آیا حیات از مریخ به زمین آمده است؟ برخی محققان میگویند بله و برخی هم مخالف هستند.
چگونگی آغاز حیات بر روی زمین هنوز یکی از بزرگترین معماهای علمی است. اگرچه دانشمندان نظریات مختلفی دارند، اما هنوز مراحل شیمیایی دقیقی که منجر به تشکیل حیات شد یا زمان دقیق پیدایش اولین اشکال آن را نمیدانند. اما یک فرضیه عجیب وجود دارد: شاید اصلاً حیات روی زمین آغاز نشده باشد و از طریق شهابسنگها از مریخ به اینجا آمده باشد. اگرچه این نظریه محبوبترین دیدگاه نیست، اما شواهد و استدلالهای جذابی دارد که بررسی آنها خالی از لطف نیست. در ادامه به شواهد موافق و مخالف این ایده میپردازیم.
از نظر تئوری این امکان وجود دارد که حیات در مریخ زودتر از زمین شکل گرفته، زیرا مریخ محیط آرامتری را در ابتدای شکلگیری منظومه شمسی تجربه کرده است. مریخ حدود ۴.۶ میلیارد سال پیش و زمین کمی دیرتر، یعنی ۴.۵۴ میلیارد سال پیش شکل گرفتند. سطح هر دو سیاره ابتدا مذاب بود و به مرور سرد شد. اگرچه سطح مریخ امروزه غیرقابل سکونت است، اما مریخ اولیه شرایطی بسیار شبیه به زمین اولیه داشت؛ دارای جو محافظ، اقیانوسها، رودخانهها و فعالیتهای زمینگرمایی بود که میتوانست بستر مناسبی برای ظهور حیات باشد.
تفاوت اصلی در اینجاست که حدود ۴.۵۱ میلیارد سال پیش، سیارهای سنگی به نام Theia با جسم اولیه زمین برخورد کرد که منجر به ذوب و ادغام آنها و شکلگیری ماه شد. اگر حیاتی پیش از این برخورد روی زمین وجود داشت، قطعاً نابود میشد. در مقابل، مریخ چنین رویدادی را تجربه نکرد و احتمالاً برای ۵۰۰ میلیون سال اول عمرش محیطی پایدار برای تکامل حیات داشت، پیش از آنکه میدان مغناطیسی و جو خود را از دست بدهد.
«لوکا» یا «آخرین نیای مشترک جهانی» میکروبی است که تمام موجودات زنده امروزی از نسل آن هستند. مطالعات ژنتیکی و فسیلی نشان میدهد که لوکا حدود ۴.۲ میلیارد سال پیش زندگی میکرده است. نکته چالشبرانگیز اینجاست که فاصله زمانی بین شکلگیری ماه و ظهور لوکا تنها حدود ۲۹۰ میلیون سال است.
این بازه زمانی کوتاه، سؤال بزرگی را ایجاد میکند: آیا ۲۹۰ میلیون سال برای اینکه مواد شیمیایی بیجان به سیستمهای بیولوژیکی پیچیده و اکوسیستمهای متنوعی که لوکا در آنها زندگی میکرد تبدیل شوند، کافی بوده است؟ لوکا اولین موجود زنده نبوده، بلکه در کنار سایر میکروبها در حال رقابت و بقا بوده است؛ بنابراین حیات باید حتی زودتر از ۴.۲ میلیارد سال پیش آغاز شده باشد.
فرضیه مهاجرت حیات از مریخ به زمین، این محدودیت زمانی را از بین میبرد. طبق این فرضیه، میکروارگانیسمهای مریخی میتوانستند در آن ۵۰۰ میلیون سالِ آرام مریخ تکامل یابند و درست زمانی که زمین پس از برخورد بزرگ سرد و مناسب سکونت شد، توسط شهابسنگها به زمین منتقل شوند.
بااینحال، بسیاری از دانشمندان معتقدند که همان ۲۹۰ میلیون سال هم برای تبدیل شیمی به بیولوژی روی زمین کافی بوده است. ساختار ژنتیکی لوکا نشان میدهد که این موجود در سیستمهای گرمابی دریایی یا چشمههای آب گرم زندگی میکرده است؛ محیطهایی که روی زمین اولیه وجود داشتند و شرایط لازم برای پیدایش حیات از مواد غیرزنده را فراهم میکردند.
احتمال زندهماندن میکروبها در سفر از مریخ به زمین بسیار کم است، اما غیرممکن نیست. برای اینکه حیاتی از مریخ به زمین برسد، باید از چندین مرحله مرگبار عبور کند: ضربه اولیه ناشی از برخورد شهابسنگ به سطح مریخ، پرتابشدن به فضا با سرعت بالا، تحمل خلأ و تشعشعات کیهانی برای مدتی طولانی (احتمالاً یک سال یا بیشتر)، ورود به جو سوزان زمین و درنهایت برخورد با سطح زمین.
مطالعات نشان میدهند که فقط سرسختترین میکروارگانیسمها که مقاوم به تشعشع هستند یا میتوانند هاگ (اسپور) تشکیل دهند، شانس بقا دارند. بااینحال، شبیهسازیهای کامپیوتری نشان میدهد که اگر میکروبها در اعماق یک شهابسنگ بزرگ پنهان شده باشند، ممکن است از این خطرات محافظت شوند. اما سؤال اصلی اینجاست که آیا تحمل این سفر فضایی دشوارتر از شکلگیری حیات روی زمین در زمانی کوتاه نیست؟ اکثر دانشمندان معتقدند شکلگیری حیات روی زمین محتملتر از این سفر فضایی عجیب است.
بااینحال اگر ما مریخی هستیم، چرا حیات به سایر نقاط منظومه شمسی گسترش نیافت؟ این پرسش یکی از نقاط ضعف نظریه «پاناسپرمیا» (Panspermia) یا انتقال حیات بین سیارات است. اگر حیات توانسته در ۵۰۰ میلیون سال اول منظومه شمسی از مریخ به زمین بیاید، چرا در ۴ میلیارد سال بعدی از زمین به سایر نقاط منظومه شمسی گسترش پیدا نکرده است؟
درکل اگرچه ایده مریخیبودن ما جذاب است و شواهدی مانند محیط مناسب مریخ اولیه و زمانبندی فشرده زمین آن را تقویت میکنند، اما موانع سفر فضایی و قابلیتهای شیمیایی زمین اولیه، کفه ترازو را به نفع «زمینیبودن» ما سنگین میکند. بههرحال شاید ما واقعاً مریخی نباشیم، اما جستجو برای یافتن ریشههایمان همچنان ادامه دارد.
در آیدت،
فایلهای
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالاتتان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها