آمریکا پس از سه دهه یک موشک کروز زمین پرتاب آزمایش کرد

ایالات متحده آمریکا به تازگی یک موشک کروز زمین پرتاب را با موفقیت آزمایش کرد. در ادامه ضمن نگاهی به مختصر مشخصات منتشر شده، یک تحلیل کوتاه بر آن خواهیم داشت.

پنتاگون از آزمایش موفقیت آمیز یک موشک کروز زمین پرتاب در شنبه گذشته خبر داد. در آزمایش صورت گرفته، موشک پس از شلیک، موفق به پیمایش مسافت 500 کیلومتری شد و هدف خود را با موفقیت مورد اصابت قرار داد. هدف از این آزمایش جمع آوری اطلاعات برای ساخت موشک‌های کروز زمین پرتاب میان برد در آینده است. موشک‌هایی که به دلیل توافق‌های صورت گرفته با شوروی و سپس روسیه، مدت‌ها در زرادخانه‌های ارتش آمریکا حضور نداشتند.

BGM-109G GLCM

در حال حاضر ایران، چین، کره جنوبی، هند،‌ پاکستان، سوئد، اوکراین، تایوان و اسرائیل از دارندگان موشک‌های کروز زمین پرتاب در بردهای چند صد تا چند هزار کیلومتر هستند. به موجب تفاهم نامه INF که در سال 1988 بین آمریکا و شوروی امضا شد و البته روسیه نیز آن را پذیرفت، این دو کشور یکدیگر را از ساخت موشک‌های کروز و بالستیک زمین پایه با برد 500 تا 5500 کیلومتر منع کردند. در همین راستا بلافاصله پس از امضای تفاهم نامه در سال 1988، آمریکا موشک‌های کروز زمین پایه BGM-109G GLCM موسوم به Gryphon با برد 2500 کیلومتر و شوروی نیز موشک کروز زمین پرتاب RK-55 رلیف با برد سه هزار کیلومتر را در کنار چند موشک بالستیک دیگر از خدمت خارج کردند.

9M729 درون لوله پرتاب

تا مدت‌ها دو کشور به قطعنامه پایبند بودند تا اینکه در دور دوم ریاست جمهوری آقای اوباما، سازمان اطلاعاتی مرکزی آمریکا موسوم به سیا پی برد که ارتش روسیه مخفیانه یک موشک کروز زمین پرتاب میان برد اتمی با نام 9M729 (نام گذاری ناتو: SSC-8) و برد تخمینی 2500 کیلومتر را وارد خدمت کرده که اعتراض آمریکا را به همراه داشت.

اسکندر ام

چند ماه پیش روسیه برای دفاع از این موشک اعلام کرد که SSC-8 ناقض INF نیست و 480 کیلومتر برد دارد. البته روسیه در سال 2006 یک موشک بالستیک کوتاه برد به نام اسکندر-ام (Iskander-M) نیز وارد خدمت و برد آن را 490 کیلومتر اعلام کرده بود، در حالی که به گفته کارشناسان برد این موشک بیش از 700 کیلومتر است. با این حال 9M729 عامل اصلی نگرانی آمریکا و متحدانش است.

تفاهم نامه INF در سال 1988 توسط رونالد ریگان (رئیس جمهور آمریکا) و میخائیل گورباچوف (رهبر شوروی) امضا و در سال 2019 نیز رسما باطل شد.

این دو موشک بهانه‌ای شد تا کاخ سفید (و متحدان آمریکا) روسیه را به نقض INF متهم (هرچند روسیه آن را انکار می‌کند) و از آن خارج شود. در پی خروج آمریکا از این تفاهم نامه 30 ساله، پنتاگون نیز تصمیم به ساخت موشک‌هایی با برد مذکور نیز گرفت و آزمایش موشک کروز زمین پرتاب اخیر در همین راستاست.

شلیک تاماهاوک از پرتابگر مارک 41

موشک جدید آمریکا سرجنگی متعارف داشته و فاقد کلاهک هسته‌ای است. این موشک همچون Gryphon از پرتابگر متحرک شلیک و به گفته سخنگوی وزارت دفاع آمریکا همانند BGM-109G، موشک جدید نیز نمونه‌ای از موشک کروز تاماهاوک (Tomahawk) بلاک 4 است که از نمونه‌ای از پرتابگر عمودی مارک 41، مشابه آنچه که در شناورهای جنگی آمریکایی به کار رفته، شلیک شده است؛ با توجه به این حرف، موشک احتمالا 1700 کیلومتر برد داشته باشد. جا دارد اشاره کنیم این پرتابگر شباهت‌هایی به پرتابگرهای سامانه ایجیس اشور دارد، ولی یکسان نیستند. به گفته وزارت دفاع آمریکا، ایجیس اشور که در رومانی و لهستان مستقر است، جنبه پدافندی دارد و قادر به میزبانی از موشک کروز نیست.

ایجیس اشور در رومانی که متعلق به آمریکا و بخشی از چتر سپر موشکی اروپاست

بد نیست اشاره داشته باشیم که در طی سال‌های اخیر روسیه با خرید سامانه ایجیس اشور توسط ژاپن به شدت مخالف و یکی از دلایلش این بود که پرتابگرهای ایجیس اشور قادرند تا پذیرای موشک‌های تاماهاوک باشند و از آنجا که ژاپن عضو تفاهم نامه INF نیست، می‌تواند چنین موشک‌هایی را در ایجیس اشور خود مستقر و در صورت بروز جنگ خاک روسیه را هدف قرار دهد. روسیه همچنین مدعی بود آتشبارهای ایجیس اشور در اصل (و به صورت مخفیانه) متعلق به آمریکا هستند. ناگفته نماند تغییر کاربری ایجیس اشور و استقرار موشک کروز در آن تنها نیازمند چند تغییر نرم افزاری است و کار سختی نیست.

BGM-109G GLCM

با توجه به پایان عمر INF، کابوس روسیه به حقیقت می‌پیوندد. آمریکا و متحدانش پس از خارج کردن موشک‌های زمین پایه با برد ممنوعه از خدمت، دیگر چنین چیزی نداشتد و در صورت ساخت مجدد موشک کروز زمین پرتاب با برد بالا و استقرار آن در اروپا و اطراف روسیه، ناتو می‌تواند روسیه را بار دیگر از این طریق تهدید کند. البته مشخص نیست آیا کشورهای اروپایی نزدیک به خاک روسیه اجازه استقرار چنین موشکی در خاک خود را به آمریکا بدهند یا خیر.

BGM-109G GLCM

موشک جدید سبب ایجاد یگان‌های جدید در نیروی هوایی و یا ارتش (نیروی زمینی) ایالات متحده آمریکا خواهد شد که وظیفه کنترل و انجام عملیات با موشک کروز زمین پرتاب را برعهده دارند. این نیروها با استفاده از موشک جدید می‌توانند به اهدافی در خاک روسیه که محافظت بالایی از آن‌ها می‌شود حمله کنند. البته آمریکا برای این کار قادر به شلیک موشک کروز از زیردریایی و کشتی است، اما ممکن است هدفی به دلیل محدود بودن برد موشک از دریا قابل دسترسی نباشد و یا نتوان از موشک‌های کروز هواپرتاب استفاده است و یا نیاز به حجم بالایی از موشک باران باشد که در این صورت موشک‌های زمین پرتاب نیز وارد کارازر می شوند. ضمن اینکه حضور دائمی این موشک‌ها در اروپا به آمریکا امکان واکنش سریع در کوتاه ترین زمان ممکن را وقتی که کشتی‌ها و هواپیماها در منطقه نباشند و یا مشغول آمادگی برای حمله هستند را می‌دهد. چرا که موشک‌ها درون خودروی پرتابگر نگهداری می‌شوند و کافیست خودرو خود را به منطقه مورد نظر رسانده و در کوتاه‌ترین زمان موشک‌هایش را شلیک کند.

