تمامی جنگنده های نیروی هوایی عربستان سعودی طبق عکس

قدرت نظامی نیروی هوایی عربستان سعودی در سال‌های اخیر مدیون بهره‌مندی این کشور از جنگنده های پیشرفته و بی رقیب بوده است.

گجت نیوز: منطقه خاورمیانه یکی از مهم‌ترین نقاط کره زمین به‌شمار می‌رود که فارغ از بحث استراتژیک، نفت‌خیز بودن و قرارگیری گذرگاه‌های مهم جهان در آن، همیشه اختلافاتی میان کشورهای آن مطرح بوده است. بدین منظور، این منطقه به یک بازار بالقوه پرسود برای تولیدکنندگان تجهیزات نظامی و به‌خصوص جنگنده در جهان تبدیل شده است. یکی از بزرگترین مشتریان خرید هواپیماهای جنگنده در سال‌های اخیر، کشور عربستان سعودی لقب گرفته است که در همین راستا در این مطلب تمامی جنگنده های این کشور را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

تاریخچه شکل گیری نیروی هوایی عربستان سعودی

نیروی هوایی سلطنتی عربستان سعودی رسما در ماه ژوئن ۱۹۲۰ میلادی تاسیس شد. نیروی انسانی فعلی این بخش از ارتش عربستان، حدود ۲۰ هزار پرسنل تحت فرماندهی سپهبد (فارق) ترکی بن بندر آل سعود است که در فوریه ۲۰۱۸ سمت فعلی خود را بر عهده گرفت.

عملیات نظامی بین‌المللی علیه داعش از سال 2014 و آغاز ائتلاف نظامی به رهبری عربستان سعودی علیه شبه‌نظامیان حوثی مستقر در یمن در سال 2015، شاهد درگیری شدید نیروهای هوایی کشورهای خلیج‌فارس در ماموریت‌های جنگی در یک دهه گذشته بوده است. این موضوع از یک سو و از سوی دیگر بی‌ثباتی کنونی در منطقه خاورمیانه، ناشی از حملات حماس در اکتبر 2023 به رژیم اسرائیل، کارزار متعاقب نیروهای دفاعی اسرائیل (IDF) در غزه و اقدام تلافی‌جویانه حوثی‌ها علیه کشتی‌رانی بین‌المللی در اطراف دریای سرخ و خلیج عدن، به کشورهای حاشیه خلیج فارس و در راس آن عربستان سعودی انگیزه بیشتری داده است تا قدرت نیروی هوایی خود را افزایش دهند.

فهرست جهانی هواپیما‌های مدرن نظامی (WDMMA) نشان می‌دهد که نیروی هوایی عربستان دارای ۷۰۲ فروند پرنده نظامی است که این کشور را در رده هفدهم از ۱۰۰ بال هوایی از ۷۴ کشور مورد بررسی قرار گرفته، جای می‌دهد. نیروی هوایی سلطنتی عربستان (RSAF) یک ناوگان جنگی جت های سریع و قدرتمند متشکل از 80 فروند هواپیمای ضربتی Panavia Tornado IDS تحویل داده شده از سال 1986 (و ارتقا یافته به استاندارد GR4 انگلستان)، حدود 232 فروند جنگنده چند منظوره بوئینگ F-15 در چهار تیپ C/D/S/SA از 1982 و 71 فروند جنگنده چند منظوره Eurofighter Tranche 2 Typhoon از ۷۲ فروند که از سال ۲۰۰۹ تحویل داده شده است، می‌باشد. به‌گفته بوئینگ آمریکا، تحویل ۸۴ فروند هواپیمای جدید F-15SA RSAF در سال ۲۰۲۰ تکمیل شد.

جنگنده های فعال نیروی هوایی عربستان

در ادامه به معرفی و بررسی هر یک از جنگنده های نام برده شده می‌پردازیم.

۱. Panavia Tornado IDS

در ابتدا به معرفی این جنگنده توانمند و کارآزموده می‌پردازیم. تورنادو در واقع یک جنگنده مشابه F-4 محسوب می‌شود که همچنان به کار خود در نیروی هوایی عربستان سعودی ادامه می‌دهد؛ زیرا هنوز ۸۱ فروند از آن در زرادخانه نیروی هوایی این کشور یافت می‌شود. مانند یوروفایتر، تورنادو یک سرمایه‌گذاری چند ملیتی است و این بار این سرمایه‌گذاری بین بریتانیا، ایتالیا و آلمان بوده است.

نیروی هوایی عربستان قطعا از تورنادو‌های خود به‌خوبی استفاده کرده است؛ از اولین باری که آن‌ها را در مارس ۱۹۸۶ به‌دست آورد (و دسته دوم که در فوریه ۱۹۸۹ وارد این کشور شد) تا جایی که اولین بار آن‌ها را در طی عملیات طوفان صحرا در سال ۱۹۹۱ و دوباره در جریان شورش حوثی‌ها در یمن شمالی در سال ۲۰۰۹ به‌کار گرفت.

۲. Eurofighter Typhoon

عربستان سعودی به‌دلیل این‌که تنها به ایالات متحده به‌عنوان تامین کننده هواپیما‌های جنگنده خود متکی نباشد، به برخی از شرکای اروپایی‌اش نیز روی آورده است و Eurofighter Typhoon، جنگنده مشترک بریتانیا، آلمان، ایتالیا و اسپانیا، مثالی از این موضوع است. نیروی هوایی عربستان دارای ۷۲ فروند تایفون است. پادشاهی عربستان سعودی قبلا برای جایگزینی تورنادو‌های خود، نیاز به حداقل ۴۸ تایفون و احتمالا ۹۶ تایفون جدید داشت و در مارس ۲۰۱۸ تفاهم‌نامه‌ای برای خرید ۴۸ هواپیمای دیگر امضا کرد؛ اما پس از قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سعودی در کنسولگری عربستان در استانبول در ۲ اکتبر ۲۰۱۸ و به‌دلیل نگرانی‌های حقوق بشری ایجاد شده، آلمان فروش بیشتر جنگنده یورو فایتر تایفون به پادشاهی این کشور را لغو کرد. پس از این موضوع، عربستان سعودی برای خرید جنگنده‌های رافال با کمپانی فرانسوی داسو وارد مذاکره شد.

با این حال، به‌دنبال حمله حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، آلمان برای لغو تحریم فروش فروند‌های بیشتر از تایفون به عربستان سعودی اقدام کرد. تا آنجا که به کاربرد رزمی مربوط می‌شود، تایفون‌های نیروی هوایی عربستان نقشی اساسی در کمپین هوایی ضد حوثی این کشور داشته‌اند. علاوه بر این، در فوریه ۲۰۱۵، تایفون‌های سعودی با استفاده از بمب‌های هدایت‌شونده نقطه زن Paveway IV به اهدافی متعلق به داعش در سوریه حمله کردند و این اولین باری بود که این مهمات خاص از این پرنده نظامی شلیک می‌شد.

۳. F-۱۵E Strike Eagle

نسخه نهایی F-۱۵ که در نقش‌های رزمی هوا به هوا و هوا به زمین بسیار توانمند است، F-۱۵E Strike Eagle نام دارد. F-15E Strike Eagle یک جنگنده دو منظوره است که مجموعه‌ای از سیستم‌های اویونیک و الکترونیک به F-15E توانایی مبارزه در ارتفاع کم، روز یا شب و در هر شرایط آب و هوایی را ارائه می‌دهد. طبق آمار منتشر شده، تعداد ۱۶۷ فروند Strike Eagle دو سرنشینه در زرادخانه نیروی هوایی عربستان موجود است که این آمار بیش از ۲.۵ برابر بیشتر از تعداد جنگنده‌های اف-۱۵ مدل C/D است. نیروی هوایی عربستان، کار خود را با نسخه F-۱۵S (نسخه سفارشی‌سازی شده برای عربستان) شروع کرد که ۷۲ فروند از آن‌ها بین سال‌های ۱۹۹۶ و ۱۹۹۸ ساخته شد.

وجه تمایز اصلی این جنگنده با F-۱۵E (اورجینال) در عملکرد رادار AN/APG-۷۰ در حالت دیافراگم مصنوعی خلاصه می‌شود. پس از آن، اولین دسته از ۸۴ فروند مدل F-۱۵SA (SA به‌جای Saudi Advanced به‌معنای سعودی پیشرفته) در دسامبر ۲۰۱۱ همراه با ارتقای بدنه برای هواپیما‌های F-۱۵S سفارش داده شد. F-۱۵SA اولین عضو از خانواده Advanced Eagle است که اولین پرواز خود را در ۲۰ فوریه ۲۰۱۳ انجام داد. این هواپیمای جدید دارای یک بسته جنگ الکترونیک دیجیتال، سیستم کنترل پرواز با سیم، سیستم جستجو و ردیابی مادون قرمز، رادار آرایه‌ای اسکن الکترونیکی فعال، نمایشگر‌های کابین خلبان پیشرفته و سیستم‌های مشترک تعبیه شده روی کلاه خلبان و پیشرفت‌های دیگر است.

نیروی هوایی عربستان از Strike Eagle‌های خود به‌طور ویژه برای حمله به اهداف زمینی حوثی‌ها، از جمله سایت‌های پدافند هوایی، مقر‌های فرماندهی و کنترل، فرودگاه‌های نظامی، انبار‌های موشک‌های بالستیک و پرتابگرها و سایر درگیری‌های هوا به هوا علیه پهپاد‌های حوثی استفاده کرده است. اگرچه این جنگنده سرشناس، یک هواپیمای تهاجمی درجه یک است، اما استفاده سعودی‌ها از این پلتفرم علیه آنها نتیجه کاملا یک‌طرفه نداشته است؛ زیرا حداقل در دو نوبت جداگانه، یک Strike Eagle عربستانی در اثر شلیک موشک سطح به هوای (SAM) حوثی‌ها صدمه دیده است.

۴. F-۱۵ Eagle

در نهایت به قوی‌ترین و مهم‌ترین دژ نظامی در زرادخانه نیروی هوایی عربستان سعودی با نام F-15 Eagle ساخت آمریکا می‌رسیم. عربستان سعودی یکی از تنها سه مشتری غیر آمریکایی اف-15 ایگل است؛ در حالی که دو دارنده دیگر این جنگنده، نیروی هوایی اسرائیل (IAF) و نیروی دفاع هوایی ژاپن (JASDF) هستند؛ به بیان دیگر، F-۱۵ به نیرو‌های مسلح عربستان سعودی امکانی را می‌دهد که هیچ‌یک از متحدان آمریکا در ناتو از آن برخوردار نیستند.

F-15 Eagle یک جنگنده تاکتیکی است که در تمام شرایط آب و هوایی، بسیار قابل مانور بوده و به نیروی هوایی اجازه می‌دهد تا برتری هوایی بر میدان نبرد را به‌دست آورد و حفظ کند. F-15 دارای سیستم‌ها و تسلیحات الکترونیکی برای شناسایی، به‌دست آوردن، ردیابی و حمله به هواپیماهای دشمن در حین عملیات در حریم هوایی دوستانه یا تحت کنترل دشمن است.

تسلیحات و سیستم‌های کنترل پرواز، طوری طراحی شده‌اند که یک نفر بتواند به‌طور ایمن و موثر، نبرد هوا به هوا را انجام دهد. یک سیستم اویونیک چند ماموریتی، F-15 را از سایر هواپیماهای جنگنده متمایز می‌کند. این شامل یک نمایشگر هدآپ، رادار پیشرفته، سیستم ناوبری اینرسی، ابزار پرواز، ارتباطات فرکانس فوق‌العاده بالا، سیستم ناوبری تاکتیکی و سیستم فرود ابزار است. همچنین این جنگنده دارای یک سیستم جنگ الکترونیک تاکتیکی، سیستم شناسایی دوست یا دشمن، مجموعه اقدامات متقابل الکترونیکی و یک کامپیوتر دیجیتال مرکزی است.

چیزی که F-۱۵ Eagle را برای عربستانی‌ها مهم‌تر و قابل افتخار می‌سازد، این است که این جنگنده بود که تنها شکار‌های موفق هوا به هوای تایید شده نیروی هوایی عربستان را در برابر هواپیما‌های سرنشین‌دار دشمن به ثمر رساند. اولین مورد از دو عملیات موفق این جنگنده در ژوئن ۱۹۸۴ رخ داد؛ زمانی که F-۱۵‌های سعودی حداقل یک و احتمالا دو فروند F-۴ فانتوم نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران را که به‌ادعای عربستانی‌ها وارد حریم هوایی این کشور شده بودند، رهگیری و سرنگون کردند. دومین مورد در ۲۴ ژانویه ۱۹۹۱ در جریان جنگ خلیج فارس (عملیات طوفان صحرا) رخ داد که سروان (نقیب) ایاد صلاح الشمرانی از اسکادران ۱۳ نیروی هوایی عربستان سعودی، دو فروند جنگنده میراژ F1EQ نیروی هوایی عراق در دوران صدام حسین را رهگیری و منهدم کرد.

جنگنده Eagle ارزش خود برای پادشاهی عربستان را از طریق عملکرد خود در جنگ با حوثی‌ها نیز نشان داده است. در ۲ ژوئیه ۲۰۲۰، یک فروند هواپیمای F-۱۵ نیروی هوای عربستان، دو پهپاد حوثی‌ها را بر فراز آسمان یمن سرنگون کرد. در ۷ مارس ۲۰۲۱، در جریان حمله حوثی‌ها به چندین تاسیسات نفتی عربستان، خلبانان اف-۱۵ سعودی چندین پهپاد مهاجم را با استفاده از موشک‌های فروسرخ AIM-۹ Sidewinder (IR) ساقط کردند. نیروی هوایی سلطنتی عربستان، اولین دسته از پرنده‌های جنگی F-۱۵C/D خود را در سال ۱۹۸۱ دریافت کرد. در حال حاضر، تخمین زده می‌شود که ۶۰ فروند از این جت های جنگنده در ناوگان نیروی هوایی عربستان موجود است.