اثبات وجود یخ در قطب جنوب ماه!

معمولا هرسال در ابتدای سال جدید میلادی چشم‌اندازی از آنچه قرار است در ماموریت‌های فضایی پیش روی جهان باشد، مطرح می‌شود

فرهیختگان: معمولا هرسال در ابتدای سال جدید میلادی چشم‌اندازی از آنچه قرار است در ماموریت‌های فضایی پیش روی جهان باشد، مطرح می‌شود. با توجه به دستاوردها و ماموریت‌هایی که پیرامون مطالعات در حوزه کره ماه از سوی کشورهای مختلف صورت‌گرفته، انتظار می‌رود سال ۲۰۲۴ سال فرود روی کره ماه باشد و بسیاری از محققان بر این باورند در سالی که تنها چند روز از آغاز آن می‌گذرد، می‌توان شاهد ماموریت‌های سرنوشت‌ساز و مهم روی کره ماه بود و انتظار می‌رود با توجه به برنامه‌ریزی‌هایی که در این زمینه صورت‌گرفته، بالاترین حجم ماموریت‌های فضایی در کره ماه طی یک‌سال، در ۲۰۲۴ اتفاق بیفتد که می‌تواند از نظر اکتشافات فضایی، فصل جدیدی را پیش‌روی محققان باز کند.

تاکنون کشورهای مختلفی که اغلب در زمینه کاوش‌های فضایی پیشگام و سرآمد هستند، ماموریت‌های فضایی مختلفی را در دستور کار خود قرار داده و برنامه‌ریزی‌های متعددی را برای موفقیت در این مسیر انجام داده‌اند اما پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته حکایت از آن دارد که سال ۲۰۲۴ مملو از موفقیت‌های دانشمندان در اکتشافات فضایی در کره ماه خواهد بود و بسیاری از ماموریت‌ها روی کره ماه شکل خواهد گرفت که نقطه‌عطفی در مسیر پژوهش‌های فضایی می‌شود. در این سفرهای فضایی قرار است اهمیت و خارق‌العاده بودن کره ماه از منظر دیگری به‌تصویر کشیده شود. از نخستین پرواز حامل سرنشین به آن کره- که بیش از ۵۰ سال پیش شکل گرفت- تا ماموریت‌هایی که هدف آنها جمع‌آوری نمونه‌های سنگ از سطح کره ماه بوده، آژانس‌های فضایی و شرکت‌های خصوصی درحال آماده شدن برای کشف اسرار تازه‌ای از کره ماه، مریخ و حتی فراتر از این سیارات هستند که در ادامه گزارش به بررسی برخی از این ماموریت‌های فضایی می‌پردازیم.

ژاپنی‌ها هم به ماه می‌رسند؟

به گزارش thevibes، تنها سه ماموریت فضایی که قرار است در 2024 روی کره ماه رخ دهد، در ماه ژانویه اتفاق می‌افتد. ماموریت SLIM ژاپن که نخستین فرود ژاپنی‌ها روی کره ماه به‌شمار می‌رود، در 19 ژانویه اجرا خواهد شد. فضاپیمای رباتیک SLIM در 25 دسامبر 2023 وارد مدار ماه شده و قرار است طبق زمان‌بندی‌های صورت‌گرفته، 19 ژانویه روی ماه فرود بیاید. با نزدیک شدن به زمان آغاز ماموریت، فضاپیما قرار است به‌طور تدریجی ارتفاع مدار خود را کاهش دهد و برای فرود روی ماه آماده شود. این فضاپیمای رباتیک از پنج پایه فرود مشبک آلومینیومی تشکیل شده که با فناوری پرینت سه‌بعدی خردشونده تولید شده و به فرودگر کمک می‌کند تا ضربه حاصل از فرود روی سطح ماه را جذب کند. درصورت موفقیت‌آمیز بودن این فرود، ژاپن پنجمین کشوری خواهد بود که توانسته پس از روسیه، آمریکا، چین و هند به‌طور نرم روی سطح ماه فرود بیاید. ماموریت چهار کشور دیگر، در سال 2023 به وقوع پیوست و حالا همه چشم‌ها به ژاپن و فضاپیمایی است که امیدهای زیادی به ماموریت موفقیت‌آمیز آن بسته شده است.

