ژان ژاک روسو نویسنده، نظریه‌پرداز سیاسی و فیلسوف است. کسی که رساله‌ها و رمان‌هایش الهام‌بخش رهبران انقلاب فرانسه بود. بسیاری از ما اسم کتاب اعترافات ژان ژاک روسو را شنیده‌ایم، کتاب خاص رسو که شهرتی جهانی دارد. اما رسو در یک یا دو کتاب خلاصه نمی‌شود. زندگی نامه ژان ژاک روسو پر از فراز و فرودهای جذاب، گیرا و جالب است که ارزش مرور کردن دارند.
روسو در میان فیلسوفان مدرن عصر خود، کمترین میزان تحصیلات آکادمیک را داشت، اما در بسیاری از مسائل فرهنگی و سیاسی نظراتی تأثیرگذار ارائه می‌کرد. نویسنده‌ای که آثارش مفاهیم ضدونقیض بسیاری را در بر می‌گرفت. او به قدرت عقل، علم و هنر باور داشت، اما جامعه‌ای با فرهنگ شکوفا را عاملی بر پنهان ماندن بی‌عدالتی و نابرابری می‌دانست. برای آشنایی با زندگی نامه ژان ژاک روسو، آثار معروف و نظریات او در دنیای سیاسی و اجتماعی تا انتهای مطلب، با چطور همراه شوید.
ژان ژاک روسو در ۲۸ ژوئن ۱۷۱۲ در شهر ژنو، سوئیس متولد شد. مادر او مدت کوتاهی پس از زایمان درگذشت و ژان به همراه پدر خود زندگی می‌کرد. پدری که به علت اختلافاتی با مقامات کشوری تبعید و از ژنو خارج شد. از این رو، ژان در کنار بستگان خود و برای مدتی در کنار یک کشیش زندگی می‌کرد.
در دوران کودکی و نوجوانی، آموزش‌ها و تحصیلات ژان فقط در برخی تعالیم و اصول دین کاتولیک خلاصه می‌شد. در آن دوران وی مدتی را به‌عنوان شاگرد یک دفتردار کار می‌کرد و پس از آن به کار حکاکی روی چوب مشغول شد. رسو در سال ۱۷۲۸ پس از انجام کارهای مختلف ژنو را ترک کرد و پس از مدت کوتاهی به تورین رفت. بعضی از کتاب‌های زندگی نامه ژان ژاک روسو روایت می‌شود که وی با ورود به تورین به مذهب کاتولیک روی آورد.
سال ۱۷۳۱، ژان شانس این را داشت که به خانه زنی اشرافی با نام «دو وارن» پناه ببرد و به‌عنوان مباشر او مشغول به کار شود. در آن‌جا زمان زیادی برای مطالعه داشت و توانست فرصتی را که برای تکمیل تحصیلات خود از دست داده بود، جبران کند. در سال ۱۷۴۲ ژان به پاریس مهاجرت کرد. فعالیت خود در زمینه موسیقی را ادامه داد و از سال ۱۷۴۲ تا ۱۷۴۳ هم به‌عنوان منشی سفیر فرانسه مشغول به کار شد.
روسو در آن سال‌ها با افراد مهمی آشنا شد و در این میان با همکاری دنیس دیدرو، دانش‌نامه‌ای را در سال ۱۷۵۱ منتشر کرد. مجموعه‌ای عظیم از مقاله‌هایی با مضامین روشنگری با عقاید رادیکال که توسط گروهی از روشنفکران فرانسه نوشته شد و ژان هم مقاله‌هایی درباره‌ی موسیقی و اقتصاد سیاسی برای این دانش‌نامه نوشت.
آثار و نوشته‌های ژان ژاک روسو الهام‌بخش مردمان فرانسه بود. نظریه‌هایی تأثیرگذار در فرهنگ جامعه و اندیشه‌هایی که پایانی بر عصر روشنگری اروپا بود. در این میان برخی آثار او مانند «گفتار اول» باعث برآشفتگی منتقدین بسیاری شد که در نهایت روسو مدتی را در زندان سپری کرد.
مقاله «گفتار اول» که نام دیگر آن «گفتمان‌هایی درباره علوم و هنرها» است، نقطه درخشانی در زندگی نامه ژان ژاک روسو می‌شود. در سال ۱۷۵۰ مسابقه‌ی مقاله‌نویسی با این مضمون که آیا «هنرها و علوم برای بشریت سودمند بوده است یا خیر» برگزار شد. روسو برای شرکت در این مسابقه به بررسی تأثیر پیشرفت هنر بر اخلاقیات میان جوامع انسانی پرداخت. اتفاقی که در نهایت روسو را به یکی از بزرگ‌ترین منتقدان و در عین حال یکی از بزرگ‌ترین نمایندگان ارزش‌های روشنگری تبدیل کرد. در نهایت، مقاله‌ی وی در مسابقه برنده جایزه مقام اول آکادمی دیژون شد و روسو به جایگاه ویژه‌ای در ادبیات فرانسه دست یافت.
