درآمدی بر مبانی عرفان و تصوف در قرآن

معرفی کتاب

ویلیام چیتیک در کتاب "درآمدی بر تصوف و عرفان اسلامی" به ابعاد و جنبه های مختلفی از قبیل طریق تصوف، سنت تصوف، نفس انسان، ذکر خدا، عشق، سماع و پارادوکس حجاب می پردازد.

چیتیک کتاب خود را در ده فصل سامان داده است که تمام این فصول قبلاً به صورت مقاله ارائه شده اند. مؤلف در فصل اول با توجه به مفاهیم سه گانه اسلام، ایمان و احسان زمینه و چارچوب اسلامی تصوف را تبیین و تشریح کرده است.

وی در فصل دوم در تبیین ماهیت تصوف، آن را روح حیاتبخش سنت اسلامی دانسته، با اشاره به وجود برخی انحرافات احتمالی تصوف در طول تاریخ و در بعد اجتماعی، یادآور می شود که تصوف را باید در چارچوب وفاداری آن به قرآن، سنت و اجماع علما یا بر حسب توانایی آن در عینیت بخشیدن به تمامیت اسلام، ایمان و احسان مورد ارزیابی قرار داد.

وی در فصل سوم، رویکرد متمایز تصوف نسبت به دیگر رویکردها را شرح میدهد. فصل چهارم با عنوان "پرورش نفس" به شناختناپذیر بودن نفس انسانی میپردازد و فصل پنجم نیز درباره اهمیت ذکر خدا در قرآن و حدیث و سنت تصوف سخن میگوید و تأکید میکند که ذکر کامل به معنی عینیت بخشیدن به تمام کمالات نهفته در فطرت انسانی است.

"طریق عشق" عنوان فصل ششم است و مؤلف در آن پس از اشاره به تطور تدریجی تصوف از زهد به عشق و محبت و سپس تأکید بر علم و معرفت به بیان اهمیت عشق و برداشت اساسی تصوف از حقیقت عشق میپردازد.

در فصل هفتم با عنوان "رقص بیپایان"، برای تبیین حقیقت رقص، آموزههای اساسی تصوف در مورد اسماء الهی، صورت خدا و طریق کمال انسان بررسی شده است. چیتیک در فصل هشتم با عنوان " صور بهجت" درباره کتاب "معارف" بهاء ولد سخن گفته و فصل نهم کتاب خود را به تفسیر احمد سمعانی از داستان "هبوط آدم" اختصاص داده است.

دهمین و آخرین فصل از کتاب "درآمدی بر تصوف و عرفان اسلامی" عنوان "پارادوکس حجاب" را بر پیشانی دارد. چیتیک در این فصل حجاب را در نخستین اقوال و آثار صوفیه پیگیری کرده، در ادامه برای تبیین هر چه بیشتر ماهیت پارادوکسیکال حجاب به آراء نفری و ابنعربی نیز رجوع کرده است.

ویلیام چیتیک، متولد آمریکا و استاد گروه مطالعات تطبیقی ادیان در دانشگاه ایالتی نیویورک است که در طول 12 سال اقامت در ایران و اخذ دکترای ادبیات فارسی از دانشگاه تهران، نزد اساتید معروفی چون همایی، کربن، ایزوتسو و آشتیانی به تحصیل و تحقیق پرداخته است.