رقابت شرکت‌های آمریکایی برای ماموریت در کره ماه

دو شرکت آمریکایی «اینتوئیتیو ماشینز» و «آستروباتیک» برای رسیدن به نخستین فرود تجاری روی یک جرم آسمانی با هم درحال رقابت هستند. اولی، یک شرکت هوافضای آمریکایی است که قریب‌به 11 سال از فعالیت آن می‌گذرد و دومی با فعالیت مشترک، از سال 2007 در این حوزه شروع به کار کرده است. هر دوی این شرکت‌ها بخشی از برنامه تجاری ناسا هستند که بیانگر ‌انگیزه بالای بخش فضایی تجاری آمریکاست. در بررسی میزان علاقه‌مندی این شرکت‌ها برای انجام ماموریت‌های فضایی در کره ماه، می‌توان سه عامل اصلی را ذکر کرد: یکی از اصلی‌ترین عوامل، تداوم کاهش هزینه دسترسی‌های فضایی و نیز افت قیمت سیستم‌های فضاپیماها و سیستم‌های فضاپیمایی است. همین کاهش هزینه‌ها، فرصت خوبی را پیش‌روی بازار ماموریت‌های کره باز می‌کند، به‌طوری که چنین ماموریت‌هایی کمتر از 100 میلیون دلار را به خود اختصاص می‌دهند. همان‌طور که در پروژه «چاندرایان- 3» 2023 هند مشاهده شد. قابلیت‌های تجاری شرکت‌هایی چون اینتوئیتیو ماشینز و آستروباتیک به حدی رسیده که قادرند ماموریت‌هایی صرفا تجاری را انجام داده یا تنها تحویل محموله‌ها را بدون قابلیت فرود روی کره ماه در دستور کار خود قرار دهند. درواقع ماموریت آستروبوتیک حمل مریخ‌نوردهای کوچکی است که توسط مکزیک برای نخستین ماموریت این کشور در کره ماه توسعه یافته است.

به‌دنبال آب در کره ماه

یکی دیگر از اتفاقاتی که در حوزه فضایی در سال 2024 اتفاق خواهد افتاد، تمایل شدید علمی و اقتصادی به اکتشافات و منابع مربوط به کره ماه است. سال‌هاست که دانشمندان و فضانوردان در کره ماه و مریخ به‌دنبال نشانه‌هایی از حیات می‌گردند و تاکنون نیز به سرنخ‌هایی دست یافته‌اند اما باز هم به اکتشافات زیادی نیاز است تا بتوان به‌طور قطع اعلام کرد در کره ماه یا مریخ آب وجود دارد و آن را نشانه‌ای برای حیات دانست. طبق گمانه‌زنی‌هایی که محققان داشته‌اند، به‌نظر می‌رسد کره ماه دارای منابع آبی قابل‌استخراج زیادی باشد که می‌توان از آن در سوخت‌گیری در فضا و حمایت از فضانوردان استفاده کرد. بسیاری از ماموریت‌های سال 2024 به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر جست‌وجو برای یافتن آب در کره ماه متمرکز خواهند شد. درصورتی‌که امسال ماموریت‌های فضایی در کره ماه به کشف آب در این سیاره بینجامد، بسیاری از معادلات حل‌وفصل خواهد شد و فصل تازه‌ای از زندگی آینده بشر رقم خواهد خورد.

بازگشت انسان به ماه

از دیگر ماموریت‌های فضایی که یکی از مهم‌ترین آنها نیز به شمار می‌رود، برنامه‌ای است که آمریکایی‌ها از مدت‌ها قبل برای آن برنامه‌ریزی کرده و تمهیدات زیادی برای آن اندیشیده‌اند. در این ماموریت، آمریکا در نظر دارد ماموریت «آرتمیس 2» را در دستور کار خود قرار دهد و به واسطه آن فضانوردانی را به کره ماه اعزام کند. طبق گفته‌ها، ‌آرتمیس 2‌ حامل چهار فضانورد از جمله یک کانادایی خواهد بود که برای اولین بار از دهه 1970، مدار زمین را به قصد کره ماه ترک خواهند کرد. این ماموریت خطیر آمریکا، زمینه را برای بازگشت خدمه به سطح ماه در سال‌های 2026 یا 2027 فراهم خواهد کرد و انتظار می‌رود ماموریت‌های مشابه نیز تا پایان این دهه و تا ایجاد پایگاهی روی سطح کره ماه در اوایل دهه 2030 ادامه داشته باشد.

