بزرگترین فوران سیاهچاله کشف شده در تاریخ، سه برابر کهکشان راه شیری است

این فوران به حدود 1.2 میلیارد سال پیش بازمی‌گردد.

اخترشناسان فورانی عظیم از یک سیاه‌چاله را کشف کرده‌اند که طول آن به حدود 200 هزار سال نوری می‌رسد؛ یعنی سه برابر پهنای کهکشان راه شیری. این جت که «اختروش J1601+3102» نام دارد، با استفاده از تلسکوپ آرایه فرکانس پایین (LOFAR) شناسایی شده و بزرگ‌ترین جت سیاه‌چاله‌ای کشف‌شده در تاریخ به‌شمار می‌رود.

آنچه این کشف را هیجان‌انگیزتر می‌کند، تنها اندازه آن نیست؛ بلکه قدمت این پدیده نیز توجه پژوهشگران را جلب کرده است. براساس مطالعه‌ای که در نشریه «The Astrophysical Letters» منتشر شده، این جت بیش از 1.2 میلیارد سال عمر دارد. جرم سیاه‌چاله‌ای که این جت را شکل داده، در آن زمان به‌اندازه دست‌کم 450 میلیون خورشید بوده است.

جت عظیم سیاه‌چاله‌ای در اعماق کیهان

وسعت و انرژی این جت نشان می‌دهد که سیاه‌چاله موردنظر حتی مدت‌ها پس از شکل‌گیری نخستین ستارگان نیز به تزریق ماده و انرژی به این جت ادامه داده است. این یافته جدید به درک بهتر دانشمندان از نقش سیاه‌چاله‌ها در رشد و گسترش جهان کمک می‌کند و برخی از نظریه‌های موجود در این زمینه را تأیید می‌کند.

تا پیش از ساخت LOFAR، کشف چنین فوران‌هایی امکان‌پذیر نبود. این سامانه شامل بیش از 50 ایستگاه متصل به‌هم در سراسر اروپا از ایرلند تا لهستان است و توانایی رهگیری نه‌تنها بخش‌های درخشان فوران، بلکه نواحی کم‌فرکانس آن را نیز دارد.

پیشتر نیز با استفاده از LOFAR، دانشمندان جت‌هایی با طول تقریبی 23 میلیون سال نوری را کشف کرده بودند، که این دومین نشانه از قابلیت بالای LOFAR در شناسایی ساختارهای عظیم سیاه‌چاله‌ای در کیهان است.

در ابتدا تصور می‌شد بخش جنوبی این جت به آن مربوط نباشد و این پدیده بسیار کوچک‌تر باشد. اما با استفاده از داده‌های LOFAR، اخترشناسان موفق شدند بخش‌های مختلف این فوران را به هم متصل کرده و تصویر کامل‌تری از آن به‌دست آورند.

نکته جالب دیگر اینکه با وجود عظمت جت، سیاه‌چاله عامل آن به‌طور غیرمنتظره‌ای نسبت به برخی دیگر از منابع اختروش‌ها (Quasar) که تاکنون شناسایی شده‌اند، کوچک‌تر است. این موضوع احتمال وجود نمونه‌های مشابه دیگر در کیهان را مطرح می‌کند؛ اما یافتن آنها به‌دلیل کم‌بودن نمونه‌ها و مشکلات مشاهده در اعماق کیهان، بسیار دشوار است.

هرچند پیش از این نیز دانشمندان فوران‌های ناشی از سیاه‌چاله‌ها را دیده‌اند و حتی نشانه‌هایی از سیاه‌چاله‌های سرگردان در کهکشان‌ها ثبت شده، اما کشف جدید می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در درک بهتر تأثیرات سیاه‌چاله‌ها بر شکل‌گیری کهکشان‌ها داشته باشد.