آمار جدید از یک صنعت و چند سوال: حجم بازار آنلاین و سهم پلتفرم ها در اجاره مسکن چقدر است؟

پلتفرم‌های حوزه اجاره اقامتگاه بر سر عدد 18 هزار میلیارد تومانی حجم بازار این صنعت توافق دارند، اما اختلاف‌ها بر سر سهم بازار زیاد است.

جدیدترین آمار منتشر شده از سوی جاجیگا نشان می‌دهد حجم بازار رزرو اقامتگاه‌های غیرهتلی چیزی کمتر از 20 هزار میلیارد تومان است. رقمی که سایر بازیگران این حوزه در گفتگو با دیجیاتو تقریباً آن را تأیید کردند. با توجه به سهم کمیسیون 10 الی 15 درصدی پلتفرم‌ها، در واقع با یک بازار 500 میلیارد تومانی روبه رو هستیم. جدای از این تناقض‌ها بر سر سهم بازار هر یک از پلتفرم‌ها وجود دارد که سعی داریم در ادامه پاسخی مناسب برای آنها بیابیم.

امروزه داده‌ها اهمیت بسیار بالایی دارند که به دولت، کسب‌وکارها، سرمایه‌گذارها و افراد کمک می‌کند تا تصمیمی درست بگیرند. با این حال هنوز آمارهای قابل اتکایی در برخی از صنعت‌ها وجود ندارد، یکی از این موارد حوزه اجاره اقامتگاه است. بازارهای رسمی و غیررسمی در زمینه اجاره اقامتگاه وجود دارد که به اشکال مختلفی انجام می‌شود. یک اقامتگاه ممکن است از طریق بنگاه‌ها، افراد سرگذر، پلتفرم‌های آگهی آنلاین، شبکه‌های اجتماعی یا پلتفرم‌های رزرو اقامتگاه اجاره داده شوند، از همین رو آمار دقیقی درباره آن وجود ندارد و تنها تخمین‌هایی در این باره وجود دارد.

جدیدترین آماراز بازار اقامتگاه آنلاین را اخیراً «بابک سهرابی»، بنیانگذار جاجیگا منتشر کرده است. او با انتشار پستی در پلتفرم X (توییتر سابق) حجم کل این بازار را 19 هزار میلیارد تومان تخمین زد که سهم بازار آنلاین از آن 18 درصد است.

در تصویر منتشر شده از سوی بنیان‌گذار جاجیگا، تعداد رزرو آنلاین 1.2 میلیون و حجم بازار آنلاین 3.4 هزار میلیارد تومان برآورد شده است. یعنی متوسط ارزش هر رزرو آنلاین 2.8 میلیون تومان است.

او همچنین آمار خود را تخمین جامعی از سهم بازار پلتفرم‌ها در سال 1402 عنوان کرد و مدعی است جاباما به همراه علی بابا سهم 29 درصدی از این بازار دارد، جاجیگا با 24 درصد در جایگاه دوم و اتاقک و شب نیز رتبه سوم و چهارم را به خود اختصاص داده‌اند.

سهرابی اعتقاد دارد با انتشار این آمار، فضای بازار شفاف شده، به همه ذی‌نفعان دید بهتری می‌دهد، جلوی تصمیمات اشتباه و هدر رفت سرمایه‌های مادی و انسانی را می‌گیرد و همچنین به رقابت سالم و رشد متوازن بازار کمک می‌کند.

او درباره نحوه جمع‌آوری این داده‌ها اظهار داشت بحث آن مفصل است، اما به‌صورت کلی از چند روش این کار انجام شده: «درواقع ما در میانه میدان دیتای مربوط به این حوزه قرار داریم و دیتای زیادی سمت ما می‌آید. با در کنار هم قراردادن این داده‌ها می‌توان به یک تخمین قابل‌قبول رسید.»

سهم بازار اجاره اقامتگاه

تاکنون آمارهای مختلفی از سوی بازیگران این صنعت ارائه شده است که در ادامه آن‌ها را مرور خواهیم کرد. جاباما در گزارش سال 1401 با اشاره به نتایج تیم تحقیقات بازار خود، مدعی بود تنها 7 درصد از کل اقامتگاه‌های ایران به‌صورت آنلاین اجاره می‌شود. آن‌ها اندازه بازار اقامتگاه‌های ایران را 18 هزار میلیارد تومان برآورد کرده بودند که این یعنی سهم بازار پلتفرم‌های آنلاین چیزی کمتر از 1300 میلیارد تومان است.

براساس گفته «فرهاد بهشتی»، مدیر بازاریابی جاباما، در گفت‌وگو با دیجیاتو، عدد 18 تا 19 هزار میلیارد تومان برای اندازه بازار اجاره اقامتگاه در ایران طی سال 1402 عدد نادقیقی نیست. او البته سهم بازار آنلاین را حدود 12 درصد تخمین زد.