چینی‌ها و موفقیت دیگری در ماموریت‌های فضایی

مساله دیگری که در اکتشافات فضایی به‌ویژه اکتشافات کره ماه اهمیت پیدا می‌کند، ظهور دوباره رقابت ژئوپلیتیکی است که منجر به حمایت قابل‌توجه از برنامه‌های فضایی غیرنظامی می‌شود. دیدگاه‌های رقابتی همکاری بین‌المللی در فضا مانند توافقنامه «آرتمیس» به رهبری آمریکا و ایستگاه بین‌المللی تحقیقاتی کره ماه به رهبری چین، به‌سرعت مورد پذیرش بسیاری از نخستین کشورهای راه‌یافته به فضا شده است. با تاکید بر این رقابت، چین و آمریکا، هر دو ماموریت‌های شاخصی را در سال 2024 برنامه‌ریزی کرده‌اند. به‌عنوان مثال چین طبق برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته قرار است در ماه می، ماموریت Chang’e 6 را در دستور کار خود قرار دهد تا به این واسطه، نخستین نمونه‌های علمی از دوردست‌های فضا و کره ماه به زمین منتقل کرده و اکتشافات روی این نمونه‌ها را آغاز کند. بعد از انجام ماموریت موفقیت آمیز Chang’e 5 برای بازگرداندن نمونه‌ها که چندی پیش انجام شد، این ماموریت جدید قرار است توانمندی چین را در انجام این کار، یعنی جمع‌آوری نمونه‌های قابل‌اکتشاف از تمام بخش‌های سطح کره ماه نشان دهد. درصورتی‌که این ماموریت تازه چینی‌ها با موفقیت به‌پایان برسد، دولت این کشور مسیر خود را در اکتشافات فضایی ادامه خواهد داد تا بتواند  سال 2030، فضاپیمای taikonauts خود را روی کره ماه فرود آورد. قابل‌ذکر است این فرودگر قرار است ابزارهای اکتشافی و تحقیقاتی مختلفی را از پاکستان، ایتالیا، فرانسه و سوئد نیز به کره ماه اعزام کند.

رقابت جهانی بر سر ورود به کره ماه

در حالی که ماموریت‌های متعددی قرار است در سال پیش‌رو در حوزه ماموریت‌های فضایی و اکتشافات در کره ماه انجام شود، اما از قرار معلوم انتظار نمی‌رود تمام این ماموریت‌ها با موفقیت به اتمام برسند. حتی فرود روی کره ماه نیز چالش‌های فنی خاص خودش را دارد، مانند از دست رفتن فرودگر «لونا 25» روسیه در سال 2023 که شکستی در ماموریت روس‌ها برای ورود به ماه به شمار رفت. فرود، نخستین مانع بزرگ برای ایمن کردن دسترسی به سطح ماه است. با توجه به حجم بالایی از ماموریت‌هایی که در راستای فرود روی ماه در سال 2024 در پیش است، موفقیت حتی دو یا سه مورد از آنها نیز یک شاهکار تکنولوژیکی بزرگ در عرصه فضایی به شمار می‌رود. فرودهای موفقیت‌آمیز و حتی آموزه‌هایی که به دنبال آن ماموریت‌ها حاصل می‌شود، ثابت می‌کند که کشورهای تازه‌وارد و صنایع خصوصی هم می‌توانند راهی به سوی ماه داشته باشند و این آرزو تنها در انحصار کشورها و شرکت‌های خاصی در دنیا نیست. اوج ماموریت‌های بسیار در 2024 نشان‌دهنده تمرکز دوباره کشورها روی کره ماه طی 5 سال گذشته است. حتی با وجود ماموریت‌های مختلفی که در عرصه‌های فضایی در دستور کار قرار می‌گیرند، مهم‌ترین پیشرفت‌هایی که در سال جاری رقم می‌خورد، در راستای توسعه ماموریت‌های مرتبط با کره ماه خواهد بود.