پرتابگر مارک 41

و اما به موضوع موشک کروز زمین پرتاب جدید بازگردیم. همانطور که گفته شد پرتابگر این موشک مشابه ایجیس اشور و پرتابگر ناوهای جنگی آمریکاست. هر لوله پرتابگر چند سلول دارد و هر سلول بسته به ابعاد موشک، می‌تواند یک یا چند موشک در خود جای دهد. وظیفه این لوله‌ها نگهداری موشک تا زمان شلیک و در نهایت پرتاب آن است.

شلیک موشک کروز زمین پرتاب چینی CJ-10 با برد 1500 کیلومتر

کشور چین که خود دارنده موشک‌های کروز زمین پرتاب با برد چند صد تا چند هزار کیلومتر است، آزمایش موشک کروز زمین پرتاب جدید آمریکا را محکوم و آن را محرکی برای شروع یک رقابت تسلیحاتی جدید دانست. روسیه نیز این اقدام آمریکا را تنش زا خواند، اما اظهار داشت واکنشی به این حرکت تحریک آمیز آمریکا نشان نخواهد داد. این نشان می‌دهد روسیه از فروپاشی شوروی درس گرفته است. در دوران جنگ سرد آمریکا و شوروی درگیر مسابقه تسلیحاتی بودند که سبب شد اقتصاد شوروی به شدت ضعیف شده و در نهایت به فروپاشی آن ختم شد. امروزه نیز روسیه همچون شوروی توان مالی و البته دانش فنی برای ورود به یک مسابقه تسلیحاتی دیگر را ندارد و عاقلانه از آن اجتناب می‌کند. اما برای مقابله به مثل دست به استقرار موشک‌های کروز زمین پرتاب خواهد زد.

به عقیده کارشناسان خروج آمریکا از INF و ساخت موشک کروز زمین پرتاب برای کاخ سفید سود آور است و دودش به چشم مسکو خواهد رفت. چرا که روسیه از پیش این پیمان را نقض کرده بود، اما آشکار شدن آن نه تنها به آمریکا حق ساخت جنگ افزارهایی مشابه داد که نه تنها برای مقابله با روسیه هستند، بلکه به تهدیدی جدید برای چین که عضو INF نبود اما از آن سود می‌برد نیز بدل خواهد شد.

با ورود به خدمت موشک‌های کروز زمین پرتاب، حلقه محاصره چین پذیرای این موشک‌ها در پایگاه‌های هوایی که در تصویر دیده می‌شوند نیز خواهد شد.

البته این همه ماجرا نیست و یک نکته ظریف دیگر نیز در این بین دیده می‌شود. روسیه برای حفظ INF تلاشی نکرد و سعی نداشت تا با ارائه راهکارهای جایگزین و یا توجیه کشورهای عضو ناتو به آن‌ها ثابت کند که به INF متعهد است. چرا که با وجود روابط دوستانه مابین مسکو و پکن، روسیه از قدرتمند شدن چین هراس دارد و خروج آمریکا از INF دست پنتاگون برای ساخت انواعی از موشک‌ها که قبلا ممنوع بودند را باز می‌کند تا با استقرار در اطراف چین، اژدها را نیز به زنجیر بکشد.

موشک هایپرسونیک آزمایشی X-60A

ایالات متحده هم اکنون روی موشک‌های کروز هایپرسونیک (5 برابر سریع‌تر از صوت) کار می‌کند و با توجه به اینکه دیگر ممنوعیتی برای ساخت موشک‌های کروز دوربرد ندارد، می‌تواند موشک‌های مهلکی بسازد که در کوتاه‌ترین زمان ممکن می‌توانند از خاک کشورهای همسایه اما دشمن با چین به هوا برخاسته و مراکز مهم چین را در کوتاه‌ترین زمان ممکن هدف قرار دهند. پس خروج آمریکا از INF گرچه به ضرر روسیه است، اما در دراز مدت به نفع خود مسکو نیز خواهد بود و دست کم خیالش بابت مهار چین آسوده است.