مدیرعامل پلتفرم شب نیز درباره سهم بازار این صنعت به دیجیاتو گفت: «ما از سال 1396 حجم بازار اقامتگاه‌ها را رصد می‌‌کنیم که کار پیچیده‌ای است. عددی که برای این حوزه داریم، 18 هزار میلیارد تومان در سال است. البته معتقدیم اگر پتانسیل‌های سرمایه‌گذاری جدی گرفته شود، این رقم می‌تواند به 40 هزار میلیارد تومان هم برسد.»

او سهم بازار آنلاین را 12 تا 13 درصد تخمین زد، اما در پاسخ به سهم بازار شب گفت این رتبه‌بندی را باید نهاد سومی بیان کند.

آن‌طور که پیداست، باید سهم 18 هزار میلیارد تومانی بازار اجاره اقامتگاه در ایران را پذیرفت؛ چرا که عددی است که شرکت‌ها بر سر آن توافق دارند. اما اختلاف‌ها بر سر سهم بازار آنلاین و سهم بازار هر پلتفرم باقی است.

بازیگر دوم بازار اجاره اقامتگاه آنلاین کیست؟

یکی از موضوعات مورد مناقشه در این صنعت، سهم بازار هریک از پلتفرم‌هاست. جاباما در گزارشی که به آن اشاره کردیم، خود را رهبر بازار صنعت گردشگری آنلاین دانسته و سهم 70 درصدی از حوزه رزرو آنلاین اقامتگاه‌های ایران را برای خود متصور است. بهشتی نیز دراین‌باره به دیجیاتو گفت که فاصله جاباما به‌عنوان بازیگر اول این صنعت، با بازیگر دوم حدوداً 5 برابر تخمین زده می‌شود.

«فواد جاودان» هم‌بنیان‌گذار شب نیز در گفت‌وگویی که شهریورماه امسال با دیجیاتو داشت، این پلتفرم را حائز رتبه دوم این صنعت دانسته بود: «البته باید بگویم رتبه ما بسته به شهرهای مختلف متفاوت است؛ مثلاً در اطراف تهران ما از همه بالاتریم. ولی به‌طور کلی می‌توانم بگویم که ما درحال‌حاضر در رتبه دوم بازار قرار داریم.» این درحالی است که آمارهای مدیرعامل جاجیگا، شب را در جایگاه چهارم به تصویر کشیده و پلتفرم خود را در رتبه دوم بازار می‌داند.

با توجه به سهم 24 درصدی ذکرشده از سوی سهرابی، این استارتاپ حوزه اقامت آنلاین بایستی در سال 1402 نزدیک به 120 میلیارد تومان درآمد داشته باشد؛ چرا که از رقم 3400 میلیارد تومانی، تنها بخشی از آن سهم پلتفرم‌های اجاره آنلاین اقامتگاه است. آن‌ها سهم حدوداً 10 تا 15 درصدی از هر رزرو (سفارش) دارند. به زبان ساده‌تر، از 3400 میلیارد تومان اندازه بازار آنلاین که ذکر شد، درآمد پلتفرم‌ها چیزی حداکثر در حدود 500 میلیارد تومان است و الباقی این مبلغ به مالکین اقامتگاه‌ها اختصاص می‌یابد. 24 درصد این رقم نیز چیزی معادل 120 میلیارد تومان است که سهم جاجیگا عنوان شده و با گذر زمان و انتشار صورت‌های مالی جدید حرکت اول مشخص خواهد شد.

مهرماه سال 1399، حرکت اول روی استارتاپ جاجیگا سرمایه‌گذاری کرد. در همین راستا نیز آخرین داده‌های عملکردی جاجیگا در صورت‌های مالی این مجموعه ذکر می‌شود. براساس آخرین صورت مالی منتشرشده، درآمد عملیاتی «تجارت الکترونیک لوتوس آرمانی» برای 31 خردادماه 1402 حدود 23.3 میلیارد تومان اعلام شده است. با توجه به تفاوت سال مالی شرکت‌ها با یکدیگر، این رقم درآمدی جاجیگا برای سال 1401 است.

هیچ مرجع رسمی برای اعلام اندازه بازار اقامتگاه در ایران وجود ندارد، اما به‌نظر می‌رسد توافقی بر سر رقم حدود 20 هزار میلیارد تومانی حجم این بازار وجود دارد. بااین‌حال، هر شرکتی سهم بازار آنلاین و سهم مجموعه خود از این بازار را با اعداد متفاوتی بیان می‌کند.

در چنین وضعیتی، با افزایش شفافیت درآمدی شرکت‌ها می‌توان به این ابهام پایان داد؛ موضوعی که به‌نظر می‌رسد با بورسی‌شدن استارتاپ‌ها حل خواهد شد؛ چرا که شرکت‌های حاضر در بورس ملزم به انتشار صورت‌های مالی حسابرسی‌شده خود هستند.