اثبات وجود یخ در قطب جنوب ماه

اگر از این ماموریت‌های بزرگ فراتر رویم، چند ماموریت کوچک‌تر و کم‌اهمیت‌تر نیز شامل پرتاب مدارگردها و فرودگرها در سال 2024 انجام خواهد شد. به عنوان مثال، چین در حال ارسال یک ماهواره رله به فضاست که می‌تواند به عنوان یک پشتیبان برای ماموریت‌های آینده این کشور به قطب جنوب عمل کند. یک ماموریت فضایی دیگر هم متعلق به ژاپن است که قرار است پرتاب فضاپیمایی را در ارتفاع کم در مسیر یک سیارک در دستور کار خود قرار دهد؛ این در حالی است که شرکت خصوصی ispace تلاش می‌کند پس از ماموریت ناموفق در سال 2023، فرود دوباره‌ای را روی کره ماه تجربه کند. در این میان، شاید هیجان‌انگیزترین ماموریتی که در ادامه ماموریت‌های فضایی در سال 2024 در پیش خواهد بود، پرتاب مریخ نورد Viper ناسا باشد که قرار است به سمت قطب جنوب کره ماه پرتاب شود تا اکتشافاتی را در این نقطه از ماه انجام دهد. قطب جنوب ماه، منطقه‌ای از کره ماه به شمار می‌رود که به طور دائم در سایه قرار دارد و هرگز نور خورشید را دریافت نمی‌کند؛ از این رو انتظار می‌رود محققان با پرتاب این فضاپیما بتوانند رسوبات قابل توجهی از مواد فرار مانند آب را در این منطقه کشف کنند که می‌تواند نشانه‌هایی از حیات را روی ماه نشان دهد. این مریخ‌نورد به طور ویژه برای جست‌وجوی این مواد فرار در سطح قطب جنوب کره ماه طراحی شده است و باید برای نمونه‌برداری، به مناطق سایه‌دار ماه حرکت کند. از آنجایی که فضاپیمای Viper از انرژی خورشیدی برای فعالیت خود استفاده می‌کند، نمی‌تواند مدت زمان زیادی را در این مناطق قطبی که هیچ نور خورشیدی دریافت نمی‌کند، باقی بماند و باید در کمترین زمان ممکن اکتشافات خود را برای یافتن نمونه‌ها و جمع‌آوری آنها انجام دهد. با وجود این، انتظار می‌رود این مریخ‌نورد بتواند با یافتن نمونه‌های منحصربه فردی در قطب جنوب ماه، به اثبات برساند که مقادیر کافی یخ برای انجام عملیات‌های اکتشافی در این منطقه از کره ماه وجود‌ دارد و این امر می‌تواند پتانسیل توسعه اکتشافات در کره ماه را در یک دهه پیش‌رو ایجاد کند.

چه در انتظار پژوهش‌های فضایی ماه است؟

علاوه بر ماموریت «آستروباتیک» که در روزهای آتی رقم خواهد خورد، انتظار می‌رود فضاپیمای  Ariane 6در اواسط سال جاری میلادی از اروپا پرتاب شود و نیز فضاپیمای New Glenn ساخت کمپانی Blue Origin نیز بتواند در این سال در مدار قرار گیرد. موفقیت‌آمیز بودن هر سه ماموریت دسترسی دانشمندان و فضانوردان را به کره ماه گسترش خواهد داد. یکی از پرطرفدارترین ماموریت‌ها در این راستا، ماموریت Starship کمپانی «اسپیس ایکس» است که در نوامبر 2023 به فضا رسید. تلاش برای پرتاب این فضاپیما در مدار در سال 2024 قطعی است. Starship فرودگر انسانی ناسا برای «آرتمیس 3» محسوب می‌شود؛ بنابراین، موفقیت این فرودگر در سال 2024 تعیین خواهد کرد که آیا فرود انسان در ادامه تلاش برای رسیدن انسان به فضا موفق عمل خواهد کرد یا خیر. شواهد حکایت از آن دارد که سال آینده نیز دنیا شاهد ادامه پیشرفت‌های ژئوپلیتیکی خواهد بود. هند در سال 2023 به معاهده «آرتمیس» پیوست که نشان‌دهنده یک تغییر بزرگ در ژئوپلیتیک ماه و موفقیت در دیپلماسی آمریکاست. احتمال می‌رود در سال 2024 کشورهای بیشتری به توافقنامه ‌آرتمیس‌ یا ایستگاه بین‌المللی تحقیقات کره ماه ملحق شوند. در نهایت، 12 ماه آینده نشان خواهد داد که اکتشافاتی که در کره ماه انجام شده تا چه اندازه می‌تواند به روند پیشرفت این تحقیقات کمک کند. اگر چند مورد از این ماموریت‌ها با موفقیت انجام شوند، سال 2024 آغاز دوره جدیدی در حوزه اکتشاف در کره ماه خواهد بود.