اگرچه آکادمی دیوژن با طرح سؤال این مسابقه امیدوار بود باوری را میان مردم ایجاد کند که احیای علوم و هنر تأثیرات مثبتی بر گسترش فرهنگ و روشنگری در جامعه دارد. اما روسو در مقاله خود استدلال کرده بود که پیشرفت علم و هنر در نهایت منجر به گسترش بی‌عدالتی‌ها و نابرابری در جامعه می‌شود. دیدگاهی که با انتقادهای بسیاری روبه‌رو شد.
در سال ۱۷۵۵ آکادمی دیژون مسابقه دیگری را با طرح این پرسش که «ریشه نابرابری میان انسان‌ها چیست و آیا قانون طبیعی آن را مجاز می‌داند؟» برگزار کرد. روسو مقاله‌ی دیگری را با عنوان «گفتار دوم» که نام دیگر آن «گفتاری درباره ریشه و بنیان نابرابری میان بشر» بود، برای شرکت در مسابقه نوشت. این مقاله در مسابقه مقاله‌نویسی مقام دوم را به دست آورد؛ چراکه روسو این بار هم در مقاله خود برخلاف هدف آکادمی قدم برداشت و نابرابری در جامعه را محکوم کرد.
روسو، مقاله‌ی خود را با نگاهی بر انسان‌های نخستین و نظریه‌ی تکامل آغاز می‌کند. او اعتقاد دارد، انسان به‌طور کلی آزاد و دارای دو غریزه اساسی حس صیانت از نفس و ترحم برای دیگران است. اما پیشرفت جامعه، توسعه‌ی علوم و هنر همچنین بهبود امکانات و رفاه در جامعه‌ی منجر به نابودی خلق می‌شود. نابرابری، جامعه‌ی انسانی را خودخواه، ناراضی و فاسد می‌کند و به علت سواستفاده قدرتمندان و ثروتمندان در جامعه فعلی، انسان‌ها در گذشته و پیش از وجود چنین جوامع پیچیده‌ای، معصوم و معتقد بر اخلاقیات بودند.
قرارداد اجتماعی، در پاسخ به مسائلی که ژان ژاک روسو در گفتار دوم مطرح کرده، منتشر شده است. روسو در این کتاب راه‌حل‌هایی برای بهبود وضعیت نابرابری ارائه می‌کند. او با درک عدم امکان برابری مطلق، به دنبال محدود شدن نابرابری افراطی است. روسو بر این باور است که در جامعه باید قرارداد اجتماعی میان شهروندان تنظیم شود و بر اساس آن مردم باید با رضایت قلبی و با هدف خیر عمومی در جامعه گردهم آیند.
دیدگاهی که با تفکر لیبرال که در دوران روشنگری تأکید داشتند مردم یک جامعه باید بر اساس منافع شخصی عمل کنند، مغایرت داشت. روسو برای تحقق دیدگاه خود به سیستمی قانونی و دولتی قوی نیاز داشت، در عین حال در انتخاب بهترین نوع نظام سیاسی از میان دو نظام سلطنت یا دموکراسی نخبه‌گرا مردد بود. روسو در کتاب قرارداد اجتماعی، راه‌حل انتخاب بهترین سیستم مدیریت کشور و تقویت اراده عمومی را آموزش مردم به انتخاب رویکردهایی می‌داند که به صلاح تمام جامعه است.
کتاب امیل، که به نوعی رساله‌ای درباره آموزش و پرورش بود، اثری از ژان ژاک روسو است که منجر به ایجاد اختلافاتی جدی میان او و دولت فرانسه شد. این اثر بیان‌گر برخی از دیدگاه‌های مذهبی وی است. روسو بر این باور بود که دین اعتقاد شخصی برگرفته از نور درونی است و برای کاتولیک خطراتی دارد و در پاسخ به این نوشته‌ها، کلیسای پارلمان پاریس دستور به دستگیری روسو و ممنوعیت پخش کتاب داد. بااین‌حال، امیل در زمان خود به یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌ها تبدیل شد.
مهم‌ترین آثار ژان ژاک روسو به شرح زیر هستند:
در سال ۱۷۶۶ روسو به انگلستان مهاجرت کرد. وی در این کشو شهرت زیادی داشت که به همین منظور از سوی جورج سوم بریتانیای کبیر به روسو، حقوق ماهانه‌ای پیشنهاد شد. در دوران اقامت خارج از کشور، ژان ژاک روسو به بررسی کاربرد عملی اندیشه‌هایش در فلسفه سیاسی پرداخت و آثاری مانند «طرح قانون اساسی برای کورسیکا» و «ملاحظاتی درباره حکومت لهستان» را نوشت. این فیلسوف در سال ۱۷۷۰ به فرانسه بازگشت و سال‌های پایانی عمر خود را در پاریس گذراند. در نهایت در تاریخ ۲ جولای ۱۷۷۸ درگذشت.
نظرات سیاسی بخش پررنگ و قابل توجه زندگی نامه ژان ژاک روسو را تشکیل می‌دهد و برای متفکران نسل‌های بعدی هم جذاب بود. ایزایا برلین، نظریه‌پرداز سیاسی مشهور، زمانی در توصیف اندیشه‌های فلسفی و سیاسی روسو چنین می‌گفت که هیچ‌کس تاریخ اندیشه فلسفی را به این میزان عمیق و نگران‌کننده تحت تأثیر قرار نداده است.
منبع: worldhistory
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها