جنگنده‌های اف-۵؛ ستون فقرات خستگی‌ناپذیر نیروی هوایی ایران

در ادامه قرار است مقاله سایت نشنال سکیوریتی ژورنال درباره ستون فقرات قدیمی نیروی هوایی کشورمان یعنی جنگنده‌های اف-۵ را مطالعه کنید.

برترین‌ها- آرمان رمضانی: تحولات اخیر منطقه و خریدهای بی حد و مرز کشورهای همسایه باعث شده توجه بیشتری به قدرت نیروی هوایی کشورمان به ویژه در سطح سخت‌افزاری صورت بگیرد. نیروی هوایی که با وجود برخورداری از نیروی انسانی و خلبان‌های زبده،  به واسطه تحریم‌های گسترده و البته ظالمانه دهه‌هاست که امکان خرید جنگنده‌ها و امکانات مدرن را به صورت محدود داشته و با وجود برخورداری از جنگنده‌های نسل سه مجبور است با جنگنده‌های نسل پنج و شش دشمنان مقابله کند.

در ادامه قرار است مقاله سایت نشنال سکیوریتی ژورنال درباره ستون فقرات نیروی هوایی کشورمان یعنی جنگنده‌های اف-5 را مطالعه کنید.

جنگنده‌های اف-۵ نیروی هوایی ایران؛ تنها گزینه در دسترس

واقعیت این است که هرچند هنوز کشورهایی در دنیا از نسخه‌های آپگرید شده جنگنده F-5(مثل F-5E) استفاده می‌کنند اما این جنگنده با گذشت 7 دهه از زمان تولید در اغلب کشورهای دنیا بازنشسته و از حالت عملیاتی خارج شده است. البته F-5 که سال‌ها پیش با ترجیح و اولویت دادن قدرت مانور بر سرعت ساخته شده هنوز در بسیاری از کشورها برای اهداف آموزشی یا گشت‌زنی مورد استفاده قرار می‌گیرد. F-5 و پلتفرم این جنگنده هنوز نقشی اساسی در ناوگان نیروی هوایی ایران بازی می‌کند.

در سال 2008 نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران(IRIAF) با کمک صنعت هواپیماسازی این کشور تلاشی برای نوسازی و آپگرید برخی از نسخه‌های جنگنده F-5 را آغاز کرد.  در این تلاش قرار بود 63 فروند جنگنده F-5E و F-5F مدرن شوند و در نهایت در سال 2020 سه فروند جنگنده F-5F Tiger II به نیروی هوایی ایران تحویل داده شد.

ایران البته در طی همین تلاش، موفق به ساخت 4 فروند جنگنده کوثر بر پایه پلتفرم نسخه‌های جنگنده F-5 هم شد. جنگنده‌ای که توسط ایران تحت عنوان جنگنده 100 درصد بومی معرفی شد. 

اما داستان ایران و F-۵  از کجا آغاز شد؟

ایران در دهه 1970 دست به خرید 141 فروند F-5E و 28 فروند F-5F زد، خریدی که در آن زمان تحت عنوان Peace Rush Program یا برنامه تسریع روند صلح آمریکا اتفاق افتاد. از همان زمان تا به امروز  این جنگنده به ستون فقرات اصلی نیرو هوایی ایران تبدیل شده است هرچند که تعداد این جنگنده‌های در طول 5 دهه به دلایل مختلف کمتر شده است. ایران در سال‌های 2001 تا 2007 همچنین تلاش کرد به کمک چین این ناوگان پا به سن گذاشته را مدرن کند  اما این همکاری خیلی زود و بر اثر تحریم‌های نظامی سازمان ملل بی‌نتیجه ماند.

از طرف دیگر برنامه‌های ایران در زمینه نوسازی ناوگان F-5 با تکیه بر توان داخلی(نوسازی 47 فروند F-5E و 16 فروند F-5F) جلو رفت.   ایران البته در زمینه عملیاتی نگه‌داشتن همین ناوگان جنگنده‌های F-5 هم با موانع بسیاری روبرو بوده. موانعی که سعی کرده با تکیه بر نوسازی داخلی، همکاری با چین و  راهکارهای ابتکاری دیگر تا حد ممکن کم‌تاثیر کند.

بازنشستگی جنگنده F-۵ در تایوان

در جولای سال 2025 در پایگاه هوایی هائولیِن در تایوان مراسمی برای بازنشستگی رسمی جنگنده‌های F-5 این کشور برگزار شد. جنگنده‌ای که تقریبا برای 5 دهه توسط ارتش تایوان مورد استفاده قرار گرفت و در نهایت جای خود را به جنگنده فالکون F-16 و جنگنده دفاعی بومی تایوان یعنی F-CK-1 Ching Kuo داد.

نیروی هوایی تایوان مانند ایران برای دهه‌ها حساب ویژه‌ای روی دو نسخه جنگنده‌های F-5(یعنی F-5E و F-5F) باز کرده بود و این جنگنده‌ها ستون فقرات نیروی هوایی تایوان را تشکیل داده بودند. با این حال و با وجود بازنشستگی رسمی این جنگنده در سال 2025، نیروی هوایی تایوان تقریبا دو دهه بود که این جنگنده را از حالت رزم خارج کرده بود و تنها برای اهداف آموزشی و ... از آن استفاده می‌کرد.

تفاوت ایران و تایوان: تحریم‌ها

ایران اما در طرف مقابل هرچند مانند تایوان نیاز به تحول در ناوگان جنگنده‌های نیروی هوایی‌اش را حس کرده بود اما عملا به دلیل تحریم‌های گسترده توانایی انجام این کار را از دست داد. نیروی هوایی ایران گذشته از سهم بزرگ جنگنده F-5(و نسخه‌های آن)، شامل  چند ده فروند F-14 Tomcat و 20 فروند جنگنده شوروی MIG-29s می‌شود. جنگنده‌هایی که از نظر تکنولوژی و کارآیی تکنولوژِ قدیمی‌تری نسبت به جنگنده‌های نسل پنج و شش دارند و همین موضوع تکیه سنگین ایران بر تولید و استفاده از موشک و پهپاد را هم توضیح می‌دهد.

ایران یکی از بزرگ‌ترین تولیدکننده‌های موشک در خاورمیانه است و در تمام این سال‌ها توانسته تاثیر تحریم‌ها در خرید جنگنده‌های مدرن را با قدرت موشکی خود خنثی کند. با این حال باید دید در ادامه برنامه موشکی و نیروی هوایی ایران به چه شکل پیش خواهد رفت.