشمندان اسلامی، امامت امری واجب عقلی و شرعی است و بدون آن، نظام سیاسی اسلام ناقص و معلول خواهد بود. امامت، ضامن حفظ وحدت و انسجام امت اسلامی و تداوم مسیر اسلام ناب محمدی (ص) است.

در خصوص جایگاه امامت در نظام اندیشه اسلامی، اختلاف نظرهایی میان مذاهب مختلف اسلامی وجود دارد. شیعیان معتقدند که امامت، امری الهی و منصوص است و امامان معصوم، از جانب خداوند متعال تعیین شده اند. در مقابل، اهل سنت معتقدند که انتخاب امام بر عهده مسلمانان است و آنها می توانند با شور و مشورت، شایسته ترین فرد را برای این منصب برگزینند.

با وجود این اختلاف نظرها، امامت در نزد تمامی مسلمانان، از جایگاه و اهمیتی ویژه برخوردار است و به عنوان یکی از ارکان اساسی  دین اسلام تلقی می شود.

جایگاه امامت در نظام اندیشه اسلامی چیست

مذاهب مختلف در مورد امامت :

در مورد امامت، بین مذاهب مختلف اسلامی اختلاف نظر وجود دارد.

شیعه: شیعیان معتقدند که امامت پس از پیامبر اسلام (ص)، به ترتیب به دوازده امام معصوم (ع) منتقل شده است.

اهل سنت: اهل سنت معتقدند که پس از رحلت پیامبر اسلام (ص)، خلافت ایشان به خلفای راشدین و سپس به سایر خلفا و سلاطین منتقل شده است.

با توجه به جایگاه محوری امامت در نظام اندیشه اسلامی، اندیشمندان مسلمان، به ویژه متکلمان شیعه، مباحث گسترده‌ای را پیرامون این موضوع مطرح کرده‌اند. از جمله مباحث مهم در این زمینه، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

شرایط امام: از جمله مهم‌ترین شرایط امام، معصومیت، علم لدنی، تقوا و عدالت است.

نحوه تعیین امام: شیعه معتقد است که امامت، امری الهی و انتصابی است و پیامبر اکرم (ص) با تصریح یا اشاره، امامان پس از خود را معرفی کرده‌اند.

وظایف امام: امام، وظایف متعددی بر عهده دارد، از جمله: حفظ و تبیین معارف دینی، اقامه حدود و تعزیرات، رهبری امت در جنگ و صلح، تربیت نفوس و تزکیه قلوب.

استمرار امامت: شیعه دوازده امامی معتقد است که امامت تا زمان ظهور امام زمان (عج) ادامه خواهد داشت و در حال حاضر، امام دوازدهم، حضرت مهدی (عج) در حال غیبت هستند.

مباحث مربوط به امامت، همواره از مباحث مورد بحث و جدل در میان فرق مختلف اسلامی بوده است. شیعه، امامت را امری واجب عقلی و از اصول دین می‌داند، در حالی که برخی از فرقه دیگر، امامت را امری ظاهری و از فروع دین تلقی می‌کنند.

نتیجه :

امامت از مفاهیم کلیدی در نظام اندیشه اسلامی است که از جایگاه و اهمیتی ویژه برخوردار است. امام، رهبر امت اسلامی است و وظایف متعددی بر عهده دارد، از جمله تبیین و تفسیر قرآن، رهبری امت، اقامه عدالت، جهاد و تربیت نفوس.

گردآوری: بخش مذهبی